ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, Rus ve Ortadoğulu liderlerle Suriye’de siyasi çözümle ilgili görüşmeler gerçekleştiriyor. Ancak daha önceki diplomatik görüşmelerden sonuç alınamamış ve Suriye’den kaçan mülteciler İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana yaşanan en büyük mülteci krizine neden olmuştu.
Yeni diplomatik girişim kritik bir zamanda geldi. Rusya, Beşar Esat’a desteğini arttırdı.
Rus hava saldırıları sürerken, Suriye ordusu da kaybettiği bazı bölgelerde ilerleme sağladı. Beşar Esat, ülkede olayların başladığı 2011 yılından bu yana ilk kez ülkeden ayrılarak Moskova’da Putin’i ziyaret etti.
Rusya’nın desteği Suriye’deki stratejik dengeleri değiştirmişe benziyor. Birkaç ay öncesine kadar çökmesi beklenen Suriye ordusu taarruza geçmiş durumda.
Nortwestern Üniversitesi Ortadoğu ve Kuzey Afrika Çalışmaları bölümünden profesör Nabeel Khoury, Suriye ordusunun arazide başaralı olmaya başladığını ve aynı zamanda Hizbullah’ın da savaşa desteğini arttırdığını söylüyor.
Ülkede asıl oyuncunun Rusya olduğunu söyleyen uzman, Amerika’nın giriştiği pasif eylemlerin arazide fark yaratamadığını, ancak Rusya’nın askeri müdahalesinin çok kısa sürede etkili olduğunu belirtiyor. Khoury’ye göre Putin’in Esat’la görüşerek verdiği mesaj, askeri başarılar göz önünde bulundurulduğunda, siyasi müzakerelerin başlamasının zamanının geldiği yönünde.
Rusya’nın girişimleri Suriye’deki dengeleri değiştirirken, aynı zamanda Rusya’nın dünyada oynadığı rol açısından da önem taşıyor.
Texas’taki Trinity Üniversitesi Tarih Bölümü profesörü David W. Lesch, Putin’in son dönemki siyasetiyle, her yolun Rusya’dan geçtiğinin resmini çizdiğini söylüyor. Lesch, yalnızca son ay içinde Türk, İsrailli, Suudi ve İranlı yetkililerin Rusya’yı ziyaret ettiğine dikkati çekiyor.
Lesch’e göre, Esat’ın Putin’i ziyareti de önemli. Çünkü uzun süredir dünya kamuoyunda istenmeyen kişi olarak görülen Esat, bugünlerde belki de dünyanın en etkili lideriyle görüşecek meşru bir görüntü kazandı.
Uzman, Rusya’nın büyük olasılıkla IŞİD dışındaki muhalif güçleri ve Sünni grupları destekleyen Körfez ülkelerini hafife aldığını düşünüyor. Ancak Lesch, Rusya’nın IŞİD dışındaki muhalifleri etkisiz hale getirerek, dünya kamuoyunu Esat ve IŞİD arasında bir seçim yapmaya itmeyi planladığını söylüyor.
Ancak Suriye’de nasıl bir siyasi çözüm oluşacağı belli değil. Londra’daki Kings College’ın Ortadoğu Çalışmaları Merkezi’nden Michael Kerr, AB ve Amerika için zorluğun, ılımlı muhalif gruplara siyasi müzakereler sırasında tutarlı destek vermenin bir yolunu bulmak olduğunu söylüyor. Ancak Kerr, bunun oluşmasının güç olduğunu, bugüne kadar Batı’nın genel politikasının Suriye’deki durumla çok da ilgilenmemek olduğunu belirtiyor.
Suriye’de savaşın birkaç çözümü olduğunu söyleyen uzman bunların askeri zafer, bölünme, ademi merkezileşme ya da bir tür iktidar paylaşımı olduğunu belirtiyor. Ancak Kerr, askeri zaferin zor göründüğünü, Rusya’nın müdahalesi ile bölünme olasılığının da düştüğünü ifade ediyor.
Kerr’e göre en büyük olasılık, kimseyi çok da memnun etmeyecek bir iktidar paylaşımı modelinin ortaya çıkması. Bunun mezhepsel mi bölgesel mi bir temele dayanacağının şimdiden bilinemeyeceğini söyleyen uzman, Suriye’nin toprak bütünlüğünün önemli olduğunu, çünkü ülkenin bölünmesi durumunda burada belli bölgelerde bir İslam devletinin oluşacağını ve etkisinin ülke sınırları aşacağını belirtiyor. Kerr, böyle bir durumu hiçbir tarafın istemeyeceğini düşünüyor.
Tüm bu gelişmeler yaşanırken, Suriyeli muhaliflerin Esat konusundaki tavrında bir değişiklik yaşanmıyor.
Suriyeli muhalif Amar Abdülhamid yaşamını ABD’nin Maryland eyaletinde sürdürüyor ve demokrasiyi geliştirme, barış ve savaş sonrası yeniden inşa amaçlarına güden Tharwa Vakfı’nın kurucusu.
Putin’in amacının, Suriye’deki gelişmeleri Ukrayna’daki duruma bağlamak olabileceğini düşünen Abdülhamit, Suriye’de barışın ilk şartının ülkeye yeni bir cumhurbaşkanı gelmesi olduğunu belirtiyor. Eylemci, önemli olanın bu süreç sırasında Suriye’nin hala az çok yaşanabilir bir yer olarak kalması olduğuna dikkati çekiyor.
Amar Abdülhamit, belki de siyasi sürecin en önemli sorunlarından birisine parmak basıyor. Abdülhamit’e göre, Rusya ve İran Esat’ın iktidarında ısrar ettiği sürece savaşa siyasi bir çözüm bulunması mümkün değil. Eylemci, bu durumda ülkede büyük güçler arasında süren temsili savaşın daha uzun sürebileceği uyarısında bulunuyor.
