Washington'un F-35 savaş uçaklarının Türkiye'ye satışını askıya almasını uzmanlar gerek Türk Ordusu gerekse Türk savunma sektörü açısından ciddi bir darbe olarak görüyor.
Ankara'nın Rus S-400 füze savunma sistemini satın alması, Başkan Donald Trump'ın yüz adet F-35 jetinin Türkiye'ye satışını durdurmasına yol açtı. Amerika, Rus yapımı savunma sisteminin F-35'in radara yakalanmamasını sağlayan teknolojisine zarar vereceğini kaydediyor.
Karar aynı zamanda Türk savunma sanayiinin F-35 projesiyle olan on yıllık bağının da kopması anlamına geliyor.
Türk savunma sanayii, 400 milyar dolarlık F-35 projesinde ortak olarak önemli bir yere sahipti. F-35 uçağının iniş takımları, kokpit ve gövde gibi kritik parçalar da olmak üzere yaklaşık 900 parçasını üreten Türk firmalarının yaklaşık 10 milyar dolar kazanması bekleniyordu.
İç kaynaklı bir savunma sistemi geliştirmek, Türkiye'yi bir dünya lideri konumuna taşımayı amaçlayan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın önceliklerinden biri. Türkiye'nin kendi savaş uçağını geliştirme süreciyse henüz emekleme aşamasında.
F-35 sisteminden çıkarılmak, bu emellere indirilen ciddi bir darbe olarak algılanıyor.
Oxford Üniversitesi'nde uluslararası ilişkiler alanında misafir öğretim üyesi olan Galip Dalay, ”Türkiye son yıllarda en hızlı büyüyen savunma sektörlerinden birine sahip. F-35'leri alamayacak olmak, bu meselenin zaman içinde çözüme kavuşturulamaması durumunda Türkiye'nin savunma sanayii açısından çok ciddi bir sorun,” şeklinde konuşuyor.
Türkiye'nin F-35 yapımındaki yerinin doldurulamaz olduğunu savunan Cumhurbaşkanı Erdoğan ise projeden dışlanma tehditlerini önemsemiyor.
Amerikan Savunma Bakanlığı Müsteşarı Ellen Lord, ”Türkiye'nin F-35 programına olan katılımının 2020 Mart ayına kadar sona erdirilmesi için son derece sistemli bir süreç izliyoruz,” diyor.
F-35 savaş uçaklarını imal eden Lockheed Martin şirketiyse geçtiğimiz hafta Pentagon'un belirlediği takvim doğrultusunda hareket ettiğini doğruladı.
Türkiye, F-35 programı kapsamında uçakların bölgesel bakım ve onarım merkezlerinden biri olacaktı. Bu, Türk firmaları açısından milyonlarca dolarlık kazanç anlamına geliyordu.
Uzmanlar F-35'leri, dünyanın en gelişmiş savaş uçaklarından biri olarak tanımlıyor. Ancak son gelişmeler, Türk firmalarının gelişmiş teknolojiye ve bu alandaki uzmanlığa erişiminin kesilmesine yol açacak. Ankara, F-35 projesine bir milyar dolarlık yatırım yapmıştı.
Uzmanlar, Türkiye'nin F-35 projesinden çıkarılmasının, Türkiye ve Batılı müttefikleri arasındaki anlaşmazlıkları derinleştirebileceği uyarısında da bulunuyor.
İstanbul'daki Ortadoğu araştırma grubu El Şark Forum'un araştırma direktörü de olan Galip Dalay, ”Bu durum, Türkiye'yi, Rusya ve Çin gibi ülkelerle daha fazla yakınlaşmaya itecek. Ancak bu ülkelerin savunma sanayii ve kurumsal bağlar açısından Batı'nın yerini alamayacağı bir gerçek,” diyor.
Ortadoğu Teknik Üniversitesi uluslararası ilişkiler profesörü Hüseyin Bağcı, Cumhurbaşkanlığı danışmanlarından Gülnur Aybet'in kısa süre önce Türkiye'nin Rus S-500 savunma sistemini de satın alacağını söylediğinin altını çiziyor.
Geliştirilme sürecinde olan S-500, Rusya'nın tasarladığı son füze savunma sistemi. Uzmanlar, Moskova'nın en gelişmiş silah sistemlerini satma konusunda isteklilik sergilediğini ve bunun, Rusya'nın Türkiye'nin Batılı müttefikleriyle ilişkilerini zayıflatma girişimlerinden biri olduğunu söylüyor.
Rusya'nın en önde gelen savunma firması, geçtiğimiz ay, radara yakalanmayan ve F-35'lere bir alternatif olan son model savaş uçağı SU-57'yi Türkiye'ye satma olasılığını gündeme getirdi. Ancak böyle bir anlaşma, Türk savunma firmalarına sadece kısıtlı avantajlar sağlayabilir.
Bağcı, ”Ruslar, sistemlerinin beynini asla paylaşmayacak. Uçakların bazı parçalarını burada üretebiliriz, ama sistemi değil. Temel teknoloji her zaman Rusya'nın elinde olacak. Çinliler'se daha farklı. Teknolojik ayrıntıları bir yere kadar paylaşıyorlar,” diyor.
Ankara ve Washington arasındaki gerginliklerin tırmandığının farkında olan Moskova, Türkiye'ye daha cazip teklifler sunuyor. S-400 satışında daha fazla teknoloji transferi yapmak, buna bir örnek.
Adının açıklanmasını istemeyen bir Rus uzman, Rus ordusunun NATO üyesi Türkiye'ye gelişmiş silah sistemleri satma konusunda çekinceleri olduğunu söylüyor. Uzman, Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin'in şimdilik bu kaygıları arka plana ittiğini, Ankara'ya kur yapma stratejisine öncelik verdiğini belirtiyor.
Öte yandan Washington, Türk savunma sanayii üzerindeki ağırlığını büyük ölçüde korumaya devam ediyor. Geçen yıl 30 adet Türk taarruz helikopterinin Pakistan'a satışını engelleyen Amerika, helikopter motorlarına ihraç ruhsatı vermeyi reddetmişti.
Gözlemciler, Türk savunma sanayiinin Amerika ve Avrupa'yla olan bağları göz önünde bulundurulduğunda gelecekte de benzer uluslararası satışların yapılmasında sorunlarla karşılaşabileceğini söylüyor.
Ancak Ankara, Türkiye'nin F-35 projesinde oynadığı rolü geri kazanma umutlarını hala canlı tutuyor. Türk yetkililer, Türkiye'nin projeye katılımının sona erdirilmediğini, sadece ”askıya alındığını” vurguluyor. Bu umudunsa Trump'la bağlantılı olduğu gözleniyor.
Uzmanlarsa Pentagon'un Türkiye'nin F-35 projesinden çıkarılması yönünde hızlı hareket etmesinin, kararın geri çevrilebileceğine ilişkin beklentilerin hızla yok olduğuna işaret ettiği görüşünde.
