Bilim insanları Moungi Bawendi, Louis Brus ve Aleksey Ekimov, günümüzde düz ekranlarda, ışık yayan diyot (LED) lambalarda ve cerrahların tümörlerdeki kan damarlarını görmesine yardımcı olan cihazlarda renk oluşturmak için yaygın olarak kullanılan kuantum noktaları olarak bilinen küçük atom kümelerini keşfettikleri için, 2023 Nobel Kimya Ödülü'nü kazandı.
1 milyon dolar değerindeki ödülü veren İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, ABD’de çalışmalarını sürdüren üç bilimcinin, bir futbol topunun Dünya'ya olan oranıyla aynı boyutta olan kuantum noktaları üzerine yaptığı araştırmanın "nanoteknolojiye renk kattığını" söyledi.
Akademiden yapılan açıklamada, "Araştırmacılar gelecekte esnek elektroniklere, küçük sensörlere, daha ince güneş pillerine ve şifreli kuantum iletişimine katkıda bulunabileceklerine inanıyorlar" denildi.
"Bunların bu kadar büyük bir ticari ölçekte yapılabileceğini asla düşünemezdim"
Nobel Kimya Komitesi Başkanı Johan Aqvist, kuantum noktalarının "büyüleyici ve alışılmadık özelliklerinden" birinin, atomik yapıyı değiştirmeden parçacık boyutuna bağlı olarak ışık rengini değiştirmeleri olduğunu söyledi.
Moungi Bawendi, hiç beklemediği ödül için "çok şaşırmış, uykulu, şok olmuş ve çok onurlanmış" hissettiğini söyledi.
Bawendi, profesör olarak görev yaptığı Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) düzenlediği basın toplantısında "Bunların bu kadar büyük bir ticari ölçekte yapılabileceğini asla düşünemezdim" dedi.
Louis Brus içinse ödül o kadar beklenmedikti ki, kendisine haberi vermeye çalışanlardan gelen onlarca telefonu duymazdan geldi.
Ödül kazananların isimleri yanlışlıkla erken paylaşıldı
Öte yandan akademinin ödül kazananların isimlerini bugün erken saatlerde yanlışlıkla paylaştığı ortaya çıktı.
Akademinin genel sekreteri Hans Ellegren, "Basın açıklamasının yayılması çok talihsiz bir durumdu ve bunun neden olduğunu hala bilmiyoruz" dedi. Ellegren bunun ödül sahiplerinin seçimini etkilemediğini vurguladı.
Samsung, Sony gibi büyük firmalarca satılan yüksek çözünürlüklü QLED TV'leri mümkün kılan kuantum nokta teknolojisinin kökleri, 1980'lerin başında Aleksey Ekimov tarafından yapılan çalışmalara dayanıyor.
Ekimov camın renginin, içinde bulunan bakır klorür moleküllerinin boyutuna göre değiştiğini ve atom altı parçacıkların rol oynadığını keşfetmişti.
Sovyetler Birliği'nde doğan ve daha sonra ABD'ye taşınan 78 yaşındaki Ekimov, Reuters haber ajansına yaptığı açıklamada, 1980'lerde çalışırken hayal bile edemediği en son düz ekran teknolojisine hala hayret ettiğini söyledi; "O zamanlar televizyonun ne olduğunu hatırlayın!" dedi. Ekimov, New York'ta Nanocrystals Technology şirketinde bilim uzmanı.
Birkaç yıl sonra Louis Brus, Ekimov’un çalışmasını sıvılar içinde asılı duran mikroskobik parçacıklara kadar genişletti.
"Bu bir işbirliğinin ürünü"
New York’taki evinde Reuters’a konuşan Brus, "Bu bir işbirliğinin ürünü. Tek bir 'buldum!' anı yok" dedi.
1993 yılında Bawendi kuantum noktalarının üretiminde devrim yarattı ve kalitelerini arttırdı.
Araştırma, diğer kullanım alanlarının yanısıra, doğal güneş ışığı gibi parlayan LED'leri mümkün kıldı. Bu LEDler daha önce tercih edilmeyen mavimsi bir ışık yayıyordu.
Columbia Üniversitesi'nde emeritus profesör olan Brus 1972 yılında AT&T Bell Labs tarafından işe alınmış ve 23 yıl boyunca zamanının çoğunu nanokristaller üzerinde çalışmaya ayırmıştı.
Paris'te doğan Bawendi, bir yaz için Bell Labs'a gittiğinde öğrenciydi ve orada akıl hocası olacak Brus ile tanıştı. Bawendi, "Orası bir enerji ve bilim kazanıydı" diyor.
Bu yılki ödüllerin üçüncüsü olan kimya Nobeli, bu hafta açıklanan tıp ve fizik ödüllerini izledi. Sıradaki Nobeller edebiyat, barış ve ekonomi ödülleri.
Forum