DİYARBAKIR - Taleban’ın Afganistan’da yönetimi ele geçirmesinin ardından artan düzensiz göçmen hareketliliği, Türkiye-İran sınırında kış şartlarına rağmen devam ediyor. Van Valiliği son bir haftada, çoğunluğu Afgan 1533 düzensiz göçmenin yakalandığını açıkladı.
Sosyal medyada paylaşılan ve İran sınırında çekildiği belirtilen bazı görüntülerde, düzensiz göçmen gruplarının hareketleri görülüyordu. Görüntülerin sosyal medyada paylaşılmasının ardından Van Valiliği bir açıklama yaparak, bir haftada 1533 düzensiz göçmenin yakalandığını duyurdu. 24 organizatör hakkında işlem yapıldığı bildirilen açıklamada şu bilgilere yer verildi: “Van İl Jandarma Komutanlığı ekiplerince 7-13 Mart 2022 tarihleri arasında 37 göçmen kaçakçılığı olayına müdahale edilerek, icra edilen faaliyetler sonucunda; 1530 Afganistan, 2 Türkmenistan ve 1 İran uyruklu olmak üzere toplam 1533 düzensiz göçmen yakalanarak haklarında yasal işlem başlatılmıştır. Bahse konu olaylarda kullanılan 9 adet araca el konularak, göçmen kaçakçılığı olayına sebebiyet veren 24 organizatör hakkında adli işlem başlatılmış olup, yargılanmaları devam etmektedir.”
“Rejim değişikliğinden sonra geçişler arttı”
10 yıla yakın süre Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği Van Saha Ofisi’nde çalışan Van Barosu Göç ve İltica Komisyonu’ndan Sorumlu Yönetim Kurulu Üyesi Avukat Mahmut Kaçan’a göre, Afganistan’daki rejim değişikliğinden sonra düzensiz göçmen hareketliliği arttı. VOA Türkçe’ye konuşan Kaçan, Taleban rejimini bir süre izleyen ancak değişim umudu görmeyenlerin kaçmaya başladığına dikkat çekti. Bölgedeki kış şartlarına rağmen geçişlerin durmadığını vurgulayan Kaçan, “Özellikle Afganistan'daki rejim değişikliğinden sonra Afganlar'ın giderek artan bir geçiş yoğunluğu olduğunu söylemek mümkün. Taleban'ın rejimi devraldığı günden itibaren yüksek risk altında olduğu düşünülen ya da olan gruplar hemen Afganistan'ı terk ettiler. İlk etapta risk olabileceğini düşünmeyenler veya kendini güvende hisseden kesimler biraz daha gözlem için kalmayı tercih etti. Bir kısmı da imkanları olmadığı için Afganistan’ı terk etmedi. Taleban'ın yavaş yavaş Afganistan'ın bütününde hakimiyet sağlaması, artık belli ölçülerde uluslararası camia ile iletişim kurmasıyla, ilk etapta ileri sürdüğü uygulamalar, af çıkardığını duyurması, geçmişteki yaptığı çalışmalardan dolayı kimsenin başına bir şey gelmeyeceği yönündeki tavrını değiştirmiş olabileceğini söylemek mümkün. Bu kesimler de harekete geçtiler ve Türkiye ve farklı ülkelere ulaşmaya çalışacaklar” dedi.
Göçmen kaçakçılarının bu durumdan faydalanmaya çalıştığını ifade eden Kaçan, bu nedenle kış olmasına rağmen geçişlerin durmadığını söyledi. Sınırı geçenlerin sayısının daha fazla olduğunu ifade eden Kaçan, yakalananlarla ilgili ne tür bir işlem yapıldığının açıklanması gerektiğini belirtti. Kaçan, Türkiye'ye geçenlerin iltica prosedürüne kolayca erişmeleri gerektiğine vurgu yaparak, şunları söyledi: “İnsanların Türkiye'ye ulaştıkları an iltica etme hakları var. Bu Türkiye'nin kendi iç hukuku ile tanınmış bir hak değil evrensel bir haktır. Kişiler gelip iltica eder, bunlar otomatik olarak mülteci olmaz. Bunu değerlendirirsiniz gerçekten mülteci tanımı içerisinde yer alan bir kişi midir? İnceleme sonucunda bir karar verirsiniz, mülteci olmadığına kanaat getirirseniz, prosedürler tamamladıktan sonra sınır dışı edebilirsiniz. Bunları yapmayıp en başta o kişinin temel bir hakka erişimin ortadan kaldırırsanız bu aynı zamanda suçtur. Eğer Türkiye'ye iltica amacıyla geliyorsa her halükarda adil, şeffaf, erişilebilir bir iltica sistemine erişmeleri gerekir. Bunu yapmayıp doğrudan sınır dışı etmek hem ulusal hem uluslararası hukuka aykırıdır”
“Van’da tahminen 7 bin Afganlı var”
Türkiye’ye gelerek Van’da kalan Afganlılar için Alman Kalkınma Bakanlığı ve İnsani Yardım Vakfı desteğiyle ‘engelli mültecilere eğitim danışmanlık’ adıyla bir proje yürüten Van İşitme Engelliler ve Aileleri Derneği, kentteki göçmenlere, dil, meslek edindirme, toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimleri verirken, aynı zamanda hukuki destek sağlıyor. VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Proje Koordinatörü İlkay Gökdere, sığınmacıların kimlik sorunu nedeniyle temel ihtiyaçlara erişemediğini söyledi. Gelen sığınmacıların çoğunun kaçak olarak çalıştırıldığını ifade eden Gökdere, "Bu ara kimlik verilmediğini duyuyoruz. Gelenler öyle kalıyorlar. Çocuklar okula gidemiyorlar, sağlık hizmetinden faydalanıyorlar. Zaten maddi durumları kötü temel ihtiyaçlarını karşılamakta zorluk çekiyorlar. Biz nispeten elimizden geleni yapıyoruz ama bizim imkanlarımız da çok kısıtlı. Ülke politikasını değiştirmek lazım. Gelenlerin çoğu kaçak çalışıyor. Bu işverenlerin çok işine geliyor. Ucuz paralara, güvencesiz çalışıyorlar. Bunlar için bir düzenleme yapılabilir” diye konuştu.
Kentte 7 bine yakın göçmenin bulunduğuna dikkat çeken Gökdere, kentteki göçmenleri ‘arafta kalanlar’ olarak tanımlıyor. Kalanların insani şartlarda yaşamaları için kimlik sahibi olmaları gerektiğini ifade eden Gökdere, “Gelenler genelde Van'da yaşamak istemiyorlar. Onların hedefi Batı ve Avrupa’dır. Avrupa'ya ulaşamazlarsa Bursa, Ankara, İstanbul gibi yerlere gitmek için çaba harcıyorlar. Çünkü Van'da iş yok. Kalanlar da mecburiyetten ve imkansızlıktan kalıyorlar. Kalanların insani şartlarda yaşaması için kimliğe ihtiyaç var” dedi.
Yakalanan düzensiz göçmenlerin yarısı Afgan
İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı’nın verilerine göre 10 Mart 2022 itibariyle 36 bin 486 düzensiz göçmen yakalandı. Yakalananlar arasında 17 bin 669 kişi ile Afganlar ilk sırayı aldı. 2021 yılı sonu itibariyle 21 bin 926 Afgan uluslararası koruma başvurusu yaptı.
