NEW YORK - ABD' nin Birleşmiş Milletler’e bağlı kültür örgütü UNESCO’ya Temmuz ayından itibaren yeniden katılacağı açıklandı. UNESCO Genel Direktörü Audrey Azoulay, ABD’nin hem bu kararını hem de geçmişe yönelik örgüte vermesi gereken katkı paylarını ödeme planını kendilerine resmen ilettiğini kaydetti.
UNESCO bugün yaptığı açıklamada, örgütün Filistin'i üye olarak kabul etmesinin ardından yaşanan on yıllık bir anlaşmazlığın sonrasında ABD'nin BM kültür ve bilim örgütüne yeniden katılmayı ve 600 milyon dolardan fazla ödenmemiş borcunu ödemeyi planladığını duyurdu. 2020 Aralık ayı itibarıyla ABD'nin UNESCO'ya yaklaşık 616 milyon dolar ödenmemiş üyelik aidatı borcu olduğu bildirildi.
ABD daha önceki yıllarda da üyelikten çekilip geri dönmüştü
UNESCO’nun katkı paylarının yüzde 22’sini sağlayan ABD, 2011 yılında Filistin’in örgüte alınma kararı sonrasında örgüte finansal katkı sağlamayı durdurmuş, Donald Trump yönetiminin 2017 yılında aldığı karar sonrasında da UNESCO üyeliğinden çekilme kararı almıştı.
ABD, 12 Ekim 2017'de yasal olarak geri çekilme kararını UNESCO'ya bildirmeden önce, iç mevzuat nedeniyle 2011 yılında katkılarını askıya almıştı. ABD'nin UNESCO'dan resmi olarak geri çekilmesi 1 Ocak 2019'da gerçekleşti. İsrail de ABD ile aynı kararı alarak üyelikten çekilmişti.
UNESCO'nun kurucu üyelerinden biri olan ABD daha önce bir kez 1984'te çekilmiş, ardından 2003'te yeniden örgüte katılmıştı. Eski Başkan Ronald Reagan o dönemde UNESCO'yu kötü yönetilen, yozlaşmış ve Sovyet çıkarlarını ilerletmek için kullanılmış olarak gördüğü için ülkesini üyelikten çekmişti. ABD, çekilme kararının sonrasında 2003 yılında küresel örgüte yeniden katıldı.
ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, 2022 Nisan’da Temsilciler Meclisi üyelerine UNESCO'ya yeniden katılmanın ülke çıkarları için önemini vurguladığı bir konuşma yapmış, normlarını ve standartlarını şekillendirmeye yardımcı olmak, eğitim ve yapay zeka alanındaki kritik çalışmalarına katkıda bulunmak için üye olmanın önemli olduğunu ifade etmişti.
ABD'nin UNESCO’ya tam üye olarak dönüşü, geçen yıl Aralık ayında Kongre tarafından onaylanan ve kuruluşa mali katkıların yeniden başlamasına izin veren 1,7 trilyon dolarlık ‘Torba Ödenek Yasası'nın’ bir parçası olarak varılan bir anlaşmayla mümkün oldu.
Çin’in UNESCO’da söz sahibi olma aşamasına gelmesi dönüş kararını etkiledi
ABD'nin, UNESCO üyeliğine geri dönme kararının arkasında Çin’in örgütte giderek güçlenmesinin yattığı yorumları yapılıyor. Çin'in UNESCO’da politika oluşturulmasında söz sahibi olma aşamasına gelmesi, özellikle de dünya çapında yapay zeka ve teknoloji eğitimi için standartlar belirlemede ABD’nin bıraktığı boşluğu doldurmasından duyulan endişeden kaynaklandığını belirtiliyor
ABD’nin, UNESCO üyeliğine dönme kararı başta BM Genel Sekreteri Antonio Guterres olmak üzere BM ve bağlı kuruluşlarda memnuniyetle karşılandı.
ABD’nin 600 milyon dolarlık geriye dönük borçları için önerdiği finansman planının onayı için bazı üye devletler, UNESCO’ya üye tüm devletlerin katılacağı olağanüstü bir toplantı yapılmasını talep etti. ABD'nin geri dönmesiyle bağlantılı yeni bir "finansman planı" şimdi üye devletlerin onayı için UNESCO Genel Konferansı'na sunulacak.
UNESCO son yıllarda hareketliliğini arttırdı
2017 yılı Kasım ayında UNESCO başkanlığına seçilen Audrey Azoulay, Ortadoğu gibi en hassas konularda siyasi gerilimlerin azaltılmasına ve uzlaşmaya varılmasına dönük girişimleri hayata geçirdi. UNESCO'nun yapay zeka etiği veya okyanusun korunması gibi güncel zorluklarla mücadelesini öncelikli konular arasına alan Azoulay, Irak’ın Musul kentinin yeniden inşası gibi örgütün tarihsel görevlerini yeniden üstlenmesini amaçlayan adımlar attı. Azoulay, 2018 yılından bu yana örgütte verimliliği ve mali durumu güçlendirmeye yönelik idari reformlar uyguladı.
