ABD’de göreve yeni gelen bir başkanın bir dizi “başkanlık kararnamesi” imzalaması alışılmış, bilenen bir uygulama.
Bu kararnameler, Başkan'a Kongre'nin harekete geçmesine gerek kalmadan yetki kullanma imkanı verir.
Ancak başkanlık kararnameleri ile yapılabileceklerin de sınırları mevcut.
Başkanlık kararnamesi nedir?
Bu kararnameler temel olarak, başkanın federal hükümetin nasıl yönetilmesini istediğine dair imzalı beyanları anlamına geliyor. Bunlar, federal kurumlara verilen talimatlar ya da rapor talepleri olabilirler.
Birçok kararname, federal çalışanlara Noel'den sonraki gün izin verilmesi gibi itiraz edilemeyecek nitelikte olabilir. Ancak önemli politikaları da ortaya koyabilirler.
Başkanlık kararnameleri ve onlar üzerinden hazırlanan politikalar, talimatlar ve siyasi bildiriler, başkanlar tarafından Kongre'nin yasama gündemine getiremedikleri konuları takip etmek için de kullanılır.
Yeni başkanlar, seleflerinin kararnamelerini iptal etmek için kararnameler yayınlayabilirler ve genellikle de yayınlarlar.
Amerikan Barolar Birliği'nin belirttiği üzere başkanlık kararnameleri, Kongre onayı gerektirmiyor ve kanun koyucular tarafından doğrudan iptal edilemiyor. Yine de Kongre, finansmanı önleyerek veya başka engeller yaratarak bir kararnamenin uygulanmasını engelleyebilir.
Başkanlık kararnameleri ne kadar yaygın?
Toplanan verilere göre, ABD tarihi boyunca binlerce başkanlık kararnamesi çıkarılmış. Ülkenin kurucu babası George Washington sekiz başkanlık kararnamesi imzalarken, Franklin Delano Roosevelt döneminde bu sayı 3 bin 721 olarak kayda geçti.
Başkanlık kararnameleri genellikle başkanların siyasi mesajlarıyla ilgili oluyor.
Birçok önemli durumda, büyük ölçüde başkanların seçim kampanyalarındaki vaatlerine dayanan niyet beyanları olarak da okunabilirler.
Başkanlık kararnamelerinin sınırları ne?
Hem Kongre hem de mahkemeler, başkanların kararnamelerini potansiyel olarak engelleyebilir.
Örneğin; Kongre 1992 yılında, dönemin Başkanı George H.W. Bush'un bilimsel araştırmalar için bir insan cenin dokusu bankası kurulmasını öngören bir kararnamesini, “herhangi bir yasal etkiye sahip olmayacağı” yönünde bir tedbir alarak iptal etmişti.
Kongre ayrıca kurumların finansmanını reddedebilir ve bir emrin uygulanmasını zorlaştırabilir.
Bir başkanın yasal yetkilerini aştığı iddiasına dayanan hukuki itirazlar da olabilir. Başkan Harry Truman Kore Savaşı sırasında çelik fabrikalarına el koymaya çalıştığında, ABD Anayasa Mahkemesi Kongre'den yetki almadan Başkan’ın özel mülke el koyma yetkisi olmadığını karara bağlamıştı.
Forum