Irak’ta son bir ay içinde büyük bir hızla yaşanan siyasi gelişmeler, Kürtler’i uzun yıllardır hayal ettikleri hedefe hiç beklemedikleri kadar yaklaştırmış görünüyor.
Bir süre önce adını İslam Devleti olarak değiştiren cihatçı Irak ve Şam İslam Devleti örgütü, geçen ayın başında aralarında ülkenin en büyük ikinci kenti Musul’u, ardından çoğu Sünniler’in yaşadığı olmak üzere birçok kent ve kasabayı ele geçirdi. Amerika’nın milyarlarca dolarlık yatırım yaptığı Irak ordusu neredeyse tamamen dağıldı, Kürt yetkililerin de ifadesiyle “yüzde 80’ini” kaybetti. Bağdat’ta ve Irak’ın güneyindeki Şiiler’in kontrol ettikleri bölgede asayiş orduya ve polise değil, Şii liderlere bağlı milis güçlere teslim edilmiş durumda. Ülke yeni bir iç savaşın eşiğinde ve Amerika en azından şimdilik, olaylara kapsamlı müdahale etme konusunda çok istekli değil.
Washington’da açıklama yapan Kürt yetkililerin ağızlarından şimdilik “bağımsızlık” ifadesi çıkmıyor, ama bu an meselesi. “Kürdistan” ifadesiyse, zaten ağızlarda sakız olmuş durumda. Konuşmalarında bütün kapılar aynı yere açılıyor: “Biz yapmamız gerekeni yaptık. Irak’ı bir arada tutmak için elimizden geleni yaptık. Bağdat hükümeti başaramadı. Hükümet çöktü. Bağdat’la aramızda terörist bir örgüt devlet kurdu. Ordu kalmadı. Kuzeyde boşalttıkları tartışmalı bölgelere Peşmerge’yi sevk ettik. 9 Haziran’dan (IŞİD’in Musul’u işgal ettiği tarih) öncesine artık dönemeyiz. Anayasa zaten uygulanmıyor. Irak hükümeti petrol ticaretinden bize düşen geliri ödemiyor. Artık gerçekçi olmak zorundayız. Kürtler’in hakları gözetilmezse, kendi yollarını çizmeye hakları var.” Washington Enstitüsü’nde konuşan Kürt Bölgesel Yönetimi Başkanlık Divanı Başkanı Fuat Hüseyin ve özerk yönetimin dış ilişkiler sorumlusu Felah Mustafa Bekir bunları söylüyor. Enstitü’nün direktörü Robert Sattloff’a göre “ağıza alınmasa da” bağımsızlık tetiklenmiş durumda.
2011 yılında askerlerini çektiği Irak’ın bir bütün olarak kalması yönünde büyük çaba sarf eden Amerika’nın son gelişmelere hazırlıklı yakalandığını söylemek zor. Dün Dışişleri Bakanı John Kerry Fuat Hüseyin ve heyetini kabul etti ve ayrıca KBY Başkanı Mesut Barzani’yle bir telefon görüşmesi yaptı. Bakanlık sözcüsü Jen Psaki, Kerry’nin Irak’ta yeni, kapsayıcı bir hükümetin kurulması, parlamentonun toplanması ve IŞİD’le mücadele çabalarında Kürt Yönetimi’nin tam işbirliğinin önemli olduğunu Barzani’ye ilettiğini söyledi.
Ancak Washington Enstitüsü’nde konuşma yapan Fuat Hüseyin, 9 Haziran’dan sonra Irak’ın artık aynı Irak olmadığını söyledi. “Bunlar yeni gerçekler, ortada farklı sistemlerde yönetilen üç devlet var” diyen Hüseyin, mevcut durumla başa çıkabilmek için öncelikli hedeflerinin sınırlarını, ikinci olarak kendi kontrolları altındaki tüm dini ve etnik grupları, üçüncü olarak da IŞİD tehdidinden kaçan sığınmacıları korumak olduğunu açıkladı.
“Irak’ı bir arada tutmak için yedi yıl çabaladık” diyen Hüseyin, bu çabaların başkaları tarafından bozulduğunu öne sürdü.
IŞİD’in tüm bölgeye tehdit olduğunu savunan KBY Başkanlık Divanı Başkanı Fuat Hüseyin, örgütün bölgeye dışarıdan geldiğini, uluslararası bir terör örgütü olduğunu ve mücadele etmek için de uluslararası işbirliği gerektiğini kaydetti. Bunun için birinci adımı Bağdat hükümetinin atması gerektiğini söyleyen Hüseyin, Irak’ta yeni hükümetin kurulması için yardım çabalarını sürdüreceklerini ama diğer yandan da kontrol altına aldıkları tüm bölgelerde güvenliği arttıracaklarını söyledi. “Kürdistan halkının self determinasyon halkı vardır” diye konuşan Hüseyin, bu konuda Bağdat’la bir anlayış kurmaya çalışacaklarını belirtti. Ancak Kürt yetkili, Bağdat’ta Başbakan Nuri el Maliki dışında yeni bir yönetime ihtiyaç olduğunun altını çizdi.
‘Türkiye’yle ilişkilerin geleceği konusunda iyimseriz’
Fuat Hüseyin’den sonra söz alan özerk yönetimin dış ilişkiler sorumlusu Felah Mustafa Bekir ise Irak hükümetinin hatalarının günahını kendileri çekmek istemediklerini söyledi. Bölge ülkeleriyle Irak hükümetinden daha iyi ilişki kurmayı başardıklarını kaydeden Bekir, Irak’ın “yapay bir devlet” olduğunu, bu devleti dışarıdan empoze ederek bir arada tutmanın mümkün olmayacağını savundu. Kürtler’in on yıl öncesine geri dönemeyeceğinin altını çizen Bekir, “Uluslararası toplum, Kürtler’in geçmişte çok ağır bedeller ödediğinin, Kürtler’in kimliklerinin ve beklentilerinin saygı görmesinin zamanının geldiğinin farkına varmalıdır" diye konuştu. Bekir bu bağlamda Bağdat'la ilişkileri yeniden düzenleyeceklerini belirtti.
Felah Mustafa Bekir, birkaç yıl önce gergin ilişkilere sahip oldukları Türkiye’yle ilişkilerin daha umutlu ve iyimser bir yapıya girdiğini, iyi ilişki kurma fırsatına sahip olduklarını bildirdi. Bekir, “Türkiye’yle iyi ilişkilere sahip olduğumuzu söylemekten çok memnunuz. Bu ilişkilerin geleceği konusunda çok iyimseriz, uzun vadeli ve stratejik olarak değerlendiriyoruz. Biraz daha etkileşime ihtiyaç var, mesajları iletebilmek için doğru platforma ihtiyaç var” diye konuştu.
‘Iraklı Kürtler’in bağımsızlığı Türkiye'yi olumsuz etkilemez'
Washington Enstitüsü’ndeki toplantıdan sonra Türk gazetecilere özel açıklama yapan Felah Mustafa Bekir, “bağımsızlık” ifadesini daha rahat kullandı. Bir kavşakta olduklarını, Irak hükümetinin toparlanması için ellerinden geleni yaptığını savunan Bekir, belli riskler aldıklarını, görüşlerini ve tutumlarını komşu ülkelerle paylaştıklarını söyledi. “Türkiye bizim için önemli bir ortak” diye konuşan Bekir, “Türk tarafında Kürtler’in isteklerine yönelik gittikçe artan bir anlayış olduğuna inanıyoruz. Kürdistan bir istikrar unsuru olmuştur ve bağımsız bir Kürt devletinin kurulması, ne Türkiye’yi ne de dünyanın geri kalanını olumsuz etkiler” dedi.
Bununla birlikte Felah Mustafa Bekir, şu anda bağımsızlık konusunun şimdilik “masada olmadığını”, öncelikli olarak Irak’ın federal, demokratik, çoğulcu ve Kürt halkına daha fazla refah sağlaması için çalışacaklarını sözlerine ekledi.
