Irak Kürt Bölgesel Yönetimi Başbakanı Mesrur Barzani, özerk bölgenin doğalgaz ihraç kapasitesini, Rus tedarikine bir alternatif olarak lanse ediyor. Ancak bölgenin iki ana partisi arasındaki bölünme planın şimdilik boş bir hayal olduğunu gösteriyor.
Barzani’nin siyasi partisi projeyi Avrupa'nın enerji sorunu için olası çözümün bir parçası olarak sunarken, bölgesel ortağı, şirketler ve potansiyel alıcılarla yapılan görüşmelerden uzak tutulduğundan şikayet ederek projeyi fiilen bloke etti.
Her gün elektrik kesintilerinin yaşandığı Irak Kürt Bölgesi, aslında kendi ihtiyacını karşılayacak gaza dahi sahip değil.
Barzani’nin yönetimdeki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP), hükümetteki küçük koalisyon ortağı Talabani aşiretinin liderliğindeki Kürdistan Yurtseverler Birliği’ne (KYB) karşı uzun süredir nüfuz mücadelesi veriyor.
Hem gazdan kaynaklanan anlaşmazlıklar hem KDP'nin Irak cumhurbaşkanlığı için kendi adayını öne sürmesi nedeniyle, partiler arasındaki gerginlik son aylarda tırmanışta. İki taraf arasındaki güç paylaşımı anlaşmasına göre Cumhurbaşkanlığı geleneksel olarak KYB'li Kürtler’deydi.
Her iki taraftan beş Kürt yetkili, partilerinin üst düzey yöneticilerinin aylardır neredeyse hiç konuşmadıklarını, Ekim ayında yapılması planlanan seçimler ve güvenlik konularında bile hiç görüşmediklerini söyledi. Batılı diplomatlar da son zamanlardaki toplantılarda artık bu konulara değinildiğini, ancak yine de çok az sonuç alınabildiğini kaydediyor.
Bölgesel istikrar etkilenir mi?
Kürtlerin gaz ihraç etme planları şimdilik çıkmaza girmiş durumda. Bu da bölgenin enerji gelirlerini arttırma düşüncesine ve tedarik yollarını çeşitlendirmeye çalışan küresel pazarlara az da olsa bir rahatlama getirme çabalarına indirilmiş bir darbe anlamına geliyor
Mevcut çıkmaz hem Barzani hem Talabani aşiretinin kendi güvenlik güçlerine sahip olduğu Irak'ın kuzeyindeki istikrarı da bozabilir.
Genç Kürtler arasındaki yaygın ekonomik sıkıntı, 2021'in sonlarında ve 2022'nin başlarında Belarus sınırlarında yaşanan göçmen krizinin arkasındaki ana unsurlardan biriydi.
KYB Başkanı Bafel Talabani, "Eğer bir koalisyon hükümetiysek, her şeye birlikte karar vermeliyiz" dedi.
KDP, tartışmayla ilgili yorum taleplerine yanıt vermedi. Ancak liderliğini KDP'nin yaptığı Bölgesel Yönetim, petrol ve gaz kaynaklarını herkesin yararına kullanmak istediğini söyledi.
Tarafların uzlaşması gerekiyor. Irak'taki en büyük gaz sahalarından ikisi olan ve KYB topraklarında bulunan Khor Mor ve Çemçemal günde yaklaşık 13 milyon metreküp gaz üretiyor.
Gazı Irak dışındaki pazarlara ulaştırmanın en kolay yolu, KDP'nin kontrolundaki topraklardan kuzeydeki Türkiye'ye gitmesi.
Her iki sahada da petrol arama yetkisi, çoğunluk hisseleri Abu Dabi borsasında kayıtlı Dana Gas ve bağlı kuruluşu Crescent Petroleum'a ait bir konsorsiyum olan Pearl’ün elinde. Pearl Consortium, gelecek birkaç yıl içinde yerel ihtiyaçları karşılamaya yetecek ölçüde üretimi iki katına yükselterek günde 28 milyon metre küpe çıkarmayı planlıyor.
425 milyar metre küp kanıtlanmış rezerv sayesinde üretim, potansiyel olarak günde 42 milyon metre küpe yükseltilip, ihracat için geriye önemli bir miktar bırakabilir.
KDP liderliğindeki Kürt hükümeti geçen yıl, petrol sahalarından bölgesel başkent Erbil'e ve Türkiye sınırına yakın kuzeydeki Dohuk kentine doğalgaz boru hattını uzatmak için yerel enerji şirketi KAR Group ile bir sözleşme imzaladı.
Boru hattı Dohuk'a ulaştığında Türkiye'ye doğru kolayca birkaç kilometre daha uzatılıp Avrupa'ya gaz ihracatının önü açılabilir.
Ancak Talabani, KDP'nin, partisini müzakerelerin dışında tutmasından ve KAR'ın boru hattı inşaat ihalesini nasıl kazandığına dair herhangi bir ihale süreci veya şeffaflık olmamasından şikayetçi.
Üst düzey bir KAR yetkilisi, doğalgaz boru hattı ağını Dohuk'a ulaştırmak ve genişletmek için 2021 sonunda bölgesel Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile bir sözleşme imzalandığını bildirdi. Bakanlık ise süreçle ilgili sorulara yanıt vermedi.
KYB, kontrolu altındaki bölgede bulunan gaz sahalarına teknisyenlerin girmesini engelleyerek iç piyasaya hizmet etmeyi amaçlayan genişlemenin ilk aşamasını bile engelledi.
İran projeye karşı mı?
İhracat planlarını daha da baltalayan bir unsur da komşusu Irak üzerinde önemli bir nüfuzu olan İran. Bazı analistler, İran’ın, bölgedeki gücünü etkileyebilecek bir projeye karşı olduğu görüşünde. İran Dışişleri Bakanlığı, Reuters haber ajansının yorum talebine yanıt vermedi.
Kürt Yönetimi Cumhurbaşkanı ve Mesrur Barzani'nin kuzeni Neçirvan Barzani, geçen ay Süleymaniye'yi ziyaret etti ve aylardır her iki taraftan yetkililerin katıldığı ilk üst düzey toplantı kapsamında KYB yetkilileriyle biraraya geldi. Liderlerin güvenlik konusunu ve 1 Ekim'de yapılması planlanan parlamento seçimlerini tartıştıkları bu ziyaretin ardından birkaç toplantı daha gerçekleştirildi.
Türkiye ile anlaşma yapılacak mı?
Bölgesel Kürt yönetimi, kendi kullanımı için yeterli elektrik üretmek konusunda zorlanmasına rağmen, enerji ihracatı yine de masadaydı.
Kürt bölgesindeki 13 elektrik santralından beşi gazla üretim yapıyor ve sıkıntılar nedeniyle sadece yaklaşık yüzde 50 ila yüzde 70 kapasitede çalışıyorlar. Elektrik kesintileri yaygın, bu da yerel genişlemenin büyük olasılıkla acil öncelik olacağı anlamına geliyor.
Kürt yetkililere göre, Türkiye ile ihracat konusunda henüz bir anlaşma yapılmadı. Ankara ise Reuters haber ajansının yorum talebine yanıt vermedi.
Ancak iki Kürt partisi arasındaki ilişkiyi "çok kötü bir evlilik" olarak nitelendiren üç yetkiliye göre, Barzani'nin gaz sorununun gündeme geldiği İstanbul ziyareti dahil bazı yurtdışı gezileri, KYB'yi rahatsız etti.
Ocak ayında KYB kontrolundaki Çemçemal şehrinin belediye başkanına hükümetin KAR grubuna yerel boru hattı ağını genişletmek için bir sözleşme yaptığı söylendiğinde, konuyla ilgili doğrudan bilgisi olan bir kaynak, KYB'ye ilk resmi bilgilendirmenin bu açıklama olduğunu belirtti.
Sonuç olarak, KYB boru hattının genişletilmesini bloke etti ve partinin geçmişin hataları olarak nitelendirdiği hususlardan kaçınmak için gazla ilgili tüm konularda eşit söz istediğini bildirdi.
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi, IŞİD'i yenmede etkili olmasına rağmen, Bağdat'taki merkezi hükümeti bölgeyi devlet ve ordu maaşlarını ödemek için fondan yoksun bırakmakla suçlamıştı. Kürtler bu suçlamanın ardından, 2015 yılının ortalarında dünya pazarlarına doğrudan petrol satışına başlamıştı.
Bölgesel yönetimin gelirinin büyük bölümü petrol ihracatından geliyor. KYB, KDP kontrolundaki yönetimin bu geliri vilayetler arasında adaletsiz bir şekilde dağıttığını savunuyor. KDP ise konuyla ilgili yorum yapmıyor.
Talabani, "Gaz, bu derecede kötü yönetim ve şeffaflık eksikliğiyle, hiçbir şekilde petrolun çıktığı gibi Kürdistan dışına çıkmayacak” dedi.
