İstanbul başta olmak üzere Marmara Bölgesi’nde birçok kentten gelen “ıspanak yedikten sonra zehirlendik” haberleriyle ilgili Sağlık Bakanlığı ve birçok yetkili makamdan açıklama geldi. Ispanağın içine karışan avratotu ve adem otu gibi yabani otların zehirlenmelere neden olduğu iddialarını, Yeditepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erdem Yeşilada yanıtladı. Yeşilada’ya göre bakanlığın “yabani ot” açıklaması tatmin edici değil. Uzman, atropin zehirlenmesine yol açtığını vurguladığı yabani otun adının görüntülerde gördüğü “şeytan elması” olabileceğini vurguladı.
"Söz konusu yabani otlar insanlar tarafından zaten tüketiliyor"
Yeşilada, “Bakanlık açıklamasında diyor ki; yabani ot buna karışmıştır. Bir gazeteye baktığımda diyor ki diğer adı kaz ayağıdır. Biri sinir otu diyor. Bunların her ikisini de insanlar yiyorlar. Soğan katılır, yumurta katılır, yemek olarak, sağlıklı yiyecek olarak yenir. Kaldı ki sirken zaten, ıspanakla aynı aileden, yabani ıspanak diye de isimlendirilir. En yaygın söylem güzel avrat otu. Böyle bir şey olamaz. Güzel avrat otu bir çalıdır. Bu tip arazide mesela arazilerin, ıspanak tarlalarının resmi gösteriliyor. Resimde bir tane öyle bir şey yok. Yapraklar uçtu deseniz gelse bir iki tane gelir. Koca tarlaya bulaşacak bir durum söz konusu değil. Tarlalardan birinde pıtırak denen bir ot var ki halk bunu da damarları açmak için zaten kullanır. Ama pıtırağa benzeyen bir bitki ve meyvesini görünce TV'de hemen tanıdım. Şeytan elması. Bu gerçekten atropin zehirlenmesi yapar” dedi.
“Şeytan elmasının aynı anda birçok tarlaya karışması zor”
Ancak Yeşilada şeytan elması olarak bilinen bitkinin aynı anda birden fazla noktadaki tarlalarda yanlışlıkla araya karışmış olmasının mümkün olamayacağına dikkat çekti. Yeşilada, “Ama buradaki sorun nedir bu kadar farklı coğrafyalardan yani Tekirdağ'dan tutun İstanbul'un Esenyurt, Bakırköy, Çanakkale gibi farklı coğrafyalardan 196 kişinin bu şekilde zehirlenmesi nasıl mümkün olabilir? Çünkü bunu tarla halinde yetiştirmiş mi bunlar? Hayır. Bu kadar farklı coğrafyada bu kadar fazla kişinin zehirlenmesi herhangi bir yabancı otla açıklanamaz. Diğer taraftan bakıyorsunuz tarım laboratuvarları herhangi bir organosülfat ya da fosfor bileşiği bulunamamıştır diyor. Tarım ilacı yoktur diyor. Bu da başka bir soru akla getiriyor” dedi.
Ispanağa benzemeyen yabani otu kimse mi tanımadı?
Ispanağa her coğrafyada aynı yabani otun karışmasının da zorluğuna dikkat çeken Yeşilada şöyle devam etti: “Bu durumda tarım ilacı da yoksa bu kadar farklı coğrafyalardan bu kadar çok herkesin mi yabani otu algılayamayacak şekilde? Şeytan elması çünkü çok farklı bir yabani ot. Yaprakları çok farklı. Bunun yaprakları köşelidir. Değişik bir yapısı vardır. Bir kişi ‘Ben bunu yabani ottur yararlıdır diye doğradım yemeğe’ dedi. Peki, 196 kişi de mi onu doğradı? Burada kafama oturmayan bilimsel olarak mantık olarak düşündüğümde sorunlar var.”
Çerkezköy yakınlarındaki ilaç fabrikalarının atıkları mı karıştı?
Yeşilada olası senaryolardan da örnekler verdi ve “Aklıma gelen senaryolardan biri; denildi ki ıspanaklar Çatalca'dan geliyormuş. Çatalca'nın yakınında ne var Çerkezköy. Eğer oralarda yetişiyorsa ıspanak, Çerkezköy'de ilaç sanayi var acaba bir ilacı imha ederken kazara döküldü de taban suyundan ıspanakların içerisine mi girdi? Önemli konulardan biri bu. İkinci senaryoysa; Yaprakları bozulmasın diye, ben ziraatçı değilim tarımla ilgili gelişmeleri bilemem, bir sprey yapmışlardır ve içerisinde atropin benzeri maddeler vardır, sıkıyorsunuzdur ıspanağa böcek gelmiyordur. Çünkü böcek yemiş olan bir ıspanağı kimse yemek istemez. Acaba böyle bir şey var mı? Devletin yapması gereken şey nedir? Değişik kaynaklardan ıspanakları alıp yabani otları ayıklayıp içerisinde neler var onlara bakmak olacaktır. Tarım laboratuvarlarının hangi tarım ilacı bulaşmış onu bulabilecekleri imkanları vardır. Ama dediğim şekilde yeni çıkan bir şey varsa o yoktur. O zamanda onu tanımlaması lazım. Bilinmeyen bir madde varsa içerisinde onu tanımlayıp insanların bu mağduriyetini gidermek lazımdır. Yoksa kimse ıspanak yemeyecek elde ıspanak kalacak ve bütün bu insanlar mağdur olacak. Dolayısıyla yabani ot bulaşmıştır şeklindeki bir açıklama beni asla tatmin etmedi” dedi.
