Anayasa Mahkemesi’nin siyasi ve kişilik haklarının ihlal edildiği yönünde verdiği kararın ardından yeniden yargı yolu açılan CHP’li Enis Berberoğlu’nun milletvekilliğine dönüşü için gözler TBMM Başkanlığı ve AKP’li Başkan Mustafa Şentop’ta.
CHP Berberoğlu İçin TBMM Başkanı’na Seslendi
CHP’den yapılan açıklamada Berberoğlu’nun milletvekilliği görevine iade edilmesi için çözümün TBMM Başkanı Şentop’un bu konuda adım atmasına bağlı olduğu belirtildi. Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) “seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ihlal edildiğine” karar verdiğini anımsatan CHP Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek, bu ihlali pekiştirecek şekilde 4 Haziran’da Berberoğlu’nun milletvekilliğinin düşürülmüş olduğunu ancak şimdi AYM’nin kararı gereği hak ihlaline son verilmesi gerektiğini işaret etti.
AYM'nin adaletsizliğe oybirliği ile ‘dur’ dediğini söyleyen, Erkek “Sayın Mustafa Şentop’a, TBMM Başkanı’na hukuka duyduğumuz saygıyla, seçmen iradesine duyduğumuz saygıyla sesleniyoruz. Artık bu işin lamı cimi kalmadı. Berberoğlu Meclis’e, görevine” dedi. Erkek, AYM’nin gerekçeli kararını Resmi Gazete’de yayımlanmasının ardından Şentop’un bu kararı TBMM Genel Kurulu’nda okutması gerektiğini ve böylece Berberoğlu'nun milletvekilliğinin düşmemiş sayılmasına karar verileceğini kaydetti.
VOA Türkçe’nin görüş aldığı hukukçular, Enis Berberoğlu’nun dosyasıyla örneği görülmemiş bir ihtiyaç ortaya çıktığını dile getirdi. Hukukçular, Berberoğlu’nun hali hazırda “seçilme hakkı ihlali” mağduru olduğuna Yüksek Mahkeme’nin karar verdiğini vurgulayarak, 4 Haziran’da milletvekilliğinin düşürülmüş olmasıyla da mağdur edildiğini ancak bunun çözümü noktasında AKP’li TBMM Başkanı’nın karar verici rol oynayacağını işaret etti.
Gerekçede karar adresi TBMM Başkanlığı da olursa anlamı nedir?
TOBB ETÜ Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. Ozan Ergül, AYM’nin gerekçeli kararı Resmi Gazete’de yayımlandığında Enis Berberoğlu’nun dosyası ve milletvekilliğine dönüşü konusunda daha açık yorumlar yapılabileceğini belirterek, eğer gerekçeli karar metni yerel mahkeme yanı sıra TBMM Başkanlığı’na da gönderiliyorsa o zaman TBMM’nin de karara uyması beklentisi doğacağını anlattı.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Ergül, “Gerçekten çok ilginç ve hukuken de aşılması zor bir durumla karşı karşıyayız. Bunun birkaç nedeni var. Birincisi daha önce böyle bir durumla karşılaşmamış olması. İkincisi de anayasamızda veya yasalarda böyle bir durumda nasıl hareket edilmesi gerektiğine ilişkin herhangi bir düzenleme olmaması” dedi.
Ergül, “Anayasa Mahkemesi şunu demiş olabilir; dokunulmazlığı ve muhakeme engeli olan yani bir yargı organının bir mahkemenin aslında yargılama yetkisi bulunmayan bir kişiyi yargılaması söz konusu olmuştur. Bu nedenle bir hak ihlali doğmuştur biçiminde tespitte bulunmuş olabilir. İkinci olarak yargılama sürecindeki hak ihlali oluşturan bazı yargısal işlemlere, tasarruflara vurgu yapmış olabilir. Burada tabii özellikle adil yargılanma hakkının ihlali yönündeki başvurucunun iddialarından bazılarını veya tamamını haklı görmüş olabilir” görüşünü aktardı.
Berberoğlu dosyası örneği için herhangi bir yasal hüküm bulunmadığını yineleyen Doç. Dr. Ozan Ergül, 4 Haziran’da milletvekilliğini düşürme işlemine gerekçe gösterilmiş olan yargılamada zaten dokunulmazlığı olan milletvekili yargılamasına devam edilerek hukuka aykırı davranıldığını şimdi bu duruma AYM’nin de hak ihlali dediğini söyledi. AYM’nin gerekçeli kararını yerel mahkemeye bildireceğini anımsatan Ergül, “İlgili mahkeme, yargılamaya tekrar başlamak, yeniden bir yargılama yapmak mecburiyetindedir. Sonucu aynı olabilir, ya da farklı olabilir, yani bir beraat kararı da çıkabilir ama yine mahkumiyet kararı çıkabilir. Bunun kaçınılmaz sonucu ilk mahkumiyet kararının ortadan kalkmasıdır” diye konuştu.
Berberoğlu’nun 4 Haziran’da TBMM Genel Kurulu’nda milletvekilliğinin düşürülmesine neden olan mahkumiyet kararının artık yok olacağını vurgulayan Ergül, şimdi yerel mahkeme (İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi) eğer Berberoğlu’nun milletvekilliği düşürülmüş olduğu ve dolayısıyla dokunulmazlığı olmadığı için yeniden yargılama sürecini yürütürse bunun yine hak ihlali olacağını ifade etti. Ergül, “İlk verilen karar bir hak ihlaline sebep olmuştur. Anayasaya aykırıdır. Bir hak ihlalidir diyen Anayasa Mahkemesi kararı. Ancak bu karara dayanılarak milletvekilliği sıfatı düşürülmüş, milletvekilliği statüsünden çıkarılmış bir kişi olduğu için dokunulmazlığı kalktığından yeniden yargılanabilir bir eski milletvekili ile karşı karşıya kalacağız. Bunun hukuk mantığında kabul edilmesi bence olanaksız” dedi.
Yerel mahkemece yeniden hak ihlali olmaması için hukuken ne yapılabileceğini yorumlayan Ergül, “Anayasa Mahkemesi’nin kararı ulaştığında Mahkeme, Anayasa ve 6216 sayılı kanun gereği yeniden yargılama yapmak üzere dosyayı açarak, ‘benim ilk kararım nedeniyle bu milletvekilinin, milletvekilliği düşmüştür’ olgusunu dikkate alarak, bu durumu TBMM Başkanlığı’na bildirilmesi gerekiyor. TBMM Başkanlığı’nın da ilgili derece mahkemesinden gelen bu bildirim üzerine düşmeye sebep olan kararın artık yok olduğunu, ortadan kalkmış olduğunu yani ilgili milletvekili ile ilgili bir mahkumiyet kararının bulunmadığını kayda geçirmesi ve Enis Berberoğlu’nın milletvekilliğinin avdet ettiğini, kendisine geri döndüğünü tespit edecek bir nitelikte bir tasarrufta bulunması gerekiyor” görüşünü aktardı. Ergül, TBMM Başkanı’nın da TBMM Genel Kurulu’nda yerel mahkeme bildirimini okutmasıyla durumu çözebileceğini kaydederek, “4 Haziran’dan sonra bir ara seçim yapılmadı. Seçim yapılmadığı için o sandalye boş yani o üyelik boş duruyor. Dolayısıyla o koltuk boş olduğuna göre ilgili milletvekilinin geri dönmesi için de böyle bir pratik zorlukla karşı karşıya değiliz. Yeniden seçim yapılmış ve 600 milletvekili seçilmiş olsaydı, 601 milletvekili olamayacağı için sıkıntı vardı. Ancak bugün Berberoğlu’nun koltuğu boş” anımsatması da yaptı.
Prof. Kabaoğlu: “Berberoğlu’nun vekilliği devam ediyor”
Anayasa hukuku alanında uzmanlığıyla geçmişti yeni anayasa çalışmalarında yer alan ve KHK’yla akademiden uzaklaştırılması ardından şimdi CHP İstanbul Milletvekilliği görevini yürüten Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu da, Berberoğlu dosyasında 4 Haziran’da da “hak ihlali” yapıldığı görüşünde. Kaboğlu, TBMM Başkanlığı’nın AYM kararıyla durumu çözebileceğini belirterek, “TBMM Başkanlığı, Anayasa Mahkemesi’nin 17 Eylül tarihli kararını, 1 Ekim günü TBMM Genel Kurul bilgisine sunmak suretiyle, 4 Haziran’da yapılan bildirimin geçersizliğini teyitle, Enis Berberoğlu'nun milletvekilliği görevine devamını sağlamakla yükümlüdür” dedi.
Kaboğlu, “1982’de yazılan Anayasa’daki madde 84’te öngörülen ‘kesin hüküm giyme’, Yargıtay aşaması ile sınırlı değildir. Çünkü, 2010 Anayasa değişikliğiyle bireysel başvuru hakkı tanındığı için bireysel başvuruya konu olan işlemlerde Anayasa Mahkemesi başvurusu, hükmün kesinleşmesini engeller. Berberoğlu’nun özgürlük ve güvenlik hakkı (md.19) ile adil yargılanma hakkı (md.36) ve seçilme hakkının (md.67) ihlal edildiğini saptayan Anayasa Mahkemesi kararı, inşai nitelik taşımaktadır ve Anayasa madde 153/son gereği bağlayıcıdır. Dolayısıyla 4 Haziran günü TBMM Genel Kurul’una yapılan bildirimin Anayasa’ya aykırı olduğunu tevsik eden Anayasa Mahkemesi kararı, yeni bir hukuki durum yarattığından, TBMM 1 Ekim günlü oturumunda Genel Kurul’da okunmak suretiyle, 4 Haziran günlü beyan edici işlem geçersiz kılınmalıdır” ifadelerini kullandı.
Prof. Can: “Düğme bir kez yanlış iliklenince düzeltmesi zor oluyor”
Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Osman Can ise, VOA Türkçe’ye yaptığı açıklamada, benzeri görülmemiş bir durum olması nedeniyle Berberoğlu’nun milletvekilliğine geri döndürülmesini “zor” olarak değerlendirdi.
“Ne yazık ki yargıda ve TBMM’deki süreç en başından beri yanlışlıklarla ilerledi. Düğmelerinizi bir kez yanlış iliklemeye başladığınızda da düzeltmesi de zor olacaktır” görüşünü paylaşan Can, TBMM Başkanlığı’nın 4 Haziran’da AYM’ye yapılmış bireysel başvuru sonucunu beklemeksizin Berberoğlu’nun milletvekilliğini düşürmesinin yanlış olduğunu vurguladı. Şimdi milletvekilliği düşürme işlemini geri alabilme noktasında hukuken hüküm bulunmaması nedeniyle geri dönüşü zor gördüğünü işaret eden Can, TBMM’nin 4 Haziran’da hali hazırda “politik bir yargılama olduğu aşikar” olan Berberoğlu dosyasında bir duruş sergilemediğini ve şimdi de bunun düzeltileceğini düşünmediğini dile getirdi.
Berberoğlu dosyasında “Milletvekilliği statüsü ihya edilemez” görüşündeki Can, AYM’ye bu konuda ikinci bir başvuruyla “yokluk başvurusu” yapılabileceğini aktardı. Ancak bu konuda AYM’nin başvurucu lehine pek karar almadığını da ekledi.
