Ukrayna limanlarından tahıl ihracatının yeniden başlaması için Rusya ve Ukrayna arasında Birleşmiş Milletler (BM) ve Türkiye aracılığında İstanbul'da anlaşma imzalandı.
Ukrayna limanlarından güvenli tahıl sevkiyatı için yapılan anlaşma kapsamında İstanbul'da Dolmabahçe Sarayı'nda düzenlenen törende iki belgeye imza atıldı. Bunlardan ilki Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve BM Genel Sekreteri Antonio Guterres arasında, diğeri ise Türk Milli Savunma Bakanlığı ve Ukrayna Altyapı Bakanlığı arasında BM tanıklığında imzalandı.
Törende BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan imzalara geçilmeden önce konuşma yaptı.
''Tarihi bir gün''
Erdoğan, tahıl anlaşmasının imzalandığı bugünü ''tarihi bir gün'' olarak değerlendirdi.
''Küresel gıda krizinin çözümünde büyük rol oynayacak bu girişime vesile olmanın haklı gururunu yaşıyoruz'' diyen Erdoğan, anlaşmanın tüm dünyada milyarlarca insanı bekleyen açlık tehlikesi önünün alınmasına katkı sağlayacağını söyledi.
Erdoğan ayrıca sıcak hava dalgası ve kuraklığın sebep olacağı verim kaybı ve ilave fiyat artışının da önüne geçileceğine, gıda enflasyonunun kontroluna yardımcı olacağına dikkat çekti.
Ukrayna'da depoda bekleyen tahılın Karadeniz üzerinden ihracı için Ukrayna, Rus makamları ve BM yetkilileriyle meşakkatli bir süreç yürütüldüğünü belirten Erdoğan, ''Rus ve Ukraynalı mevkidaşlarımızla temas halinde olduk. Her iki ülkenin beklenti ve endişelerinin giderilmesi için kapsamlı istişareler yürüttük'' dedi.
''Dünyanın birçok ülkesine nefes borusu açacağız''
Erdoğan gelecek günlerde başlayacak gemi trafiğiyle Karadeniz'den dünyanın birçok ülkesine ''nefes borusu'' açılacağını kaydetti.
Tüm süreçler üzerinde mutabakatın tesis edildiğini kaydeden Erdoğan denetimin ise İstanbul'da kurulacak müşterek koordinasyon merkezi tarafından gerçekleştirileceğini aktardı. Erdoğan, süreçte uluslararası toplumun desteğinin de önem taşıyacağını belirtti.
''Barış için dönüm noktası olmasını diliyorum''
Erdoğan, ''Bugün Rusya ve Ukrayna ile atmakta olduğumuz adımın barışa yönelik umutları canlandıracak yeni bir dönüm noktası olmasını canı gönülden diliyorum'' diye konuştu.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres de, Ukrayna’dan tahıl ihracatının başlatılması için anlaşmaya varıldığını söyledi.
''Üç kilit limandan ihracatın önü açılacak''
Anlaşmayı Karadeniz’de "bir umut ışığı" olarak niteleyen BM Genel Sekreteri Guterres, anlaşmanın Ukrayna’daki üç kilit liman Odessa, Çernomorsk ve Yuzni’den büyük miktarlarda gıda ihracatının önünü açtığını belirtti.
Guterres, anlaşmanın, iflasın eğişindeki gelişmekte olan ülkeler ve açlığın eşiğindeki en korunmasız insanlara yardım edeceğini vurguladı.
Guterres, Rusya ve Ukrayna’ya, anlaşmayı tam olarak uygulama çağrısında bulundu.
Ukraynalı ve Rus temsilciler el sıkışmadı
Reuters haber ajansı Rus ve Ukraynalı temsilcilerin aynı masada oturmayı reddettiklerini ve törende el sıkışmadıklarını aktardı.
Ukrayna limanlarına Rusya'nın Karadeniz'deki donanması tarafından uygulanan blokaj, milyonlarca ton tahılın ambarlarda mahsur kalmasına neden olmuştu. Bu durum küresel tedarik zincirindeki sıkıntıların artması ve batının Rusya'ya uyguladığı yaptırımlarla birlikte dünya çapında gıda ve enerji fiyatlarındaki artışı tetiklemişti.
Moskova kötüleşen gıda krizinde sorumluluğu reddederken suçu kendi gıda ve gübre ihracatını yavaşlatan batı yaptırımlarına ve Ukrayna'nın Karadeniz limanları yakınına mayın döşemesine atmıştı.
Bir BM yetkilisi bugün imzalanan ayrı bir anlaşmanın Rusya'nın ihracatını rahatlatacağını ve BM'nin, ABD ve Avrupa Birliği'nin yaptırımlarının sevkiyatı etkilemeyeceği açıklamasını memnunlukla karşıladığını bildirdi.
''İhracat ayda beş tonla başlayacak''
Üst düzey BM yetkilileri gazetecilere yaptıkları açıklamada anlaşmanın birkaç hafta içinde tamamen yürürlüğe girmesini ve yeniden açılan üç limandan tahıl ihracatını ayda beş ton olacak şekilde başlatacağını bildirdi.
Yetkililerden biri, gemilerin limanlara giriş ve çıkışın güvenli şekilde yapılmasının fiili ateşkesle sağlanacağını belirtti. Ancak imzalanan anlaşmada ''ateşkes'' sözcüğü yer almadı.
Açıklamada Ukrayna'nın beş aydır devam eden Rus işgaline karşı savunma olarak limanların civarına mayın döşemiş olmasına rağmen, Ukraynalı pilotların gemileri kendi karasularında güvenli koridorlara yönlendirebileceği belirtildi.
''Anlaşma Ukrayna'nın askeri başarısıyla mümkün oldu''
Bugünkü anlaşmaya imza atan Ukrayna Altyapı Bakanı Oleksandr Kubrakov ise yaptığı açıklamada anlaşmanın yalnızca Ukrayna'nın askeri başarısıyla mümkün olduğunu öne sürdü.
Televizyonda yaptığı açıklamada Yılan Adası'nın ele geçirilmesine değinen Kubrakov, bu stratejik adanın alınmasını ''önemli bir an'' olarak değerlendirdi.
Kubrakov, Ukrayna'nın Rus gemilerinin anlaşmayla kararlaştırılan yeşil koridorlardan Ukrayna limanlarına ulaşmasında ise bir risk görmediğini, böyle bir durumda Ukrayna tarafından ateş açılacağını belirtti.
''Limanların temizlenmesi durumundan faydalanmayacağız''
Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ise ''Rusya bu belgede açıkça belirtilen yükümlülüklerini üstlenmiştir. Limanların temizlenecek ve açılacak olması durumunda faydalanmayacağız. Bunu taahhüt ettik'' diye konuştu.
Anlaşmaya tepkiler
Anlaşma uluslararası toplum tarafından da memnunlukla karşılandı.
Beyaz Saray Sözcüsü John Kirby, Ukrayna tahıl anlaşmasının tahıl piyasası üstünde olumlu etkisi olmasını umduğunu söyledi ve anlaşmanın ABD tarafından memnunlukla karşılandığını belirtti.
ABD'nin BM Büyükelçisi Linda Thomas Greenfield, ülkesinin Rusya'yı anlaşmanın uygulanmasından sorumlu tutmak için çalışacağını söyledi.
Avrupa Birliği Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, ''Rusya'nın Ukrayna'yı gayrımeşru işgali milyonlarca kişiyi açlık riskiyle karşı karşıya bıraktı. Bugün İstanbul'da yapılan anlaşma doğru yönde atılan bir adım. Anlaşmanın derhal uygulanması çağrısında bulunuyoruz'' ifadelerini kullandı.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski de, ülkesinin elinde 10 milyar dolar civarında satışa hazır tahılın bulunduğunu ve bu yıl şimdiden toplanmaya başlanan hasatı da ihraç etme şansına sahip olduklarını söyledi.
Zelenski bu gece yaptığı görüntülü açıklamada, "Bu, Ukrayna'nın bu savaşa göğüs gerebileceğinin bir diğer kanıtı" ifadesini kullandı.
Geçen yıl toplanan tahmini 20 milyon tontahılın ihraç edileceğini kaydeden Zelenski, BM ve Türkiye'nin aracılığında varılan anlaşmanın, birçok ülkede kaosa yol açabilecek küresel gıda felaketini önlemek için bir fırsat sunduğunu belirtti.
Zelenski, "Rusya tarafından bazı provokasyonlar, Ukrayna ve uluslararası toplumun çabalarını itibarsızlaştırma girişimleri olabilir ama BM'ye güveniyoruz" diye konuştu.
Kanada Başbakanı Justin Trudeau da, G7 ülkelerinin Ukrayna'nın egemenliğini ve güvenliğini riske atmadan tahılın çıkartılabilmesi ve dünyanın diğer bölgelerine ulaştırılabilmesi için Türkiye gibi ortaklarla çalışmaya devam edeceğini bildirdi.
Ayrıca, İngiltere Başbakanı Boris Johnson ve Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski telefonda görüştü ve anlaşmanın tam olarak uygulanmasının önemine dikkat çekti. Açıklamayı iki liderin görüşmesinin ardından Johnson'un sözcüsü yaptı.
