ABD Başkanı Joe Biden yönetiminden geçen hafta yapılan açıklamada, Amerika'nın bilgisayar çipi üretimi kapasitesini yükseltme planı kapsamında fon alan şirketlerin 10 yıl boyunca Çin'de ileri imalat tesisleri kurmasının yasaklanacağı bildirildi.
Ticaret Bakanlığı, Başkan Biden'ın geçen ay imzalamasıyla yürürlüğe giren CHIPS Yasası kapsamında 50 milyar dolarlık fonların dağıtılması planını hayata geçirmeye başladı. Beyaz Saray'da konuşan Ticaret Bakanı Gina Raimondo, yasanın, Çin'e teknoloji transferinin kuralları konusunda ayrıntıları içerdiğini söyledi.
Bakan Raimondo, "CHIPS Yasası fonlarından yararlanan şirketler 10 yıl boyunca Çin'de ileri teknoloji tesisleri kuramayacak. Fon alan şirketler Çin piyasasına hizmet için sadece Çin'de eski model işlemci imal eden fabrikalarını büyütebilecek" dedi.
Ticaret Bakanı Raimondo, COVID-19 pandemisinin ilk dönemindeki yarı iletken sıkıntısını hatırlatarak, "İşlemci sıkıntısı nedeniyle yüksek otomobil fiyatlarının enflasyonun üçte birini oluşturduğu dönemde ailelerin nasıl etkilendiğini gördük. Yarı iletken sıkıntısı nedeniyle fabrika işçileri zorunlu izle çıkarıldı, satın alacak elektrikli ev eşyası bulmak zorlaştı" dedi.
Raimondo, "Bu fonlar sayesinde bir daha asla kendi topraklarımızda yarı iletken imal edemememiz nedeniyle kilit sektörlerin felce uğraması ya da ulusal güvenlik çıkarlarımızın tehlikeye girmesi gibi bir durum söz konusu olmayacak" şeklinde konuştu.
Amerika'nın düşük kapasitesi
CHIPS Yasası, sadece pandemi döneminde küresel tedarik zincirlerini sekteye uğratan bilgisayar işlemcisi sıkıntısına değil, aynı zamanda yerli mali yarı iletken noksanlığının ulusal güvenlik için oluşturduğu tehdide de bir yanıt olarak kabul ediliyor.
ABD Ticaret Bakanlığı'na göre Amerika, dünyanın en gelişmiş bilgisayar işlemcilerinin yüzde 25'ini tüketiyor, ancak bu ürünleri kendi topraklarında imal etmiyor. Daha az gelişmiş çiplerinse küresel çapta yüzde 30'unu tüketen Amerika, bu ürünlerin sadece yüzde 13'ünü imal ediyor.
İleri teknoloji ürünü işlemciler sadece tüketici ürünlerinde değil, aynı zamanda silah sistemleri ve ulusal güvenlik açısından önemli olan başka teknolojilerde de kullanılıyor. Bu nedenle hükümet, anlaşmazlıkların yaşanması durumunda küresel rakip ve düşmanların ileri teknoloji ürünü işlemci arzını kesebileceğinden korkuyor.
Amerika'nın ithal ettiği bu çiplerin büyük çoğunluğu, giderek artan Çin tehdidi altındaki Tayvan'da imal ediliyor.
"Olağandışı" politika
Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi'ndeki (CSIS) Stratejik Teknolojiler Programı Başkanı James A. Lewis, CHIPS Yasası kapsamındaki 10 yıllık sınırlamanın Amerika açısından "olağandışı" bir uygulama olduğunu söyledi. Lewis'e göre bu sınırlama, teknoloji firmalarıyla federal hükümette Çin'e karşı şahin tavır alanlar arasında bir orta yol bulma çabası olarak değerlendirilebilir.
Lewis, "Böyle bir zaman kısıtlaması getirdiğimiz bir başka durum olduğunu hatırlamıyorum. Uluslararası arenada bu şekilde hareket etmeyiz" dedi.
James A. Lewis, Ticaret Bakanlığı'nın dünyanın en büyük piyasalarından birine sahip olan Çin'den tamamen tecrit edilmek istemeyen teknoloji firmalarıyla Kongre ve Beyaz Saray arasına sıkıştığını söyledi. Kongre üyeleri ve Başkan Joe Biden, Çin'in ileri teknoloji ürünü yarı iletken imal etmesini engelleme konusunda aynı istekliliği sergiliyor.
Teknoloji kısıtlamaları yeni değil
İleri teknoloji ürünü yarı iletkenlerin Çin'de imal edilmesine 10 yıl boyunca yasak getirilmesi beklenenden daha sert bir adım olsa da, Amerikan firmaları, kritik önem taşıyan teknoloji ürünlerinin ihracatına uygulanan kısıtlamalara alışık.
Amerika-Çin İş Konseyi Başkan Yardımcısı Doug Berry, "Amerikan firmaları Amerikan yasalarına uyacak. Mevcut yasa kapsamında Çinli alıcılara işlemci satmaya devam edecekler. Zaten uzun zamandır belirli işlemci türlerinin satışı için ihracat ruhsatı başvurusu yapmaları gerekiyordu. Amerikan yasalarının gerektirdiği durumlarda belirli Çin kurumlarına satışı durdurmaları gerektiğini de biliyorlar" dedi.
Berry, Amerika-Çin İş Konseyi üyelerinin "güçlü yatı iletken sektörünün politikalarını ve sağlam ulusal güvenliği desteklediğini" kaydetti.
Berry, "Önemli teknolojik alanlarda Amerika'nın rekabetçiliğini korumanın kilit yolu ihracat ve yatırım kontrollarının kapsamını daraltmak, istenmeyen sonuçlardan sakınmak için iş çevreleriyle düzenli olarak danışmalarda bulunmak" ifadelerini kullandı.
Washington'daki Çin Büyükelçiliği, Sözcü Liu Pengyu aracılığıyla VOA'e şu mesajı gönderdi:
"Çin tarafı, söz konusu yasanın küresel iş çevrelerinin ekonomi, ticaret ve yatırım işbirliğine müdahalesi ve kısıtlamasına karşı çıkmaktadır. Yasa, söz konusu şirketlerin Çin'deki normal yatırımlarını ve ticaretini, normal Çin-Amerika bilim ve teknoloji işbirliğini kısıtlamaktadır. Küresel yarı iletken tedarik zincirlerini ve uluslararası ticareti aksatacaktır. Çin buna şiddetle karşıdır."
Sözcü Liu, "Amerika teknolojik ve ticari meseleleri siyasallaştırıyor, kullanıyor ve silah haline dönüştürüyor. Dünyanın gelişmiş teknolojilerini tekelleştirme girişiminde bulunuyor, bilim ve teknoloji sektöründeki hegemonyasını kalıcı hale getiriyor, birbirine sıkı sıkıya bağlı olan küresel sanayi ve arz zincirlerine zarar veriyor. Bu gibi hamleler kendine fayda sağlamadan başkalarına zarar verir" ifadelerini kullandı.
Yol ayrımındaki gelecek
CSIS uzmanı Lewis, 10 yıllık yasağın Çin'in kendi teknolojisini üretmek için yatırım yapma yoluna gitme olasılığını güçlendirdiğini, hatta Batı teknolojisiyle uyumlu olmayan kendi standartlarını geliştirebileceğini söyledi.
Çin'in bu yolu seçmesi durumunda Rusya ve İran gibi Amerika ve Batılı ülkelerin yaptırımlarına maruz kalan ülkeler, Çin yapımı ileri teknoloji ürünlerinin alıcısı olabilir.
"Hiçbir değişiklik olmazsa 2030 yılına kadar ikiye ayrılmış bir sistemle karşılaşabiliriz" diyen Lewis, "Bu yeni bir tür rekabet. Çin standartlarında Çin yapımı ürünler olacak ve bunları küresel piyasalara satmak isteyecekler. Batılı standartlarda imal edilen Batı yapımı ürünler de küresel piyasalarda yer almak isteyecek" şeklinde konuştu.
