Hoşgörünün giderek daha çok hakim olduğu bir ortamda ailelerinde Ermeniler olduğunu öğrenen Türkler’in sayısının arttığı görülüyor. 1900’lü yılların başında toplu göçe zorlanan binlerce Ermeni, İslam dinini kabul ederek diğer Ermeniler’in kaderini paylaşmaktan kurtulmuştu. Bazı Türk ailelerse Ermeni çocukları çatılarının altına alıp yetiştirmişti. Şimdi bu ailelerin sesi giderek daha çok duyuluyor.
Fethiye Çetin’in ‘Anneannem’ adlı kitabı, Türk tarihinin en karanlık sayfalarından birini araladı.
Kitap, Çetin’in anneannesinin Ermeni bir yetim olarak gizli bir hayat sürdüğünü anlatıyor. Anneannesi, bu gerçeği, Fethiye Çetin’e 70 yaşındayken söylemiş: ”Anneannem, katliamı Ermeni bir ailenin çocuğu olarak yaşamış. Çıktığı yolculuğun sonunda Diyarbakır’ın Çermik ilçesine varmış ve burada Müslüman bir aile, anneannemi evlat edinmiş: ”Tüm anılarını, tüm ayrıntıları canlı tutmaya çalışmış. Sessizliği beni çok etkiledi. Bu sessizliği kırıp öğrendiğim gerçeği herkesle paylaşmak istedim.”
Tarihçiler, çoğu çocuk ve genç kız 200 bin Ermeni’nin 1915‘teki zorunlu göçten sağ kurtulduğunu ve Müslüman ailelerin yanında hayatlarını sürdürdüklerini tahmin ediyor. Çetin’in 2004 yılında basılan ve en çok satanlar listesine giren kitabı, birçok Türk’ün Ermeni köklerinin farkına varmasına yardım etti.
Agos Gazetesi, birçok kişinin Ermeni kökenlerini bulmak için yardım istediği ilk yerlerden biri.
Gazete, akrabalarını arayanların ilanlarını basıyor. Editör Pakrat Estukyan, her hafta akrabalarını arayanların gazeteye gelip yardımlarını istediğini söylüyor.
Agos’un kurucusu gazeteci Hrant Dink’in 2007 yılında öldürülmesi, geçmişlerinin üzerindeki sis perdesini aralamak isteyenleri daha da cesaretlendirdi: ”On bin kişi ‘Hepimiz Hrank Dink’iz, Hepimiz Ermeniyiz’ şeklinde sloganlar atarak Taksim Meydanı’ndan Agos Gazetesi’ne yürüdü. Bu, birlik ve beraberlik sloganıydı. Yürüyüşe katılan herkesin Ermeni olmadığını biliyorduk. O zaman kimse farkında değildi ancak bu olay, Türkiye’deki siyasi ortamı derinden etkiledi.”
Hink’in cenaze töreni, Türkiye’nin tarihinde gördüğü en büyük cenaze törenlerinden biri oldu.
Şimdi de Ermeni öksüz ve yetimlerin hayatlarına ilişkin belgeseller çekilmeye başladı. Bu belgeseller, tartışmaya yeni bir bakış açısı getiriyor.
Fethiye Çetin, Ermeni yetimler hakkındaki gerçeklerin rastladığını söylüyor: ”Toplum artık çok farklı. Daha dinamik, daha meraklı. Toplumun artık değişmeye başladığını düşünüyorum.”
Fethiye Çetin’in anneannesinin hikayesi, Ermeni köklerini arayan ailelere ilham kaynağı olmaya devam ediyor.
