“Kürt meselesi, Kürt siyaseti ve Demirtaş” başlıklı araştırma 7,5 yıldır tutuklu olan eski HDP lideri Selahattin Demirtaş’ın Kürtler'in ilk sivil lideri olduğunu ortaya koyuyor.
Rawest Araştırma'nın 1.406 kişiyle yüz yüze yaptığı araştırmanın sonucuna göre CHP, AK Parti’yi geçerek Kürt seçmen nezdinde en itibarlı ikinci parti olurken, Ekrem İmamoğlu da Demirtaş’tan sonra en çok beğenilen lider olarak gösterildi.
Rawest Araştırma, 31 Mart Seçimleri sonrası Kürtler'le ilgili yapılmış en kapsamlı araştırmayı dün yayımladı.
“Kürt meselesi, Kürt siyaseti ve Demirtaş” başlıklı araştırma kapsamında, 1.406 kişiyle yüz yüze görüşme yapılarak veriler oluşturulurken, Kürt Barometresi ve Kürt Çalışmaları Merkezi’nin daha önce 1.492 kişiyle yaptığı görüşmelerden de yararlanıldı.
Araştırmaya göre Kürtler'in yüzde 85,8’i kendisini “yüksek” veya “orta” düzeyde Kürt olarak görüyor.
Kürtler'de “Müslüman” kimliği öne çıkarken Kürt ana talebi eşitlik ve adalet
Çalışmaya katılanlardan kendilerini nasıl tanımladıklarını iki kavramla anlatmaları istenmiş. Birinci sırada yüzde 53,5 ile “müslüman” çıkarken, onu yüzde 28,1 ile “özgürlükçü”, yüzde 24,8 ile “dindar”, yüzde 11,9 “muhafazakar”, yüzde 11,5 “sosyalist”, yüzde 9,9 Kürt milliyetçisi, yüzde 9,2 “demokrat”, yüzde 8 “sosyal demokrat” yanıtları takip etmiş.
Yüzde 58,2 “Kürt sorunu” olduğunu düşünürken yüzde 17,3 ise “Kürt sorunu değil de Kürtler'in sorunları olduğu” kanaatinde.
“Sizce Kürt sorununun kaynağında sayacaklarımdan hangi ikisi en çok etkilidir?” sorusuna verilen yanıtlar da ise “Kürt kimliğinin tanınmaması” (yüzde 51,6) ve devletin Kürtlere ayrımcılık yapması (yüzde 49,6) öne çıkıyor. Dış güçlerin kışkırtması (yüzde 18) ve silahlı örgütün varlığı (yüzde 14,2) ise son iki sırada yer alıyor.
Kürtler'in ana talepleri ise eşitlik (yüzde 35) adalet (yüzde 33) anadil (yüzde 32) ve özgürlük (yüzde 18).
İdeal parti: Sosyal demokrat ama Kürtlere yakın bir parti
Araştırmaya katılanların yüzde 58’i DEM Parti varken yeni bir parti kurulmasına ihtiyaç olmadığını söylerken “ideallerindeki parti”nin niteliği değişiklik gösteriyor.
İlk sırada yüzde 35 ile “sosyal demokrat” bir parti yer alırken, onu yüzde 34 ile “Kürtler'e yakın”, yüzde 26 ile “islamcı”, yüzde 25 ile “demokrat”, yüzde 23 ile “dini hassasiyetleri olan” ve yüzde 19 ile “modern” parti seçenekleri izliyor.
Araştırmaya göre, Kürtler'in idealindeki partide iki aks var. Birincisi sosyal demokrat - demokrat, modern, sosyalist ve laik, ikinci aks ise islamcı, dindar hassasiyetli, muhafazakar. Bu iki aksı birbirine Kürt olmak bağlıyor.
En beğenilen siyasetçi Selahattin Demirtaş
Araştırmanın bir başka temel bulgusu ise, Kürtler'in en beğendiği liderin yaklaşık 7,5 yıldır cezaevinde bulunan HDP’nin eski genel başkanı Selahattin Demirtaş olması.
Demokrat, barış yanlısı, cesur, zeki, karizmatik ve Kürt kimliğinin savunucusu olarak görülen Selahattin Demirtaş, yalnız HDP’nin değil Kürt sivil siyasetinin de “lideri” olarak değerlendiriliyor.
“Kürtler'i birleştiriyor, Türkler'i uzaklaştırmıyor” olarak değerlendirilen Demirtaş, Kürt sorununda çözümün ve Türkler'le Kürtler'in “birlikte yaşama” fikrinin en güçlü temsilcisi olarak görülüyor.
Girasun: “Kürt legal siyasetinin çıkardığı ilk sivil lider Demirtaş”
Rawest Araştırma Direktörü Roj Girasun, Selahattin Demirtaş’ın seçmenler nezdinde yaklaşık 35 yıllık legal siyaset deneyimi olan Kürt siyasal partilerindeki diğer genel başkanlardan ayrıştığı görüşünde.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Girasun, “Demirtaş’a atfedilen güçlü bir aktör olmaktan öte bir şey. Yeni bir lider olarak değerlendiriliyor. Kürt legal siyasetinin çıkardığı ilk sivil lider olduğu ve yeni bir taşınmaz olarak sabit olarak orta yerde duruyor. Demirtaş’ın toplumla olan bağı çok kopmuş değil. Bazı seçmen gruplarıyla 7 Haziran’a giden süreçteki tutumu nedeniyle aşınma olabilir. Ama çoğunluk öyle görmüyor. Bununla beraber Demirtaş’ın cezaevinde olmasının kendisine getirdiği korunaklı alan da var. HDP’nin yanlışlarından soyutlanması Demirtaş’ın önceki başarı profilinin yarattığı popülaritesinin devamına olanak sağlıyor. Kürt toplumun önemli kısmı ki buna AK Parti’ye oy verenler de dahil Kobani davasında yargılanan Demirtaş’ın suçlu olmadığını ve adil yargılanmadığını düşünüyor” dedi.
Demirtaş, DEM Parti’ye göre seçmende daha çok karşılık buluyor
Selahattin Demirtaş 2023 Seçimleri’nden sonra aktif siyaseti bıraktığını açıkladı. Her ne kadar eşi Başak Demirtaş’ın İstanbul’dan adaylığı söz konusu olsa da yerel seçimler sürecinde güçlü bir mesaj vermekten kaçındı.
Tüm bunlar DEM Parti ile Demirtaş arasında sorunlar olduğu iddialarını gündeme getirse de bu taraflarca doğrulanmadı.
Araştırmaya katılanlara Demirtaş ile DEM Parti’nin yolları ayrılırsa ne yapacakları da sorulmuş. Yanıtlar çarpıcı. Yüzde 48,8 “Demirtaş’ın yanında olurum” derken DEM Parti ile yol yürümeye devam edeceklerini söyleyenlerin oranı yüzde “8,8.
Prof. Yeğen: DEM Parti ve Demirtaş gerçeği yüzde 100 örtüşmüyor ama ayrışmayı derinleştirme niyetinde değiller”
Kürt sosyolojisini yakından izleyen Profesör Mesut Yeğen, Demirtaş ve DEM Parti arasında yaklaşım farkı olduğunu ancak bir ayrışmanın şimdilik ihtimaller arasında görülmediğini vurguluyor.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Prof. Yeğen “DEM Parti ve Demirtaş iki ayrı hayatiyet gibi. Bir DEM Partisi, Kürt partisi gerçeği var. Bir de Demirtaş gerçeği. Bunlar yüzde 100 örtüşmüyor. Bu araştırmada Demirtaş’ın da partiden bağımsız gerçeklik kazandığını görüyoruz bu durum Demirtaş ile DEM’in ayrıştığı anlamına gelmiyor. Benim izlediğim ne Demirtaş ne de DEM Parti bu iki ayrı hayatiyetten çıkan ayrışmayı derinleştirme niyetlerinde değiller. İkisi de birbirine ihtiyaç duyuyor. Muhakkak birlikte yol açacaklar gibi görünüyor. Ama şunu söylemeliyim bütün bu gerçekler DEM’den bağımsız bir Demirtaş gerçeği ile karşı karşıya olduğumuz hakikatini de değiştirmiyor” ifadelerini kullandı.
CHP ve İmamoğlu Kürt seçmen nezdinde itibar kazanıyor
Araştırma yıllarca Kürtler'in ağırlıklı olduğu kentlerden milletvekili çıkaramayan Cumhuriyet Halk Partisi’nin Kürt seçmenler nezdinde AK Parti’nin önüne geçtiğini ortaya koyuyor.
Partilerin yakınlığını ölçen soruda DEM Parti 10 üzerinden 5,96 puan alırken onu 3,80 ile CHP, 3,16 ile AK Parti, 2,67 ile Türkiye İşçi Partisi ve 2,37 ile Yeniden Refah Partisi izliyor.
Yine 10 üzerinden notlanan bir başka soruda ise en itibarlı lider 7,1 ile Selahattin Demirtaş çıkarken Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, eski CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun bile arkasında yer aldı.
Ekrem İmamoğlu 5,5 ile ikinci sırada yer alırken onu 5,1 ile Leyla Zana, 4,8 ile Pervin Buldan, 4,7 ile Mansur Yavaş, 4,1 ile Özgür Özel, 3,8 ile Kemal Kılıçdaroğlu, 3,4 ile Recep Tayyip Erdoğan, 2,7 ile Hakan Fidan, 2,6 ile Fatih Erbakan, 2 ile Devlet Bahçeli ve 1,9 ile Ümit Özdağ takip etti.
Doç. Coşkun: “Erdoğan’ın Çözüm Süreci’nin bitmesinden sonra girmiş olduğu yol ona dönük desteği tahribata uğrattı”
Dicle Hukuk Fakültesi’nden Vahap Coşkun, son on yılda AK Parti ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Kürt seçmen nezdinde güven erozyonu yaşadığını belirtiyor.
VOA Türkçe’nin konuştuğu Doçent Coşkun, “10 yıl önce bu araştırmayı yapsaydınız DEM seçmenlerinin büyük bir bölümünün ikinci partisi olarak AK Parti çıkardı. Yine en beğenilen liderlerden birisi Erdoğan çıkardı. Ama Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Çözüm Süreci’nin bitmesinden sonra girmiş olduğu yol ona dönük desteği tahribata uğrattı. Bunu sandıkta da görmek mümkün. Yalnız bölgede değil batıda da desteğini çekti. Bu da AK Parti’nin büyükşehirleri kaybetmesine yol açtı. Diğer taraftan CHP’li aktörlere ilgi var. Ekrem İmamoğlu, Özgür Özel ve Mansur Yavaş’ı, Kürt seçmen ilgiyle izliyor” diye konuştu.
Ulaş Tol: “İmamoğlu’nun jestleri Kürtlerde karşılık üretti, CHP de batıda alternatif olarak görülüyor”
Core Araştırma’dan Ulaş Tol da 7 Haziran 2015 Seçimleri’nden sonra MHP ile ilişkileri sürekli geliştiren AK Parti’nin bu tercihinin Kürt seçmende hayal kırıklığı yarattığını ve bu yeni durumu en erken fark eden ve alana hamle eden kişinin İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nu söylüyor.
VOA Türkçe’nin konuştuğu Tol, “Tutum değişikliği sonrası Kürtlerdeki Erdoğan sempatisi kaybolmaya başladı. İmamoğlu ise seçim kampanyasında Kürtçe şarkı kullanması, selam söylemesi, Kürtçe öğrenmeye çalıştığını açıklaması, kayyum atandığında bölgeye gelmesi gibi yaptığı jestleri elbette Kürtler'de pozitif karşılık üretti. Kürtler, İmamoğlu’nu ‘sistem partileri arasında haklarımıza az da olsa değer verecek bir lider’ olarak görüyor. Elbette beğenmeyenler de yok değil. Ama İmamoğlu’nun dışında da bir CHP gerçeği var. Kürtler batıda CHP’yi alternatif olarak görmeye başladı. Bu tabii DEM’den kopuş anlamına gelmiyor daha stratejik bir yönelim bir yandan. Ama şu da var. Oraya kızdığı zaman oy vereceği bir adres haline geldi CHP, Bu da epey önemli” diye konuştu.
Forum