ABD Temsilciler Meclisi, 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanıyan tasarıyı kabul etti.
Meclis genel kurulunda her iki parti temsilcilerinin söz aldığı 1 saat süren tartışmanın ardından yapılan elektronik oylamada 405 üye tasarı lehinde oy kullanırken, 11 üye karşı çıktı.
Demokrat Partili Temsilciler Meclisi İstihbarat Komisyonu Başkanı Adam Schiff’in sunduğu tasarıda, “Temsilciler Meclisi’nin Ermeni soykırımını resmen tanımayı ve anmayı ABD politikası olarak gördüğü” ifade ediliyor.
Demokrat Jim McGovern’ın başkanlık ettiği Temsilciler Meclisi Mevzuat Komisyonu Pazartesi günü toplanarak, 296 sayılı karar tasarısının ilgili komisyonda görüşülmeden doğrudan Genel Kurul’da oylanmasının önünü açmıştı. Tasarı böylece ilgili alt komisyonlarda oylanmadan genel kurula getirildi.
Karar tasarısında, ABD hükümetinin "Ermeni soykırımı" ya da herhangi bir soykırımı reddetmesi için yürütülecek girişimler reddediliyor. Tasarıda ayrıca ABD’nin insani yardım çabaları dahil, "Ermeni soykırımı" gerçeklerini halkın anlaması ve bu konuda eğitilmesi teşvik ediliyor. "Ermeni soykırımının bugünün insanlığa karşı işlenen suçlarla benzerliğine" de tasarıda dikkat çekiliyor.
Tasarının da bağlayıcılığı bulunmuyor ve sembolik nitelik taşıyor, Kongre'nin bu konudaki yaklaşımını yansıtıyor.
Oylama aşamasına geçmeden önceki tartışma bölümünde söz alan hemen hemen tamamı Demokrat Kongre üyeleri, bugün çok sayıda ülkenin 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanıdığına işaret ederek, artık ABD Kongresi’nin de bunu yapma zamanının çoktan geldiğini vurguladı. Kongre üyeleri, “geçmişteki soykırımları reddedersek ileride yeni soykırımların da önünü açmış oluruz” mesajını verdi ve Türkiye’ye de “tıpkı Almanya’nın yaptığı gibi geçmişiyle hesaplaşması” çağrısında bulundu. Birçok Kongre üyesi, Türkiye’nin Barış Pınarı Harekatı’nı eleştirirken, Kürtler’e etnik temizlik yapıldığını öne sürdü.
Tasarının Temsilciler Meclisi'nden geçmesi Amerika'daki Ermeni toplumunda büyük coşkuya neden olurken, Türkiye ise sert tepki gösterdi.
Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, "İç politika saikleriyle alınmış olan bu kararın tarihi ve hukuki dayanağı bulunmamaktadır" denildi. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu da Twitter'dan, "BarışPınarıHarekatı’yla büyük oyunu bozduk. Projeleri hüsrana uğrayanlar raflardaki köhne tasarılara sarıldılar. Bizden bu yolla intikam alacaklarını sananlar yanılıyorlar.Tarihi siyasete alet edenlerin bu utanç verici kararı; Hükümetimizin ve Halkımızın gözünde yok hükmündedir!" açıklamasını yaptı
Türkiye’nin Washington Büyükelçisi Serdar Kılıç da, tasarının tartışılması sırasında Twitter üzerinden bir mesaj paylaştı. Kılıç mesajında, “Yabancı ülke meclislerindeki vekillerin malum lobilerin etkisiyle aldıkları/alacakları, tarihi gerçeklerden uzak, tarafsız araştırma ve değerlendirmeye ve ilgili ülkelerin arşivlerinde yapılması gereken, incelemeye dayanmayan vizyon yoksunu kararları şanlı tarihimize leke süremez” ifadesini kullandı.
Temsilciler Meclisi Başkanı: “Bugün büyük bir gün”
Temsilciler Meclisi Başkanı Demokrat Nancy Pelosi, “Bugün Kongre için büyük bir gün. Gelin bugün bu suçun (1915 olayları) bir soykırım olduğunu açıkça ortaya koyalım. Olanları asla unutmamalıyız” ifadelerini kullandı.
Amerika’nın insan haklarına olan bağlılığında asla taviz vermemesi gerektiğine vurgu yapan Pelosi de, “Ermeni soykırımının” tanınmasının geçmişin hatalarının tekrarlanmaması açısından önemli olduğunu dile getirdi ve “(Suriye’de) Kürtler’e yapılanlar günümüzdeki tehlikenin bir hatırlatıcısı” dedi.
“Tasarı Türk hükümetini hedef almıyor”
Temsilciler Meclisi Demokrat Çoğunluk Lideri Steny Hoyer de, bu tasarının Türkiye hükümetini hedef almadığını, tarihte olan bir olayla ilgili olduğunu söyledi, “eğer tanınmazsa tekrar yaşanabilir” ifadesini kullandı.
Hoyer, “Türk dostlarımızın da, Alman dostlarımızın kendi soykırımlarını tanıdığı gibi bunu tanımamalarından üzüntü duyuyorum. Eğer kendi halklarına bunun yanlış olduğunu söyleseler o zaman muhtemelen tekrarlanmayacak” diye konuştu. Hoyer de Suriye’deki Kürtler örneğini verirken, “Suriye’de bizim yanımızda cesurca savaşan Kürt müttefiklerimiz Türkiye’nin operasyonu yüzünden evlerini terk etmek zorunda kaldı” dedi. Hoyer, günümüzde Rohingya Müslümanları, Uygurlar gibi daha birçok toplumun etnik temizlik ve zorla yerinden etme politikalarına maruz kaldığını söyledi.
Hoyer, “Bunların bir daha asla olmayacağını yüksek sesle ve açıkça ilan etmeliyiz. Bugün attığımız adım Erdoğan ve hükümetine ‘ABD’nin gözü üzerinizde’ mesajını vermeli. Ermeni kardeşlerimize, Kürt kardeşlerimize, ‘sizi bir daha asla terk etmeyeceğiz’ demeliyiz” diye konuştu.
Temsilciler Meclisi Dışişleri Komisyonu Başkanı Demokrat Eliot Engel da, “Artık gerçekleri ortaya koymanın zamanı. Tarihin en karanlık sayfalarından birine ışık tutarsak bunları tekrarlamamayı öğreniriz. Tasarının geçmesi Kongre’yi tarihin doğru tarafında tutacaktır” dedi.
Tasarıyı sunan Schiff’in konuşurken gözleri doldu
Tasarının hazırlayıcısı ve yıllardır Ermeni tasarılarının Kongre’den geçmesi için en yoğun uğraş veren isimlerden Demokrat Parti California milletvekili ve Temsilciler Meclisi İstihbarat Komisyonu Başkanı Adam Schiff de, “Ermeni soykırımının” tartışılmaz bir gerçek olduğunu söyledi ve “yüzyılı aşkın süre sonra kurbanları onurlandırmak bizim yegane sorumluluğumuz” dedi. Schiff, “İnsanlığa karşı hangi suçlara ses çıkarmamız gerektiği konusunda seçici olamayız. Yapmamız gereken şey, gerçekleri, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ermeniler’e karşı bu çirkin suçu işlediğini ortaya koymak” diye konuştu. Böyle bir tasarıyı geçirmek için yıllardır uğraştıklarını ve nihayet o günün geldiğini ifade eden Schiff’in, konuşmasının bu bölümünde gözleri dolduğu ve konuşmakta zorlandığı görüldü.
“Türkiye artık büyük bir müttefik değil”
Ermeni tasarısı için yine uzun zamandır çok çaba gösteren isimlerden Demokrat Parti California milletvekili Brad Sherman da, bugüne kadar Ermeni tasarılarını reddeden Kongre üyelerinin hep sadece “Türkiye önemli müttefik” argümanını ortaya sürdüğünü hatırlattı ama o da Suriye örneğini vererek Türkiye’nin artık böyle bir müttefik olmadığını savundu.
Sherman, “Almanya büyük bir demokrasi oldu çünkü geçmişiyle yüzleşti. Türkiye de ancak bunu yaparsa modern, refah dolu bir ülke olabilir” mesajını verdi. Diğer birçok ülkenin Türkiye’nin baskısına rağmen soykırım tasarılarına geçirdiğine dikkati çeken Sherman, “Fransa’ya (Türkiye’ye) ihracat yapamayacakları söylenmişti, ihracatları 4 katına çıktı. Amerika’nın da gerçeği tanımasının zamanı” dedi.
Tasarıya Cumhuriyetçi kanattan destek veren New Jersey milletvekili Christopher Smith de, 2000 yılında Bill Clinton’ın ABD Başkanı olduğu dönemde de Ermeni tasarısını Temsilciler Meclisi gündemine getirdiklerini ancak yönetimin devreye girmesiyle dönemin Meclis başkanının geri adım atarak tasarıyı gündemden çıkardığını hatırlattı. Smith sonrasında da benzer girişimlerin sonuçsuz kaldığını hatırlatırken, “Bugün artık bu durum değişiyor” dedi.
Demokrat Gus Bilirakis, “stratejik müttefiklerimiz de yapsa soykırım soykırımdır. Birçok müttefikimiz de bunu tanıdı” derken, Türkiye’nin Suriye’de ABD’nin “Kürt müttefiklerine karşı acımasız insan hakları ihlalleri işlediğini” savundu. Demokrat California milletvekili Jackie Speier de, Suriye’de “Kürtler’e etnik temizlik” yapıldığını öne sürdü.
Kongre’de Ermeni tasarılarının tarihine bakıldığında, 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanıyan bir tasarının Temsilciler Meclisi’nden geçmesine en çok yaklaştığı zaman 2000 yılında oldu. Bill Clinton’ın ABD Başkanı olduğu dönemde tasarı Meclis gündemine alındı ancak son anda dönemin Temsilciler Meclisi Başkanı Dennis Hastert, Başkan Clinton ve yönetim yetkilileriyle görüştükten sonra tasarıyı gündemden çıkardı. Tasarının Türk-Amerikan ilişkilerine etkileri, özellikle de İncirlik Üssü’nün geleceği gibi konulardaki kaygılar o dönemde tasarının gündemden çıkarılmasında ana etkenlerdi. Benzer Ermeni tasarıları 2007 ve 2010 yıllarında da Temsilciler Meclisi Dışişleri Komisyonu’ndan geçmiş ancak yine yönetimin girişimleriyle genel kurul gündemine getirilmemişti. Ancak tasarının komisyondan geçmesi bile o dönemde Türk-Amerikan ilişkilerinde ciddi kriz yaratmıştı.
