Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, Perşembe günü Pekin'de ABD Ulusal Düvenlik Danışmanı Jake Sullivan ile biraraya geldi. Ziyaret, Çin ve ABD arasındaki gerilimin son yıllarda tırmanması nedeniyle, iki güç arasındaki iletişimi açık tutmak amacıyla düzenlendi.
Başkan Joe Biden'ın ABD ulusal güvenlik konularındaki baş danışmanı sıfatıyla Çin'e ilk ziyaretini yapan Sullivan, aralarında Dışişleri Bakanı Wang Yi ve Merkezi Askeri Komisyon'dan yüksek rütbeli bir generalin de bulunduğu üst düzey Çinli yetkililerle görüştü.
Çin ve ABD, 2018'de başlayan ticaret savaşından, Çin'in Güney Çin Denizi üzerindeki hak iddiaları gibi küresel güvenlik meselelerine ve otomobil, güneş paneli üretimi gibi sanayi politikalarına kadar uzanan çeşitli konularda giderek daha fazla anlaşmazlık yaşıyor. Sullivan'ın bu haftaki Çin ziyareti, gerilimin daha da büyümesini engellemeyi amaçlıyordu.
“İlişkilerin sorumlu idaresi” mesajı verildi
Perşembe akşamı Pekin'den ayrılmaya hazırlanan Sullivan gazetecilere, “Çin ile rekabetin çatışmaya ya da karşı karşıya gelmeye yol açmak zorunda olmadığına inanıyoruz. Önemli olan diplomasi yoluyla sorumlu bir yönetim” dedi.
İki taraf da Perşembe günü ilişkileri yürütmeye kararlı olduklarını söyledi. Xi ve Biden geçen Kasım ayında ilişkileri geliştirmek amacıyla San Francisco'da biraraya gelmişti.
Xi, “İki ülkenin ve Çin-ABD ilişkilerinin durumu büyük ölçüde değişmiş olsa da Çin'in, ilişkilerinin istikrarlı, sağlıklı ve sürdürülebilir gelişimine bağlılık hedefi değişmedi” dedi.
Sullivan da “Başkan Biden, rekabetin çatışmaya veya zıtlaşmaya dönüşmemesini sağlamak için bu önemli ilişkiyi sorumlu bir şekilde yönetmeye ve çıkarlarımızın örtüştüğü yerlerde birlikte çalışmaya kararlı” ifadelerini kullandı.
Beyaz Saray'dan Çarşamba günü yapılan açıklamada Pekin ve Washington'un, ilerleyen haftalarda Xi ve Biden arasında bir telefon görüşmesi planlayacağı da belirtildi.
Açıklamada her iki tarafın da iletişim kanallarını açık tutacağı belirtildi. Çin’in ulusal televizyon yayıncısı CCTV'ye göre Xi, Biden ile iletişimi sürdürmeye istekli olduğunu söyledi.
Sullivan, iki liderin Biden'ın başkanlık görevi sona ermeden önce, muhtemelen bir sonraki Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği toplantısında yüz yüze görüşebileceğini söyledi.
Xi ve Sullivan'ın görüşmesinde Çin'de tutuklu bulunan Amerikan vatandaşları, Tayvan ve Güney Çin Denizi'nde Çin ve Filipin sahil güvenlik güçleri arasında yaşanan çatışmalar da ele alındı.
Sullivan ve Xi, Çin'in Rusya'ya verdiği desteği de ele aldılar. Ayrıca Ukrayna savaşını sona erdirme çabalarını da görüştüler, ancak Sullivan bu konuda herhangi bir ilerleme kaydedemediklerini söyledi. Kısa süre önce ABD tarafından yapılan bir değerlendirmede Rusya'nın füze, tank ve diğer silahların üretiminde kullandığı teknolojiyi ihraç ettiğinin tespit edilmişti.
Sullivan, yakın gelecekte iki tarafın askeri harekat sahası komutanları arasında bir telefon görüşmesi yapmayı planladığını söyledi.
Çin Merkezi Askeri Komisyon Başkan Yardımcısı’ndan ABD’ye Tayvan uyarısı
Sullivan ayrıca Perşembe sabahı Çin'in Merkezi Askeri Komisyon Başkan Yardımcısı Zhang Youxia ile dünyanın en büyük iki ordusu arasındaki iletişimi görüşmek üzere biraraya geldi.
Çin Savunma Bakanlığı'nın toplantıya ilişkin açıklamasına göre Zhang, Tayvan konusunu gündeme getirdi ve bunun kritik bir mesele olduğunu söyledi. Zhang, açıklamaya göre “Çin, ABD'den ABD ile Tayvan arasındaki askeri gizli anlaşmayı durdurmasını, Tayvan'ı silahlandırmayı bırakmasını ve Tayvan hakkında yanlış söylemler yaymayı bırakmasını talep ediyor” dedi.
Çin'in ordusunu hızla genişletmesi ve Tayvan ile Güney Çin Denizi'nin sorunlu bölgeler haline gelmesinden duyulan kaygılar, daha önce kesilen ancak geçen Kasım ayındaki Xi-Biden zirvesinin ardından yeniden kurulan ordulararası iletişimin önemini ortaya koyuyor.
1949'da komünizmle yönetilen Çin'den koparak kendi kendini yöneten bir ada demokrasisi olan Tayvan, Pekin'in anakara ile barış ya da güç yoluyla birleşmeyi kabul etmesi yönündeki taleplerini reddediyor.
Zhang geçmişte Pekin'in Tayvan'ın kontrolünü ele geçirme kararlılığından söz etmişti. Bu yılın başlarında Çin'in kuzeydoğusunda düzenlenen uluslararası bir denizcilik toplantısında Zhang, çıkarlarının tehdit altına girmesi halinde Çin'in güç kullanarak karşılık vereceğini söylemişti.
Çin'in toprak egemenliğinin “hiçbir ihlali kabul etmediğini ve temel çıkarlarına meydan okunamayacağını” söyleyen Zhang, “Biz sorun çıkarmayız ama kışkırtma karşısında da asla geri adım atmayız. Çin ordusu anavatanın yeniden birleşmesini ve çıkarlarını kararlılıkla savunacak” dedi.
Beyaz Saray'dan yapılan açıklamada ise Sullivan'ın “Tayvan Boğazı'nda barış ve istikrarın korunmasının önemini vurguladığı” belirtildi.
Filipinler anlaşmazlığı
Pekin ayrıca Washington'u Çin'in Güney Çin Denizi'ndeki hak ve çıkarlarını ihlal etmesi konusunda Filipinler'i “desteklememesi ya da teşvik etmemesi” konusunda uyardı. Çin ve Filipinler, İkinci Thomas Resifi ve son zamanlarda da Sabina Resifi nedeniyle anlaşmazlık yaşıyor.
Manila ve Washington arasında karşılıklı savunma anlaşması bulunuyor. ABD, Güney Çin Denizi'nde gemilerine ve askerlerine yönelik silahlı saldırılara karşı Filipinler'e yardım taahhüdünde bulunmuştu.
ABD ordusu, Çin'in Güney Çin Denizi'nin neredeyse tamamı üzerindeki hak iddiasına karşı çıkıyor ve bu hafta Filipin gemilerine eşlik etme konusunda istişarelere açık olacağını bildirmişti.
Sullivan, Perşembe günü yaptığı açıklamada, ABD'nin Filipinler'e olan “uzun süreli bağlılığını” ve Çin Sahil Güvenliği'nin son günlerde Filipin gemilerine çarpmasıyla ilgili endişelerini açıkça dile getirdiklerini söyledi.
Biden yönetimi iklim değişikliği, yapay zeka ve yasadışı uyuşturucuya karşı yaptırımlar gibi alanlarda Çin ile işbirliği yapmaya çalışırken, rekabetin kontrolden çıkmasını önlemeyi bir öncelik haline getirdi.
Beyaz Saray'dan yapılan açıklamada, Biden'ın uluslararası iklim politikasından sorumlu kıdemli danışmanı John Podesta'nın Çin'e gideceği, Sullivan ile Wang'ın “yasadışı sentetik uyuşturucu akışını azaltmak için atılacak adımları” ve “kaçak göçmenlerin ülkelerine geri gönderilmesine devam edilmesini” görüştükleri belirtildi.
Temmuz ayında ABD Sınır Devriyesi, Meksika sınırında 1851 Çinli göçmeni tutuklamıştı. Bu rakam Aralık ayında 5951 olan en yüksek seviyeden geriledi.
Çin Dışişleri Bakanlığı, iki tarafın yapay zeka konusunda ikinci bir diyalog turu düzenlenmesi konusunda da anlaştığını kaydetti.
___
Forum