23 Kasım’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın faiz oranlarını düşürmeyi savunmasından sonra yüzde 15 değer kaybeden Türk lirası, kayıplarının bir kısmını bugün geri çevirdi. Ancak piyasalardaki çalkantı ve fiyatlardaki sert artış, tüketicileri ve yatırımcıları kaygılandırmayı sürdürüyor.
11 kez art arda değer kaybı rekoru kıran ve bu yıl ABD doları karşısında yüzde 40 değer kaybeden Türk lirası, sadece geçen hafta yüzde 19 oranında değer kaybına uğradı.
Çarşamba sabahı ABD doları karşısında 13,15'e gerileyen Türk lirası, sabah saatlerinde 12,60'tan işlem görerek Salı günkü kapanışa göre binde 8 değer kazandı.
Bankacılar, 1 ABD dolarının 13,45 Türk lirasından işlem görmesinin panik dolar alımına yol açtığını, bunun da likiditeyi kuruttuğunu söyledi.
Yüzde 20 civarındaki enflasyonla mücadele eden halk, fiyatların hızla artacağından kaygılanıyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan Merkez Bankası'nın (TCMB) para politikalarını savunmasına, "ekonomik kurtuluş savaşını" kazanma sözü vermesine rağmen, ekonomistlerin Türk lirasındaki değer kaybını geri çevirmek için harekete geçilmesi çağrıları ve para politikasına yönelik eleştirileri artıyor.
TCMB eski başekonomisti Hakan Kara, Twitter üzerinden paylaştığı mesajında, "Bugünkü kur seviyesi ile önümüzdeki aylarda resmi enflasyon % 30'u geçebilir. Mevcut mevduat faiziyle -15 reel faiz demek. Acilen tedbir alınmazsa finansal sistem buna dayanamaz" dedi.
Koç Üniversitesi TÜSİAD Ekonomik Araştırma Forumu Direktörü ve ABD Merkez Bankası eski ekonomisti Selva Demiralp, alışılmış politikalardan sapmanın ekonomi üzerinde ağır bir bedeli olduğunu söyledi.
Liranın değer kaybı sonrası Apple sitesinde iPhone satışları durdu
Öte yandan Apple'ın internet sitesi üzerinden iPhone ve diğer elektronik eşyaları satın alma girişiminde bulunan Türkler, Türk lirasının bir önceki gün yüzde 15 oranında değer kaybetmesinin fiyatları alt üst etmesi üzerine sitenin verdiği hata mesajıyla karşılaştı.
Ürünlerin Türk lirası fiyatları, başka yerlere kıyasla çok daha düşük kaldı. Perakendeciler, piyasalardaki çalkantı devam ederken fiyat ayarlamalarını yetiştirmede zorlandı.
Apple'ın Türkiye sözcüsü, yorum taleplerine henüz yanıt vermedi.
Reuters haber ajansına göre firmanın Türkiye'deki internet sitesi, çoğu ürünün çevrimiçi satışını durdurarak ürün satın almak isteyenlere "şu anda mevcut değil" uyarısını verdi. Türk lirasındaki ani değer kaybı nedeniyle Türkiye'de satılan akıllı telefon ve bilgisayarların yerel fiyatları, ABD'deki fiyatların yüzde 10 oranında altına indi.
İstanbul'daki bir Apple mağazasından bir satış temsilcisi, tüketicilerin elektronik eşyaları bir yatırım olarak düşünmeye başladıklarını söyledi.
Adının açıklanmasını istemeyen Apple temsilcisi, "İnsanlar elektronik satın almak için mağazalara akın etti. Bir yıl sonra ödedikleri paradan daha yüksek fiyata satabileceklerini biliyorlar" dedi.
Alışveriş için hem en kötü hem en iyi zaman
Bir Türk elektronik ticaret firması yetkilisi, tüketicilerin özellikle elektronik ve kozmetikte lüks markalara rağbet ettiklerini söyledi.
Türk lirasındaki değer kaybının Kara Cuma olarak bilinen indirimli satış dönemine denk gelmesi, bazı tüketici ürünlerine piyasada erişim sağlanamaması ya da ciddi fiyat artışlarının olması korkularını körükledi.
İstanbul'daki bir elektronik ticaret yetkilisi Reuters'a, "Piyasalar, büyük satıcılarından en azından indirimli satış haftasında fiyatları sabit tutmaları ve artışa gitmemelerini istedi. Hem piyasalar hem de satıcılar birbirine ihtiyaç durduğu için satıcılar boyu eğdi" dedi.
Elektrikli scooter satın almaya çalışan İstanbullu grafik tasarımcı Caner, "Para harcamak için en kötü zaman, ama daha iyi bir zaman da olmayacak. Fiyatlar şu anda pahalı gözükebilir, ancak önümüzdeki haftanın fiyatlarından daha ucuz olacak" dedi.
İstanbul'daki dükkan sahipleri arasındaki hava kötümser.
Balıkçılık yapan Sami, "Valla bekliyoruz bakalım sürprizlerle. Nasıl olacak nasıl gideceğiz? Dört çocuk babasıyız, nasıl olacak bilmiyoruz. Nasıl geçineceğiz? Ev kira. Doğalgaz, elektrik, su giderlerimiz var. Nasıl yapacağız bilmiyorum" şeklinde konuştu.
Kuaför Ercüment Tepe, salonundaki ışıkları kapattığını ama yine de elektrik faturasının 800 lira geldiğini söyledi.
Tepe, "Işıklarım kapalı oturuyorum. Müşteri yok, siftahsız kapatıyorum, 800 lira elektrik parası geliyor. Gündüz tek bir müşterim olmadan dükkanı kapattığım oluyor ama elektrik faturası 800 lira geliyor. Kafayı yememek işten değil" dedi.