Bir ülkeden ayrılıp bağımsızlık ilan etmenin ne kadar zor olduğunu Irak’taki Kürtler ve İspanya’daki Katalan ayrılıkçılar anladı. İskoçya’daki ayrılıkçılar da yeni bir ayrılık referandumu kararlarını rafa kaldırmak durumunda kaldı, çünkü mevcut durum buna hazır olmadıklarının işaretlerini veriyor.
Pazartesi günü Belçika’da verdiği demeçte, Katalan ayrılıkçı lider Carles Puigdemont da yenilgiyi kabul etti ve ayrılık kararından vazgeçerek Madrid’le geleceğe dönük olarak işbirliğine hazır olduğunu söyledi.
Puigdemont, “İspanya’yla farklı türde bir ilişki kurmaya hazırım ve her zaman da hazırdım. Bu mümkün” dedi. Bu söylem Katalan ayrılıkçıların ekim ayındaki sert söylemlerinden son derece uzak bir yorum.
Ancak Puigdemont, bağımsızlık hayallerinin rafa kalktığını kabul eden tek lider değil.
Kürtlerin arzuları
Geçen hafta Irak Kürt Bölgesel Yönetimi eski lideri Mesud Barzani kendisinin 25 Eylül’deki bağımsızlık referandumu kararını savundu. Barzani zamanlamanın doğru olduğunu, çünkü referandum olsa da olmasa da, Bağdat yönetiminin Kürtlerin bölgesine yürümeyi planladıklarını iddia etti.
Barzani 8 Kasım’da Newsweek’e verdiği demeçte, “Zamanlamanın iyi olduğuna inanıyoruz. Çünkü bölgede şu an kendi politikalarını uygulayan ve demografiyi değiştiren Iraklı güçler, bizim referandum kararımızdan önce bunu planlamışlardı” dedi.
Barzani, “Onlar referandumu, kendi planlarını ve Kürt halkına karşı eylemlerinin üzerlerini örtmek için kullanıyorlar. Bizim hatamız referandumu bu kadar geç yapmak oldu, daha erken yapmalıydık” diye konuştu.
Ancak zamanlamanın doğru olduğu konusunda tüm Kürt liderler Barzani’yle aynı görüşte değil. Irak Kürt Bölgesel Yönetimi hükümetinin küçük ortağı konumundaki Kürdistan Yurtsever Birliği, Barzani’yi referandumu ertelemesi konusunda uyardı. Referandumdan sonra KYB yönetimi, Barzani’ye Bağdat yönetimiyle ayrılma dışında bir uzlaşıya varması konusunda tavsiyelerde bulundu.
Dünyanın her yerinde yaşadıkları ülkelerden ayrılma isteğinde olan, Basklar, Bretonlar, Flamanlar, İskoçlar ve Bavyeralılar, Katalan ve Kürtlerin başarılı olmasını umuyordu ancak şimdi hepsi, bu iki başarısız girişimden ne dersler çıkarabileceklerine bakıyor.
Katalanların arzuları
Uzmanların genel görüşü, hem Katalanlar, hem de Kürt Bölgesel Yönetimi’nin girişimlerinden çıkarılacak temel dersin, her iki grubun da referandumlar konusunda aceleci davrandıkları ve uluslararası desteği yeterince almadıkları yönünde. Kürtlerin plebisit kararından hemen sonra Barzani’ye, hem müttefikleri hem de düşmanları tarafından referandumu yapmaması konusunda yoğun bir baskı yapıldı.
Amerikalı diplomatlar da IŞİD’e karşı mücadelede müttefiklik yaptıkları iki ortağın arasında kaldılar. Bağdat ve Erbil’in arasında kalan diplomatlar Erbil’i bağımsızlık referandumunun IŞİD’e karşı mücadeleyi sekteye uğratacağı gerekçesiyle uyardılar.
Benzer şekilde Katalanlar da herhangi bir dış destek ya da söz almamıştı. Katalan ayrılıkçılar, tüm umutlarını Avrupa Birliği’nin kendilerini desteklemesine bağladılar.
Brüksel’in onlara destek vermesinin Avrupa içinde benzer ayrılıkçı grupları cesaretlendirmesinden korkacağını hesaba katamadılar. Avrupa Parlamentosu’nun Katalan üyesi Jordi Sole bununla ilgili olarak, “Tam ihtiyacımız olan anda Avrupalı kurumların sessizliği sağır ediciydi” dedi.
Şimdi hem Katalanlar hem de Kürt ayrılıkçılar başarısızlıkları konusunda dış güçleri suçluyorlar. Oysa ki zaten hiçbir dış güç onlara destek vereceklerini ilan etmemişti. Ancak bazı Katalanlar bunun ötesinde suçun kendilerinde olduğunu da kabul ediyor.
Puigdemont’un eski yardımcılarından Santi Vila, eski ortağını suçluyor ve kendisinin sadece AB’nin tepkisinin ve nasıl davranacağını kestirememekle kalmadığını aynı zamanda çok saf düşündüğünü söylüyor. Katalan Rac1 Radyosu’na verdiği röportajda da “Siyasi istihbarat eksiğimiz vardı” dedi.
Vila, “Katalonya bağımsız bir devlet olarak hareket etmeye hazır değildi. Bölgesel kontrol, limanlar ve havalimanlarının kontrolu, ulaşımın yönetimi nasıl sağlanacaktı? Yaşlarına rağmen tecrübesizce davranan çok fazla meslektaşım oldu” diye konuştu.
Barselona sokaklarında çok sayıda Katalan yaklaşık 2 bin şirketin referandumla birlikte şirket merkezlerini Katalonya’dan İspanya’nın diğer bölgelerine taşımış olmasını endişesini dile getiriyorlar. AB’nin net bir biçimde karşı çıkmasıyla birlikte Katalonya’nın ekonomik engelleri nasıl aşacağı konusunda endişe ediyorlar ve ayrılıkçılar ayrıntılı bir acil durum planı yapmamasından yakınıyorlar.
Eski İsviçre Büyükelçisi Daniel Woker, “Katalonya örneği bize bağımsızlık ilan etmenin bunun değişmez kuralları ve şartları sağlandığında ancak gerçekleşebileceğini gösterdi” diyor.
Aynı şey, şimdi bağımsızlık öncesi otonom haklarını koruma mücadelesi veren Kürtler için de söylenebilir.
