Türkiye’de Papa Françesko’nun 1915’te Ermeniler’in sürgün edilmesiyle birlikte yaşananlara ilişkin olarak “büyük felaket” tanımıyla yetinmemesi ve “soykırım” ifadesini kullanmasıyla diplomatik açıdan gözler Başkanı Barack Obama’nın 24 Nisan açıklamasına çevrildi.
Agos Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Yetvart Danzikyan, Amerika’nın Sesi’ne yaptığı açıklamada, “Şimdi ikinci kritik hamle Amerika’nın ne yapacağı. Amerikan Başkanı’nın ne diyeceği. Hükümetin sıkışacağını ve sertleşeceğini düşünüyorum."
Türkiye, Papa’nın Pazar sabahı Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan ile Dışişleri Bakanı Eduard Nalbandyan’ın katıldığı ayinde 1915’te yaşanan olaylar için “20’nci yüzyılın ilk soykırımı” ifadesini kullanması üzerine sıkıntı içinde görünüyor.
Vatikan’ın resmi internet sitesinde ise, tam metni verilen Papa Françesko’nun konuşmasındaki “soykırım” ifadesine kaynak olarak Papa 2. Jan Pol ile Ermenistan Cumhuriyeti Patriği 2. Karekin arasında 27 Eylül 2001’de imzalanmış ‘ortak deklarasyon’ gösteriliyor.
Çavuşoğlu: Papa ayrımcılık yaptı
Dışişleri Bakanlığı’ndan Pazar akşamüstü önce “Papa’nın bugünkü ifadelerinden, gelecek nesillere dostluk ve barış miras bırakmak yerine tarihten husumet çıkarmakta inat eden Ermeni anlatısının etkisi altında kaldığını görüyor ve bu tutumu reddediyoruz. Her açıdan tartışmalı, önyargılara dayalı, tarihi tahrif eden ve Birinci Dünya savaşı koşullarında Anadolu’da yaşanan acıları tek bir dinin mensuplarına indirgeyerek takdim eden ifadeler Türkiye ve Türk milleti için yok hükmündedir” açıklaması geldi. Ardından Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Moğolistan’da yaptığı açıklamada şunları dile getirdi:
“Papa dünkü açıklamasında çekilen acılar arasında maalesef ayrımcılık yaptı. Türkler'in ve Müslümanlar'ın çektiği acıları, zulümleri ve ölümleri adeta görmezden geldi. Maalesef tarih, siyasete alet edildi. Her şeyden önce bir din adamının özellikler son yıllarda artan ırkçılık, ayrımcılık, yabancı düşmanlığı ve hoşgörüsüzlük karşısında hoşgörü, barış ve kardeşlik mesajı vermesi gerekiyordu. Örneğin Bosna ve Ruanda olayları uluslararası mahkemelerce soykırım olarak saptanmasına rağmen bunlara 'toplu kıyım' diyor ama hukuken tanınmayan 1915 olaylarıyla ilgili 'soykırım' ifadesini kullanıyor. Burada bir çelişki ve ayrımcılık var.”
Danzikyan: Papa’nın sözleri etkili olacaktır
Agos Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Yetvart Danzikyan, Papa’nın açıklamasının Türkiye’de şaşkınlıkla karşılandığını ancak dünya kamuoyunda şaşırtıcı bulunmadığını söyledi. Türkiye’nin Vatikan Büyükelçisi Mehmet Paçacı’nın geçtiğimiz haftalardaki açıklamasını anımsatan Danzikyan, Büyükelçi Paçacı’nın Türkiye’nin Papa Françesko’nun 24 Nisan’da Erivan’a gitmesini engellediğini ve bunun da bir başarı hikayesi olduğunu dile getirdiğini hatırlattı. Türkiye’nin, Vatikan ile ilgili “diplomatik hamle” olarak sunduğu bu gelişmenin ardından Pazar günkü açıklamaya şaşırdığını söyleyen Danzikyan, “Dünya açısından pek şaşırtıcı değil. Papa böyle düşünüyor, böyle söylüyor. Şahsen bunu söylemesini bekliyordum. Öncesinde bunun sinyallerini vermişti zaten” dedi.
Papa Françesko’nun açıklaması ile Katolik dünya üzerinde mutlaka etki oluşacağını da belirten Danzikyan, Papa'nın ‘Katolik Dünyası Lideri’ sıfatı nedeniyle Türkiye açısından kötü yansıması olacağını savundu:
“Latin Amerika’da ve Avrupa’da bundan belki habersiz olan birçok insan şimdi 1915’te olup bitenleri de öğrenmiş olacak. Bu açıdan büyük etkisi olacaktır. Katolik dünyası siyasi liderleri üzerine de etkisi olacaktır. Bir kısmı, diplomatik ilişkileri kötü etkileyeceği için bir şey söylemekten kaçınmışlardır şimdi onlar üzerinde de etkisi olacaktır. Katolik dünyası, Papa’nın sözüne önem veren bir dünya.”
Agos Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni, Türkiye’nin yaklaşımıyla ilgili farklı bir görüş de dile getirdi. Danzikyan, “Sanki Türkiye’nin de ihtiyacı olan bir açıklamaydı. Türkiye’nin hazırlığı 100’ncü yılda Ermeni Diasporası’ndan saldırı olacak şeklindeydi. Türkiye’nin kendi yarattığı düzeyde gelişmeler olduğu görüldü. 24 Nisan’a Çanakkale anması konması idi bunun parçasıydı. Dolayısıyla şimdi Türkiye sert tepki gösterme hazırlığını Papa üzerinden hayata geçirecektir. Şimdi Türkiye için ikinci kritik hamle Amerika’nın ne yapacağı. Amerikan Başkanı ne diyeceği. Ankara’da Türkiye Dışişleri’nin hazırlığı da ABD Başkanı’nın ne diyeceği üzerine. Eğer orada da böyle ifade edilirse hükümetin sıkışacağını ve sertleşeceğini düşünüyorum” dedi.
Ayrıca “Türkiye’deki Ermeniler tek kişiden oluşmuyor” diyen Danzikyan, bir kısım Ermeni’nin bunun olumsuz dönüşü olacağını düşüneceğini belirtti.
Halaçoğlu: Türkiye 2015’e kanatları kırık girdi
Türk Tarih Kurumu Eski Başkanı ve MHP Grup Başkanvekili Yusuf Halaçoğlu, Papa Françesko’nun açıklamasına tepkili isimlerden biri. Amerika’nın Sesi’ne değerlendirmede bulunan Halaçoğlu, “Maalesef iş ayağa düştü diyecek noktadayız. Soykırım ifadesi, herhangi bir mahkeme kararı olmadan ayrıştırıcı, iki toplum arasındaki uçurumu daha derinleştirici olmuştur. Din adamı sıfatıyla kendisinden barış çağrılarını destekleyecek açıklama beklenirdi” diye konuştu.
Bu noktadan sonra soykırım savunucuları tarafından yasal süreç başlatılması gerektiğini kaydeden Halaçoğlu, “Uluslararası hukukta soykırım denilmesi mümkün değil iken parlamentolarda oyun oynar gibi bir takım kararlar alınıyor. Siyaseten alınan kararlar görüyoruz. Ama artık din adamı dahi bunu kullanıyorsa sözün bittiği yerdeyiz” yorumunu yaptı.
Türk Dışişleri’nin 24 Nisan 2015 öncesindeki tutumunu da eleştiren Halaçoğlu, “Türk Dışişleri politikasında Ermeniler'e yalvaran pozisyona girilmesi yanlıştı. Gönül almak adına Ermenistan’a gidiliyor ve suçluymuşsunuz atmosferi yaratılıyordu. Bu konu ile siyaseten uğraşmıyoruz tavrı takınmak gerekirdi. Dışarıda suçlu algısı yaratıldı. Türkiye 2015’e kanatları kırık girdi” dedi.
Türkiye için “Yelkenleri indirmiş” diyen Halaçoğlu, zamanında soykırım olmadığını ortaya koyan ve yabancı belgelere dayalı çalışmalar yapıldığını ve Van’ın işgali, tecavüzler yaşanması gibi pek çok çalışma bulunduğunu da sözlerine ekledi.
24 Nisan programı belirlendi
Bu arada Agos Gazetesi’ndeki habere göre, merkezi Londra'daki Gomidas Enstitüsü, Avrupa Ermeni Konseyi ve Paris’ten Collectif Van’ın da desteklediği, Anadolu Kültür ve Araştırma Derneği (AKA-DER), İnsan Hakları Derneği Irkçılık ve Ayrımcılığa Karşı Komisyon, Nor Zartonk, Turabdin Platformu: Türkiye Süryanileri Platformu, Yüzleşme Platformu ve Zan Sosyal Siyasal İktisadi Araştırmalar Vakfı, 24 Nisan programını belirledi. Girişim, Ermeniler’in hapsedildiği bugünkü Türk ve İslam Eserleri Müzesi önünden başlayarak Haydarpaşa Garı’na yürüyecek. Ayrıca Beyazıt Meydanı’nda bir anma töreni düzenleyecek.
