WASHINGTON —
İran’ın nükleer programı, cumhurbaşkanlığı seçimleri ve yeni uluslararası görüşmeler geçen yıl en çok konuşulan konular oldu ama İran halkı için esas konu yaptırımların büyük darbe vurduğu ülke ekonomisiydi. Birçok uzmana göre yükselen enflasyon ve artan işsizliğin yarattığı öfke İran’ın yeni bir diplomatik açılım yapmasını sağladı.
2013 yılı Mart ayında İranlı tüketiciler on kat artan fındık fıstık fiyatları karşısında deliye dönmüştü. Hamid Purmand bunlardan biriydi, 30 yıldan beri ilk kez Nevruz kutlamalarında sofralarına fındık ve fıstık koyamadıklarını belirten Hamid, halkın artan fiyatları protesto için boykot ettiğini ve satın almadıklarını belirtiyor.
Bu, bir yılda enflasyonun yüzde 40 arttığı ve işsizliğin yüzde 12’ye çıktığı İran ekonomisine inen darbelerin sonuncusu oldu. Haziran’da cumhurbaşkanlığı seçimi yaklaşırken İranlılar bunu unutmadı. Tahranlı Abbas Purhasani de onlardan biri. Yeni cumhurbaşkanının İran halkını yaptırımlardan kurtarmak ve sorunları hafifletmek için birşeyler yapmak zorunda olduğunu söylüyor.
Ardından İran halkı reformcuların desteklediği cumhurbaşkanı adayı Hasan Ruhani’nin seçim zaferini kutlamak için sokaklara döküldü. Ruhani, İran’ın nükleer programı nedeniyle üstüste uygulanan uluslararası yaptırımların soluksuz bıraktığı ekonomiyi canlandırma sözü vermişti.
İran’da yeni yönetim, Ekim’de Cenevre’de Batılı güçlerle nükleer görüşmelere hazırlanırken yaptırımlar sonucu azalan petrol satışları Tahran’a günde yaklaşık 100 milyon dolar kaybettiriyordu.
İran uzmanı Michael Singh, İran’ın gerçekten yaptırımların kalkmasına ihtiyacı olduğunu savunuyor. Yaptırımların ekonomiyi felç ettiğini belirten Singh, durumun yakında düzelebileceğine ihtimal vermiyor.
Kasım sonunda Cenevre’de önemli bir gelişme sağlandı. İran’la dünya güçleri arasında varılan geçici nükleer anlaşmada yaptırımların 7 milyar dolar hafifletilmesi sözü verilmesi İran halkında yeni bir umut yarattı.
Bu durum birçok esnaf gibi kuyumculuk yapan İbrahimi de umutlandırdı. Anlaşmanın İran halkının yararına olduğuna inanan İbrahim, İranlılar'ın hep bunun hayalini kurduğunu bu nedenle de şimdi çok mutlu olduklarını belirtiyor.
Ancak Mana gibi Amerika’nın Sesi’ne Skype aracılığıyla konuşan bazı İranlılar bu konuda çok daha temkinli. Günlük yaşamın bu anlaşmadan olumlu yönde etkilenmesini uman Mana, özellikle fabrika işçilerinin çok zor durumda olduğunu çünkü yaptırımlar sonucu birçok fabrika kapandı ve işciler işten çıkarıldığını söylüyor.
Washington Yakın Doğu Politikaları Enstitüsü uzmanı Matthew Levitt de bu kuşkuları haklı buluyor. Anlaşmanın İran’a altı aylığına soluk aldıracağını belirten Levitt, fakat aynı zamanda yaptırımları kaldıran ve büyük iyileşme getiren bir anlaşma bekleyen İranlılar arasında hayalkırıklığı yaratacağını görüşünde.
Amerika Maliye Bakanlığı Müsteşarı David Cohen de İran nihai anlaşmayı imzalamadıkça ekonomik sıkıntıların devam edeceğini söylüyor. Yabancı bankalar ve şirketlerin bir tercih yapmak zorunda olacağını belirten Cohen, ya İran ya da Amerika ile iş yapabileceklerini, ikisiyle birden yapmalarının mümkün olmadığını vurguluyor.
Bu da İran ekonomisinin kaderinin Cenevre anlaşmasının nasıl sonuçlanacağına bağlı olduğunu gösteriyor.
2013 yılı Mart ayında İranlı tüketiciler on kat artan fındık fıstık fiyatları karşısında deliye dönmüştü. Hamid Purmand bunlardan biriydi, 30 yıldan beri ilk kez Nevruz kutlamalarında sofralarına fındık ve fıstık koyamadıklarını belirten Hamid, halkın artan fiyatları protesto için boykot ettiğini ve satın almadıklarını belirtiyor.
Bu, bir yılda enflasyonun yüzde 40 arttığı ve işsizliğin yüzde 12’ye çıktığı İran ekonomisine inen darbelerin sonuncusu oldu. Haziran’da cumhurbaşkanlığı seçimi yaklaşırken İranlılar bunu unutmadı. Tahranlı Abbas Purhasani de onlardan biri. Yeni cumhurbaşkanının İran halkını yaptırımlardan kurtarmak ve sorunları hafifletmek için birşeyler yapmak zorunda olduğunu söylüyor.
Ardından İran halkı reformcuların desteklediği cumhurbaşkanı adayı Hasan Ruhani’nin seçim zaferini kutlamak için sokaklara döküldü. Ruhani, İran’ın nükleer programı nedeniyle üstüste uygulanan uluslararası yaptırımların soluksuz bıraktığı ekonomiyi canlandırma sözü vermişti.
İran’da yeni yönetim, Ekim’de Cenevre’de Batılı güçlerle nükleer görüşmelere hazırlanırken yaptırımlar sonucu azalan petrol satışları Tahran’a günde yaklaşık 100 milyon dolar kaybettiriyordu.
İran uzmanı Michael Singh, İran’ın gerçekten yaptırımların kalkmasına ihtiyacı olduğunu savunuyor. Yaptırımların ekonomiyi felç ettiğini belirten Singh, durumun yakında düzelebileceğine ihtimal vermiyor.
Kasım sonunda Cenevre’de önemli bir gelişme sağlandı. İran’la dünya güçleri arasında varılan geçici nükleer anlaşmada yaptırımların 7 milyar dolar hafifletilmesi sözü verilmesi İran halkında yeni bir umut yarattı.
Bu durum birçok esnaf gibi kuyumculuk yapan İbrahimi de umutlandırdı. Anlaşmanın İran halkının yararına olduğuna inanan İbrahim, İranlılar'ın hep bunun hayalini kurduğunu bu nedenle de şimdi çok mutlu olduklarını belirtiyor.
Ancak Mana gibi Amerika’nın Sesi’ne Skype aracılığıyla konuşan bazı İranlılar bu konuda çok daha temkinli. Günlük yaşamın bu anlaşmadan olumlu yönde etkilenmesini uman Mana, özellikle fabrika işçilerinin çok zor durumda olduğunu çünkü yaptırımlar sonucu birçok fabrika kapandı ve işciler işten çıkarıldığını söylüyor.
Washington Yakın Doğu Politikaları Enstitüsü uzmanı Matthew Levitt de bu kuşkuları haklı buluyor. Anlaşmanın İran’a altı aylığına soluk aldıracağını belirten Levitt, fakat aynı zamanda yaptırımları kaldıran ve büyük iyileşme getiren bir anlaşma bekleyen İranlılar arasında hayalkırıklığı yaratacağını görüşünde.
Amerika Maliye Bakanlığı Müsteşarı David Cohen de İran nihai anlaşmayı imzalamadıkça ekonomik sıkıntıların devam edeceğini söylüyor. Yabancı bankalar ve şirketlerin bir tercih yapmak zorunda olacağını belirten Cohen, ya İran ya da Amerika ile iş yapabileceklerini, ikisiyle birden yapmalarının mümkün olmadığını vurguluyor.
Bu da İran ekonomisinin kaderinin Cenevre anlaşmasının nasıl sonuçlanacağına bağlı olduğunu gösteriyor.
