Avrupa Birliği Anlaşması’ndaki 50’inci maddeyi ilk kez devreye sokarak Birlik’ten ayrılmayı talep eden İngiltere’de Brexit referandumundan sonra sterlinin değeri dolar ve euro karşısında yüzde 10’un üzerinde düştü. Enflasyon ve alım gücünde zayıflamayayla sonuçlanan ve inşaat ve perakende sektörleri başta olmak üzere ülke genelinde birçok sektörü olumsuz etkileyen bu gidişat sonucunda başkent Londra'da da birçok mağaza kapanırken, kentin göçmen mahallelerindeki esnaf da mevcut durumdan oldukça tedirgin.
Hem AB ülkelerinden hem de diğer ülkelerden gelen göçmenlerin iç içe yaşadığı Londra'nın Waltham Forest, Hackney ve Harringay semtlerindeki esnaf çoğunlukla göçmen. Önceki yıllara göre çok daha az müşterileri olduğunu ve 2018 yılında, normalde en işlek dönem olan Noel öncesi dönemde bile satışlarının çok düşük kaldığını söylüyorlar. Bunun nedeniyse hem vatandaşların alım gücündeki gerileme, hem de AB ülkelerinden gelen göçmenlerin birçoğunun ülkeyi terketmesiyle beraber önemli oranda müşteri kaybetmiş olmaları.
'İşletme sahipleri perişan'
2018 yılı içerisinde İngiltere’de 6000’in üzerinde mağazanın kapandığı bildirilirken, bunların neredeyse yarısı Londra’daki mağazalar. Özellikle perakende sektöründe onbinlerce insan işini kaybetti. İngiltere’de işsizlik oranı diğer AB ülkelerine kıyasla düşük seviyede olsa da, 2018 yılı başı itibariyle son altı yıl içerisinde ilk kez artış göstererek yüzde 4.4’a yükseldi. Uzmanlar bu oranın daha da artacağı uyarılarında bulundu.
Göçmen mahallelerindeki küçük işletmeler de sıkıntılı günler yaşıyor. Waltham Forest’in en işlek merkezlerinden Walthamstow High Street’teki bir giyim mağazası müdürü Pakistan asıllı Anisha Chaudry “İşlerimiz artık düz bir çizgide gitmiyor. Sürekli iniş-çıkış yaşıyoruz” diyor.
High Street’in önceki yıllarda çok daha kalabalık olduğuna değinen Afganistan’dan gelen bir başka esnaf Hamed Nooristani de endişesini dile getiriyor: “Noel’den iki ya da üç ay öncesinde başlardı kalabalık. Ama bu yıl öyle olmadı. Muhtemelen Brexit’ten dolayıdır.”
Pakistan kökenli manifaturacı Said Masoud Khadi umutsuzluğunu ‘herkes şokta ve herkes şikayetçi’ diyerek ifade ediyor ve ekliyor: “İşletme sahipleri perişan! Çünkü önceden müşterilerimiz çoktu; iyi iş yapıyorduk. Son zamanlarda işler çok kötü!”
İngiltere’ye Türkiye’den göç eden ve Hackney’de bir çiçekçi dükkanı işleten Savaş Tuncer durumun daha da kötüye gideceği yorumunda bulunarak, “İnsanlar önceden gelip 50 pound harcıyorken şimdi 20 harcıyor” diyor.
'Avrupalı göçmenler ortadan kayboldu'
Nüfusu 8 milyonun üzerinde olan Londra ülkedeki en yoğun göçmen nüfusuna sahip. Kentte yaşayan göçmenlerin bir milyondan fazlası AB ülkelerinden; iki milyondan fazla göçmense AB harici ülkelerden gelen grubu oluşturuyor. Ancak son araştırmalara göre AB ülkelerinden İngiltere’ye gelenlerin sayısı referandumdan sonra son altı yılın en düşük seviyesine indi.
Diğer taraftan ülkedeki konumlarının Brexit'ten sonra nasıl olacağından emin olamayan Avrupalı göçmenlerin önemli bir kısmıysa ülkeden ayrılmaya başladı bile. Ve bu değişikliği göçmenlerin yoğun olduğu semtlerde yakından gözlemlemek mümkün.
Hackney esnafı Savaş Tuncer ”Çok fazla Avrupalı göçmen vardı bu bölgede. Şu an görmez olduk. Özellikle Polonyalıları, Litvanyalıları. Onlar çok azalmış durumdalar. İspanyolları görmüyoruz; onlar da yok oldular” diyerek özetliyor izlenimlerini.
Harringay’de bir Türk marketi işleten Hüseyin Tintaş bunun kendisi de dahil bazı küçük işletme sahiplerini doğrudan etkilediğini savunuyor. “Bizim sektörde kaç tane İngiliz girer bu dükkana?” diyen Tintaş AB ülkelerinden gelen göçmenlerin azalmasıyla beraber krizin kendileri için başka bir boyut alacağı görüşünde.
Walthamstow’da çanta dükkanı işleten Afganistan asıllı Musa Ahmadi’nin endişeleri de aynı yönde. Çok fazla İngiliz müşterisi olmadığına dikkat çeken Ahmadi, “Burada müşterilerimizin çoğu Doğu Avrupalı. Bu yüzden Brexit kesinlikle daha çok etkileyecek” diyor.
'Hükümet de bunu anlamış değil'
23 Haziran 2016'da yapılan referandumda oy kullanan yaklaşık 30 milyon seçmenin yüzde 52’si Brexit yönünde oy verdi. AB'ye olan ekonomik ve finansal bağlılığın yanısıra göçmen sayısındaki artış da bu ayrılma isteğine neden olan başlıca etkenler arasında gösteriliyor.
Referendum sonucunu resmiyete bağlamak için çalışmalara başlayan Theresa May hükümeti yapılan müzakerelerin ardından AB yetkilileriyle bir ayrılma anlaşmasına vardı. Ancak Gümrük Birliği, İrlanda-Kuzey İrlanda sınırı ve ülkeler arası serbest dolaşım hakkıyla ilgili belirsizlikler İngiltere’de siyasetçileri uzlaşmazlığa iten kilit konular olmaya devam ediyor.
Oylaması ertelenen bu anlaşmanın 15 Ocak’ta İngiltere Avam Kamarası’nda yapılacak oylamada onaylanmaması halinde Brexit’in herhangi bir uyum anlaşması olmadan gerçekleşmesi söz konusu. Bu da hem siyasetçiler, hem de halk açısından belirsizliklerin daha da uzun bir süre devam edebileceği anlamına geliyor.
Ülkede sağlıktan ticarete hayatın hemen her alanında insanlar Brexit referandumu sonrasında yayılmaya başlayan sıkıntılı süreçten etkilenmiş durumda. Uzun bir süredir Londra’nın Hackney semtinde yaşayan emekli işletmeci Yusuf Tançı bununla ilgili yorumunu şöyle özetliyor: “Brexit öncesi insanların çok daha rahat bir yaşamı vardı. Brexit’teki ikinci olaysa, insanlar Brexit’in bile ne anlama geldiğini bilmiyorlardı. Zannerdesem, hükümet de bunu anlayabilmiş değil.”
Resmi ayrılma tarihi olarak belirlenen 29 Mart'a doğru geri sayım başlamış durumda. Hem Başbakan May, hem de muhalif lider Jeremy Corbyn Brexit'ten geri dönüş olmadığı yönünde net mesajlar verdi. Ancak İngiltere’nin en büyük ticari ortağı AB’den hangi koşullar çerçevesinde ayrılacağıyla ilgili soruların bir süre daha gündemde kalacağı öngörülüyor.
