Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nin başkenti Erbil’de, trafik kameraları hız yapanları anında yakalıyor, sokaklardaki çöpler sabaha karşı hemen toplanıyor. IKBY bölgesinin ve Irak’ın üst düzey yetkilileri 5 yıldızlı otellerde yemek yiyor, alışveriş merkezleri ve kafeler haftanın her günü her an kalabalık.
Bölgede yaşayanlar Kürtçe konuşuyor, Kürtçe müzik dinliyor, Kürtçe yemek yiyor. Bölgede yaşayan ve bölgeyi ziyaret eden fazla sayıda Arap var ancak onlar da sadece Kürt yetkililerin izniyle, Kürt güvenlik birimlerinin güvenlik kontrol noktalarından geçtikten sonra bölgeye giriş yapabiliyor.
Birçok kişi için, bağımsızlık için yapılacak referandum kaçınılmaz görünüyor.
Kuruyemiş dükkanı olan Saman Sadq, ‘Kendi kültürü ve dili olan her bölgenin bağımsızlık hakkı vardır. Siyaseti unutun, Kürt halkı olarak geleceğimizi düşünmemiz gerekiyor’ diye konuşuyor.
Referanduma karşı çıkanların sayısı fazla. Bağdat yönetimi, IKBY içindeki muhalefet partileri, Batılı liderler, Irak’ın komşuları… Bazıları referandumun iptalini, bazılarıysa ertelenmesini istiyor.
IKYB’deki muhalefet partilerinden Gorran’ın Erbil temsilcisi Karzan Gardi, ‘Ters tepki olacağını gösteren çok sayıda işaret var’ diyor.
Oy kullanmalı mı kullanmamalı mı?
Gorran Partisi, birçok Batılı ülke gibi, referandumun ertelenmesini istiyor. Bölgedeki muhalefet partileri referandumun zamanlamasının kötü olduğunu ve iki yıldır toplanmayan meclisten onayı olmadığını belirtiyor.
Batılı ülkelerin çoğu da referandumun ertelenmesinden yana. Bu ülkeler, referandumun, IŞİD’le mücadeleyi etkilemesinden kaygı duyuyor.
Kürt güçleri ve Irak ordusu, IŞİD’e karşı kurulan koalisyonda iki müttefik ancak bağımsızlık için yapılacak oylama, iki yönetim arasındaki gerginlikleri birdenbire alevlendirebilir, ülkede şiddet ortamına neden olabilir. Petrol zengini Kerkük gibi, hem Kürt yönetiminin hem de Bağdat’ın hak iddia ettiği bölgeler var. Ayrıca, oylama IŞİD’le mücadele koalisyonunda olan Irak’ın komşularını da kesinlikle rahatsız edebilir.
Bağdat’taki Irak Parlamentosu bu hafta referandumu reddetti ve referandumun engellenmesi için ne gerekiyorsa yapılacağını bildirdi.
Birleşmiş Milletler temsilcisi, Amerikalı ve İngiliz yetkililer, Perşembe günü, IKYB Başkanı Mesut Barzani’yle görüşerek referandumun ertelenmesini istedi. Barzani geçmişte bu çağrıları dikkate almadı.
Toplantı sonrası Barzani, uluslararası heyetin kendisine farklı bir süreç seçeneği sunduğunu ve bölgedeki diğer yetkililerle görüştükten sonra yakın bir gelecekte kararlarını açıklayacaklarını belirtti.
Ancak Barzani, bugün referandumu ertelemeyeceklerini açıkladı.
Referanduma en sert karşı çıkanlar kim?
Batılı yetkililer oylamanın bölgede istikrarsızlığa yol açmasından kaygı duyarken, Irak’ın komşuları, Türkiye, İran ve Suriye, referandumun kendi ülkelerindeki Kürt grupların da bağımsızlık taleplerini güçlendirmesinden endişe ediyor.
Bunların içinde en fazla öne çıkan, birçok ülke tarafından da terörist grup olarak kabul edilen PKK. IŞİD’e karşı Amerika’nın Suriye’de silahlandırdığı YPG de Türkiye tarafından PKK’nın uzantısı olarak görülüyor.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, referandumu tarihi bir hata olarak niteledi ve Irak’taki Kürtler’e, eğer oylama olursa bedel ödeyecekleri uyarısında bulundu.
Ortadoğu’da referandumu açıkça savunan tek ülke İsrail. İsrail Başbakanı Benyamin Netenyahu, İsrail’in, Kürtler’in kendi ülkelerini kurma çabalarını desteklediğini söyledi. İsrail’in Bağdat’la şu an hiçbir diplomatik ilişkisi yok.
IKYB Başkanı Barzani’ye göre, diğer ülkelerden gelen itiraz ve tehditler, referandumun geleceği konusunda herhangi bir etki yapmıyor.
Barzani, bu konuda yerel basına şöyle konuştu: ‘Eğer birileri, Kürt halkının iradesini zorla bastırmaya çalışırsa, meydan açık. Gelip deneyebilirler.’
Bağımsızlık hayali
Tarihi ve kültürel anlamda ‘Kürdistan’ olarak tanımlanan bölge Suriye, Türkiye, Irak ve İran’ın kesiştiği bölgeleri kapsıyor.
20. yüzyılda, Avrupa ülkelerinin çizdiği sınırlar sonrası bölünen Kürtler’in, bağımsızlık hayalleri olduğu bilinen bir gerçek.
Kürdistan Demokrat Parti üyesi Ari Nanakali, ‘Kürtler çok fazla acı çekti’ diyor. Nanakali, IKYB’deki Kürtler’in yüzde 75’inin referandumda ‘evet’ demesini bekliyor.
1980’lerde, Kuzey Irak’taki Kürtler Saddam Hüseyin tarafından, kimyasal saldırılar, zorunlu göçler dahil birçok saldırıya maruz kaldı. Bu dönemde yaklaşık 182 bin Kürt’ün öldüğü tahmin ediliyor.
IKYB, Irak’ın en güvenli bölgelerinden biri. Bir kaç yıl öncesine kadar bölgenin ekonomisi de hızlı bir büyüme gösteriyordu. Kürtler bunun tekrar sağlanabileceğine inanıyor.
Kürdistan Demokrat Parti üyesi Ari Nanakali, bağımsız bir ülke olduklarında uluslararası anlaşmalar yapabileceklerini ve böylece ekonomik açıdan daha güçlü olabileceklerini savunuyor.
