Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi AİHM, HDP'nin eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın tutukluluğuna hemen son verilmesi yönünde karar aldı. Yüksek Mahkeme, Demirtaş'a 3 ay içinde 25 bin Euro da manevi tazminat ve masraf bedeli ödenmesine hükmetti.
Yüksek Mahkeme, tutukluluk hali ile ilgili Anayasa Mahkemesi’ne yaptığı bireysel başvuru reddedildikten sonra Şubat 2017'de AİHM'e başvuru yapan Demirtaş ile ilgili dosyayı karara bağladı.
AİHM, HDP eski liderinin makul tutukluluk süresinin aşıldığını vurgulayarak Demirtaş’ın tutuklu yargılanmasına son verilmesi gerektiğini ve bunun Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi AİHS'e aykırı olduğuna hükmetti. Türk hükümetinin savunmasında, 'Demirtaş'ın tutuklanmasının makul şüpheye dayandığı' tezini kabul eden AİHM, ancak bu makul şüphenin tutukluluk süresinin uzatılması için yeterli gerekçe oluşturmadığını vurguladı.
"İfade özgürlüğüne haksız müdahale"
Kararda, "Mahkeme, Demirtaş'ın, görev süresi boyunca Meclis üyesi statüsünü korumasına rağmen, tutuklu yargılanması gerekçe gösterilerek, TBMM faaliyetlerine katılamamasının da ifade özgürlüğüne haksız bir müdahale oluşturduğunu, seçilme ve Meclis'te bulunma hakkının engellendiğini tespit etmiştir" ifadesine yer verildi.
Mahkeme ayrıca, "Sayın Demirtaş'ın özellikle, iki önemli seçim kampanyası sırasında tutukluluğunun, yani referandum ve cumhurbaşkanlığı seçimleri sırasında, çoğulculuğun bastırılması ve siyasi tartışma özgürlüğünün sınırlandırılması gibi baskın bir amaç izlemiş olduğu şeklindeki şüphenin de gerçekleştiğini tespit etmiştir" ifadesini kullandı.
Kararda, "Mahkeme bu nedenle oy birliğiyle, davalı devletin, başvuru sahibinin tutuklu yargılanmasına son vermek için gerekli tüm önlemleri alması gerektiğine hükmetmiştir" denildi.
AİHM'in Türk hakimi Işıl Karakaş, kararın Demirtaş'ın seçimler boyunca siyaset yapmasının engellediği hükmüne kaynak oluşturan AİHS'in 18'inci maddesiyle ilgili bölümüne itiraz etti. AKP döneminde yargıçlık görevine atanan Karakaş itiraz şerhini kaleme aldı.
Sonuç bölümünde bu tespitler ışığında, Demirtaş'ın en kısa sürede serbest bırakılması için her türlü önlemin alınması istendi. Demirtaş'a 3 ay içinde, 10 bin Euro manevi tazminat, 15 bin Euro da dava masrafları ödenmesi kararlaştırıldı.
Ankara'nın itiraz hakkı
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi AİHS'in imzacılarından Türkiye'nin AİHM kararlarına uyma zorunluluğu bulunuyor. Ancak karara itiraz etmesi durumunda, en geç 3 ay içinde mahkemeye itiraz başvurusunda bulunması gerekiyor. Eğer AİHM itiraz gerekçelerini haklı bulursa, dosya AİHM'in en büyük karar organı 17 üyeli Büyük Daire'ye gidecek. Ankara'nın bu yola başvurması durumunda davanın uzaması ihtimali var.
Davanın tarihçesi
Demirtaş, 2014’te HDP’nin Cumhurbaşkanı adaylığıyla Başkanlık Sistemi’ne sert muhalefet çizgisini sürdürmesiyle başta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere AKP Hükümeti’nin eleştiri oklarını yönelttiği isimdi. Demirtaş, milletvekili ve parti eş başkanlığı görevini sürdürdüğü 4 Kasım 2015’te tutuklandı ve o günden bu yana Edirne Cezaevi’nde bulunuyor. Demirtaş aleyhine çok sayıda ayrı dava dosyası açılmış ve bu dosyalardan bazıları birleştirilerek dosya sayısı en son 18’e inmişti. Ancak Demirtaş’ın tutukluluğu, Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi’nde “terör örgütü üyeliği”, “terör propagandası” gibi pek çok suçlamayı içeren dava kapsamında devam ettiriliyor.
AİHM, Demirtaş’ın serbest kalması gerektiğine hükmettiği kararında, Terörle Mücadele Kanunu, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu gibi Demirtaş’ın aleyhine suçlamalara dayanak gösterilen Türkiye hukuk sistemindeki pek çok düzenlemeyi de ele aldı. AİHM, geçmişte CHP Milletvekili Mustafa Balbay’ın 4 yılı aşkın tutuklu yargılanması sürecinde Anayasa Mahkemesi’nin Balbay’ın serbest kalması yönünde aldığı kararı da hatırlattı. AİHM, Demirtaş’ın da milletvekilliği döneminde tutuklandığını vurgulayarak, Venedik Komisyonu’nun parlamenterler ile ilgili ifade özgürlüğü ve siyaset yapabilmelerine ilişkin ilke kararlarına da atıfta bulundu. AİHM, Demirtaş’ın makul sürede yargılama hakkının ihlal edildiğine ve üç ay içerisinde Hükümet’in 25.000 Euro’luk tazminat ödemesine de hükmetti.
HDP'den kararla ilgili ilk tepki
HDP Eş Genel Başkanı Pervin Buldan, TBMM’deki grup konuşmasında, Demirtaş ile ilgili AİHM’in verdiği kararı kısaca değerlendirdi. Buldan, “Demirtaş’ın serbest bırakılması kararı bizler tarafından memnuniyetle ve coşkuyla karşılandı. Bunun bir an önce yerel mahkemelerce karara bağlanması gerektiğini belirtiyor ve tüm tutuklu arkadaşlarımızın derhal serbest bırakılmasını istiyoruz. Bu andan itibaren Demirtaş’ın tutuklu bulunmasının hem uluslararası hem de anayasa hukukuna aykırı olduğunu ve hemen serbest bırakılması gerektiğini ifade ediyoruz. Demirtaş, Figen Yüksekdağ gibi pek çok arkadaşımız iki yılı aşkın süredir tutuklu bulunuyor. AİHM ise, tutukluğun devam etmesini haklı gösterecek yeni belgeler ileri sürülmedikçe tutukluluğun devam ettirilemeyeceğini belirtmiştir” dedi.
HDP Genel Merkezi ise, Twitter hesabı aracılığıyla “AİHMkararınauyulsun” etiketiyle sosyal medyada çağrı kampanyası başlattı ve “AİHM önceki dönem Eş Genel Başkanımız Selahattin Demirtaş'ın serbest bırakılması için gerekli adımların atılmasına karar verdi. Mahkemeler derhal bu kararın gereğini yerine getirmeli, Demirtaş ve tutuklu seçilmişler serbest bırakılmalıdır" açıklaması yaptı.
