Türk uzmanlar, 3 Kasım seçimlerinin resmi olmayan sonuçlarına göre yarışı önde bitiren Demokrat aday Joe Biden’ın zaferinin Türk-Amerikan ilişkilerinde bir dönüm noktası özelliğinde olabileceğini belirtiyor. Uzmanlara göre, bu sonuçtan sonra Ankara geleneksel Batılı müttefiklerine geri dönebilir veya Rusya ve Çin’le bağlarını daha da derinleştirebilir.
Çok sayıda Avrupalı lider Biden’ı kutlamada hızlı davranırken, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise gecikmeli olarak Çarşamba günü Biden’a tebrik mesajı gönderdi. Erdoğan mesajında, ikili ilişkilerin “stratejik” doğasına vurgu yaptı ve ortak çıkarlar temelinde daha da güçlendirilmesi gerektiğini belirtti.
Erdoğan, Başkan Donald Trump’a da mesaj gönderdi ve ilişkilere verdiği katkılardan dolayı teşekkür etti.
Uzmanlar, ABD’de Trump yönetimi altında Erdoğan’ın NATO üyeleriyle karşı karşıya gelme ve Moskova’yla yakınlaşmaktan dolayı çok az bedel ödediğini ifade ediyor; Trump’ın da Kongre’de Türkiye’ye karşı yaptırım çağrılarına muhalefet ettiğine dikkat çekiyor.
Bazı analistlerin tahminlerine göreyse, Biden’ın başkanlığı Erdoğan açısından çok farklı bir tablo ortaya koyacak.
Kadir Has Üniversitesi’nden uluslararası ilişkiler uzmanı Soli Özel, Biden’dan Türkiye’ye gelecek mesajın “bir müttefik gibi davran” şeklinde olacağını söyledi. VOA’e konuşan Özel, Biden’ın zaferinin ikili ilişkilerde dönüm noktası niteliğinde temel bir işaret edebileceği görüşünü dile getirdi.
Biden’ın başkanlığının izlenen yolu değiştirmek için bir fırsat verdiğini belirten Özel, bunun illaki ‘çıkarlardan vazgeçme’ anlamında değil ama tarz değiştirme şeklinde olduğunu kaydediyor. Özel’e göre eğer Türkiye herkese meydana okumada ısrarını sürdürürse, bir yere varılamaz ve bunun anahtarı da S-400.
Ankara, Washington’un şiddetli itirazlarına ve yaptırım tehditlerine rağmen Rusya’dan satın aldığı S-400 füze savunma sistemini geçen ay Karadeniz açıklarında test etmişti.
Biden’ı bekleyen kritik kararlar
Biden’ın dış politikada alabileceği ilk kritik kararlar arasında, S-400 alımından dolayı Türkiye’ye yaptırım getirip-getirmeme konusu olacak. Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le bağlarını derinleştirmesi, NATO içerisinde endişelere neden oluyor.
Kısaca CAATSA olarak bilinen Amerika’nın Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Yasası altında, Biden yönetiminin elinde sembolik nitelikte olanlardan daha ciddi ekonomik tedbirlere kadar geniş yelpazede bir dizi yaptırım seçeceği bulunuyor.
ABD, İran’a karşı Amerikan yaptırımlarını ihlal etmesinden dolayı Halkbank’ı cezalandırabilir. New York mahkemesinin, bankanın genel müdür yardımcısı Hakan Atila’yı 2018 yılında hapse mahkum etmesine rağmen, ABD Maliye Bakanlığı şimdiye kadar Türkiye’yi cezalandırıcı yönde bir adımı devreye sokmadı. 2021 yılının başlarında Halkbank davası New York’ta yeniden görülecek.
İncirlik ABD için ne kadar önemli?
Uzmanlar, şu ana kadar Ankara’nın, yaptırımlardan kaçmak için stratejik önemine güvendiğini belirtiyor. İran, Irak ve Suriye’ye komşu olan Türkiye, ABD’ye ait bir radar üssüne de ev sahipliği yapıyor ve Amerikan ordusunun bölgenin en büyük üslerinden biri olan İncirlik hava üssünden faaliyet göstermesine izin veriyor.
Gözlemcilerse, Türkiye’nin kendine fazla güveniyor olabileceği uyarısında bulunuyor. Soli Özel, ABD’de çok sayıda kişinin işleri Türkiye olmadan da götürebileceklerine inandığını, İncirlik’e ne kadar ihtiyaç duyulduğu sorusunun da Washington’da bugün hiç olmadığı kadar tartışıldığını ifade ediyor.
Uzmanlar, Ankara’nın Washington’a karşı sert duruşunun belki de bir müzakere taktiği olabileceğini kaydediyor. Uzmanlara göre, Erdoğan Biden’ın muhtemelen Moskova’ya karşı daha sert bir duruş sergileyeceğinin farkında ve Türkiye de bu stratejide kritik bir rol oynayabilir.
Avrupa Dış İlişkiler Konseyi uzmanı Aslı Aydıntaşbaş, Washington’da Türkiye ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın şahsına karşı çok yüksek düzeyde bir öfkenin olduğunun kuşku götürmediğine işaret ediyor.
ABD’nin Türkiye’yi Rusya’dan tekrar kendi tarafına çekip çekemeyeceğini görme konusunda da bir eğilimin olduğuna değinen Aydıntaşbaş’a göre Erdoğan bu oyunu nasıl oynayacağını biliyor; Rusya’ya karşı ABD ile ya da terşi şekilde nasıl oynayacağını biliyor. Aydıntaşbaş bunun izlemesi ilginç bir dans olacağını söylüyor.
Ancak bazılarına göre, bu dans eğer ABD’nin Türkiye’ye yaptırım getirmesiyle sonuçlanırsa, bunun çok daha geniş kapsamlı etkileri olacak.
Emekli Oramiral Cem Gürdeniz, Türkiye’ye karşı hasmane adımların nihayetinde Ankara’yı kaçınılmaz biçimde Rusya ve Çin gibi Avrasya ve Asya güçlerine yakınlaştıracağı uyarısında bulundu.
Diğer yandan Ankara’da hala, Biden’ın da başkan yardımcısı olduğu Barack Obama yönetiminin 2016’daki başarısız darbe girişiminde parmağı olduğu yönünde şüpheler varlığını koruyor. Washington bu iddiayı reddediyor.
Ancak Aydıntaşbaş’a göre Biden’ın Türkiye’yle birlikte çalışma konusundaki deneyimi, ilişkilere fayda sağlayabilir.
Obama yönetiminin Türkiye ile ABD arasındaki ilişkiler bakımından epey kötü bittiğini ancak 2016’daki darbe girişiminden sonra ilişkileri onarmak için Türkiye’ye gönderilen ismin de Biden olduğunu hatırlatan Aydıntaşbaş, dolayısıyla Erdoğan ile Biden arasındaki ilişkinin çok kötü olmayabileceğini kaydediyor.
