Afganistan’a komşu ülkelerin yetkilileri, Amerika ve müttefiklerinin ülkeden asker çekmesine ve Taleban’ın yönetime el koymasına tepki gösterdi. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda konuşan liderler, bölgede barış ve istikrar için çağrı yaptı.
Katar Emiri Şeyh Tamim Bin Hamad El Tani, “Amerika’nın Taleban’la müzakerelerin ardından Afganistan’dan geri çekilme kararı bu ülke için çok ciddi bir dönüm noktası oldu” dedi.
Taleban’la müzakerelerin yürütüldüğü Katar’ın hem Washington hem de Taleban’la ilişkileri uzun süredir olumlu devam ediyor. Taleban’ın ayrıca 2013 yılından bu yana, müzakerelerin yapıldığı Katar’ın başkenti Doha’da bir şubesi bulunuyor.
Emir El Tani, müzakerelerde elde edilen kazanımların korunması ve verilen sözlerin yerine getirilmesi için taraflarla görüşmeleri yürütmeye devam edeceklerini belirtti.
“Boykot sadece kutuplaşmaya ve tepkilere neden olur, diyalog ise olumlu sonuçlar getirir” diyen El Tani, Taleban’la görüşmelerin devam etmesi gerektiğini altını çizdi ve “Afganistan’daki sorun zafer ya da yenilgi konusu değil, dışarıdan empoze edilen bir siyasi sistemin çöküşüdür” ifadelerini kullandı.
Katar ayrıca Taleban’ın 15 Ağustos’ta Afganistan’da yönetime el koymasının ardından ülkeden binlerce Afgan ve yabancı uyruklu kişinin tahliye edilmesinde öncü rol oynayan ülkelerden biri oldu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da BM Genel Kurulu’nda yaptığı konuşmada, Afganistan’la ilgili olarak, “Sahadaki gerçekleri ve sosyal dokuyu dikkate almayan dayatmacı yöntemlerle meselelere çözüm üretilemeyeceği Afganistan'da görülmüştür. Afganistan halkı çatışmaların sonuçlarıyla baş başa bırakılmıştır. Siyasi süreçten bağımsız olarak Afganistan'ın uluslararası camianın dayanışmasına ihtiyacı bulunuyor. Ülkede bir an önce barışın tesis edilerek Afgan halkının huzura kavuşmasını temenni ediyoruz. Türkiye olarak Afgan halkına karşı kardeşlik görevimizi yerine getirmeyi sürdüreceğiz” dedi.
Yaklaşık 780 bin kayıtlı, 2 milyona yakın kayıtdışı Afgan mülteciye ev sahipliği yapan İran yönetiminden de Amerika ve müttefiklerine eleştiri geldi.
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, Amerika’nın Afganistan’dan “çıkış” yapmadığını, Afganistan’dan “kovulduğunu” söyledi. Reisi ayrıca Taleban liderlerine de uyarıda bulundu.
Corona virüsü pandemisi nedeniyle BM Genel Kurulu’na çevirimiçi katılmayı tercih eden liderlerden olan Reisi, görüntülü mesajında, “Afganistan’da tüm etnik grupların etkili katılımını sağlayan kapsayıcı bir hükümet kurulmadığı sürece ülkede güvenlik sağlanamaz” ifadelerini kullandı.
Afganistan’ın güvenliği Orta Asya ülkeleri için de büyük önem taşıyor. Birçok Orta Asyalı lider Afganistan’da istikrarsızlık ve güvensizliğin devam etmesi halinde kendi ülkelerine büyük göç akını olacağından endişeli. Taleban’ın aşırıcı İslamcılar’ın önüne geçmemesi halinde, bu ideolojilerin Orta Asya ülkelerine sıçrama olasılığı da bölgedeki liderleri kaygılandıran konular arasında.
Özbekistan lideri Şevket Mirziyoyev de görüntülü olarak yaptığı açıklamasında, “Birleşmiş Milletler’in Afganistan’la ilgili sesi ve etkisi hiç olmadığı kadar güçlü olmak zorunda” dedi ve ekledi: “Kısa bir süre önce Özbekistan-Afganistan sınırını açtık ve temel ihtiyaç ve petrolün yanı sıra elektrik tedariği sağlıyoruz.”
Mirziyoyev ayrıca Afganistan’la ilgili uluslararası işbirliğinin güçlendirilmesi için kalıcı bir BM komisyonu kurulması önerisini BM Genel Kurulu’na hitaben verdiği mesajda yineledi.
Taleban’ın Ağustos’un ortasında Afganistan’ın başkenti Kabil’e girmesinden bu yana Birleşmiş Milletler yaklaşık 100 yabancı uyruklu personelini kentten tahliye ederek Kazakistan’ın en fazla nüfuslu kenti Almatı’ya ulaştırdı.
Kırgızistan’ın lideri Sadır Caparov de dün yaptığı açıklamada, ülkesinin başkenti Bişkek’te geçici bir BM ofisi açılmasını teklif etti.
Afganistan’da yaşayan Kırgızlar için Kırgızistan’daki üniversitelerde 500 kişilik kontenjan açıldığına da vurgu yaparak, “Afganistan’da sosyal ve siyasal istikrarın sağlanmasını ve hukuk düzeninin devreye bir an önce girmesini umuyoruz” dedi.
Afganistan’ı BM Genel Kurulu’nda kim temsil ediyor?
Eski Afgan Cumhurbaşkanı Abdül Gani tarafından Temmuz ayında atanan Afganistan BM Daimi Temsilcisi Ghulam Isaczai de BM Genel Kurulu’nda ülkesiyle ilgili yapılan açıklamaları dinledi. Isaczai, Afganistan’da yönetime el koyan Taleban’a karşı tepkilerini sosyal medyada sık sık gündeme getirmeye devam ediyor.
Bir BM yetkilisi, Taleban liderlerinin BM Genel Sekreteri’ne hafta başında bir mektup göndererek, Isaczai’nin yerine başka bir büyükelçi atamak istediklerini belirttiklerini söyledi. Yetkilinin açıklamasına göre, Taleban liderleri söz konusu mektupta, bu hafta düzenlenen BM Genel Kurulu’na katılmak istediklerini belirttiler.
Diğer taraftan, Genel Kurul’un son günü olan 27 Eylül’de kürsüde söz verilecek olan Afganistan’ı Isaczai’nin temsil etmesi bekleniyor.
BM’den yapılan açıklamaya göre, kurumdan Taleban’a Genel Kurul öncesinde gönderilen bir mesajda Isaczai’nin Afganistan heyetinin meşru BM Daimi Temsilcisi olarak kabul edildiği belirtildi.
Afganistan’ı Birleşmiş Milletler’de kimin temsil edeceğiyle ilgili nihai karar 9 üyeli komisyondan çıkacak. Komisyonun Ekim’den önce bir araya gelmesi beklenmezken, Taleban’ın Genel Kurul’da söz alma olasılığı da düşük görünüyor.
