ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), Ocak ayında “Kırmızı 3” olarak bilinen gıda boyasını yasakladı. FDA, parlak renkli katkı maddesinin şekerlemelerden ve öksürük şurubundan, unlu mamullerden ve dondurulmuş tatlılardan çıkarılması için son tarihleri belirledi.
Kurum bu kararı, “eritrosin” olarak da bilinen boyanın laboratuvar farelerinde kansere yol açtığının araştırmalarla tespit edilmesi nedeniyle aldığını açıkladı. Federal bir yasa, FDA'nın hayvanlarda kansere yol açtığı tespit edilen her türlü katkı maddesini yasaklamasını gerektiriyor. Ancak yetkililer, Kırmızı 3'ün farelerde kansere yol açmasının insanlarda görülmediğini vurguluyor.
Bu boya, birçok gıdada ve diğer ürünlerde yaygın olarak bulunan birkaç sentetik renkten yalnızca biri. Boyaların gıdalarda kullanılması uzmanlar ve tüketiciler tarafından sorgulanıyor.
Yapay boyalar nedir?
Sentetik boyalar doğada bulunmayan petrol bazlı kimyasallar. St. Louis merkezli gıda renkleri ve aromaları tedarikçisi Sensient Food Colors'a göre, ürünlerin “görsel çekiciliğini artırmak” için bu boyalar gıdalarda yaygın olarak kullanılıyor.
ABD’de, Kırmızı 3 de dahil olmak üzere dokuz boyaya izin verilmiş durumda. Gıdalardaki diğer yaygın renk katkı maddeleri Mavi 1, Mavi 2, Yeşil 3, Kırmızı 40, Sarı 5 ve Sarı 6 olarak sıralanıyor. İzin verilen ve daha nadir kullanılan iki renk ise Narenciye Kırmızısı 2 ve Turuncu B.
ABD’de sentetik renk katkı maddelerini onaylayan ve kullanımlarını düzenleyen FDA'nın Kırmızı 3 ile ilgili son kararıyla, üreticilerin bu boyayı ürünlerinden çıkarmak için Ocak 2027'ye kadar süreleri bulunuyor. Öksürük şurupları gibi yutulan ilaçların üreticilere ise Ocak 2028'e kadar süre verildi.
Bu boyalardan kim, neden endişe duyuyor?
Kamu Yararına Bilim Merkezi de dahil olmak üzere tüketici hakları savunucuları, fare-kanser bağlantısı nedeniyle Kırmızı 3'ün gıdalardan yasaklanması için uzun süredir lobi faaliyeti yürütüyordu. Boya, onlarca yıl önce kozmetikte yasaklandı ancak gıdalarda veya yutulan ilaçlarda yasaklanmadı.
Bazı araştırmalar yapay renkleri, bazı çocuklarda, özellikle dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ya da bu bozukluk riskini taşıyanlarda hiperaktivite ve dürtüsellik gibi davranış sorunlarıyla ilişkilendiriyor.
Ohio State Üniversitesi'nde psikiyatri profesörü olan ve boyalar ile bunların davranışlar üzerindeki etkilerini inceleyen ve şu anda dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu bulunan insanlar için bir destek grubu olan CHADD'ye danışmanlık yapan Dr. L. Eugene Arnold, “Yapay renkler dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun ana nedeni değildir ancak bazı vakalara önemli ölçüde katkıda bulunabilirler” dedi.
FDA, renk katkı maddelerinin çocukların davranışları üzerindeki etkilerini incelediğini ve değerlendirdiğini belirtiyor. Çocukların bu katkı maddelerini tüketirken herhangi bir olumsuz etkiye maruz kalmadığına inandıklarını aktaran FDA yetkilileri, ancak bazı çocukların bu katkı maddelerine karşı hassas olabileceğini kabul ediyor.
Yakın zamanda yapılan bir AP-NORC anketine göre, Amerikalıların yaklaşık üçte ikisi işlenmiş gıdaların ilave şeker ya da boya gibi bileşenlerden arındırılması için kısıtlanmasını ya da yeniden formüle edilmesini destekliyor.
Diğer boyalar da yasaklanacak mı?
Gıdalardaki sentetik boyaların kaldırılması için ivme artıyor. Geçen yıl California, devlet okullarında servis edilen gıdalarda altı yapay gıda boyasını yasaklayan ilk eyalet oldu. Bu yıl 10’dan fazla eyalet yasama organı, okul yemeklerinde ya da herhangi bir ortamda gıdalarda sentetik boyaları yasaklayacak yasa tasarılarını ele alabilir. Ekim ayında protestocular, WK Kellogg Co. şirketinden, Apple Jacks ve Froot Loops gibi mısır gevreklerinden yapay boyaları çıkarmasını talep etti.
Kısa bir süre önce ABD Sağlık Bakanı olarak atanan Robert F. Kennedy Jr., kampanyasını gıdalardaki yapay boyalar ve diğer kimyasallara odaklanmayı da içeren “Amerika'yı Yeniden Sağlıklı Yapma” (MAHA) vaadiyle yürüttü. Bakan'a destek, sosyal medyada ABD gıda tedarikinde yapay içeriklere ve gıdaların aşırı işlenmesine son verilmesi çağrısında bulunan “MAHA anneleri” tarafından verildi.
Kennedy, Senato’daki onay oturumunda, “Kırmızı boyanın kansere neden olduğunu söylediğim için komplo teorisyeni olarak adlandırıldım. Şimdi FDA bunu kabul etti ve yasakladı” dedi.
Peki doğal renkler ne olacak?
Gıdalara doğal içeriklerle renk katmak mümkün. Bazı üreticiler Kırmızı 3'ü çıkarmak için ürünlerini yeniden formüle etti. Bunun yerine pancar suyu, böceklerden elde edilen bir boya olan karmin veya mor tatlı patates, turp ve kırmızı lahana gibi gıdalardan elde edilen pigmentleri kullanıyorlar.
Ancak Sensient Sözcüsü Meghan Skidmore, bunun zor olduğunu, doğal boyaların sentetik boyalardan daha az stabil olabileceğini ve ısı ile asit seviyeleri gibi faktörlerden etkilenebileceğini söyledi. Skidmore, “Değiştirmek imkansız değil ancak tek bir çözüm yok” dedi.
Sentetik boyalardan nasıl kaçınabiliriz?
Boyalar çok yaygın olarak kullanıldığından, renk katkı maddesi içermeyen gıdalar bulmak zor olabilir.
Ohio State Üniversitesi profesörü Eugene Arnold, boyalardan kaçınmanın en iyi yolunun içerik etiketlerini okumak olduğunu belirtti.
Arnold, “Liste okumakla uğraşmak istemeyeceğiniz kadar uzunsa ve muhtemelen içinde telaffuz edemeyeceğiniz şeyler varsa satın almayın” diye konuştu.
Forum