Son zamanlarda sürekli artan sebze-meyve fiyatlarını düşürmek amacıyla kararlaştırılan tanzim satış uygulaması İstanbul ve Ankara’da hayata geçirildi.
Düşük fiyatlarla İstanbul’da 50 ve Ankara’da 30 noktada planlanan tanzim satış uygulaması, fiyat artışının altında yatan sebepler, fiyatların düşürülmesi için atılması gereken adımlar hakkında VOA Türkçe’ye konuşan TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Ahmet Atalık konu ile ilgili değerlendirmelerde bulundu.
“Çiftçiler Belçika’nın yüzölçümünden büyük tarım arazisini ekmekten vazgeçti”
Atalık, tüm dünyada gıda fiyatlarının düşmesine rağmen Türkiye’de hızla yükselme eğiliminde olduğuna dikkat çekerek fiyat artışını etkileyen bir zincirin olduğunu belirtti. Çiftçinin ürettiği ürünü değeri karşılığında satamadığını, bu sebeple üretimden vazgeçtiğini söyleyen Ahmet Atalık, çiftçinin son yıllarda ekmekten vazgeçtiği arazi miktarının 3,2 milyon hektar olduğunu bunun da 3 milyon hektar yüz ölçümüne sahip olan Belçika’nın toplam yüz ölçümünden daha fazlasına tekabül ettiğini belirtti.
“Tanzim satış noktaları tek başına bir çözüm değil”
Üreticinin enflasyon altında ezildiğini, tüketicinin de enflasyonun üzerinde fiyatlarla karşılaştığını vurgulayan Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Ahmet Atalık, üreticinin maliyetlerini aşağı çekmek için desteklenmesi gerektiğine değindi. Atalık’a göre, tüketicinin makul fiyatlarla kaliteli gıdalara ulaşması için tanzim satış noktaları doğru bir karar olmakla beraber yeterli değil. Ahmet Atalık, gıda fiyatlarında uzun vadeli düşüşün yaşanması için şu adımların atılması gerektiğini söyledi:
“Durumu düzeltilen çiftçinin kooperatif çatısı altında birlikteliğinin sağlanması ve tanzim noktalarıyla kooperatiflerin karşılıklı ürün alışverişinde bulunması lazım. Aracıların mümkün olduğunca aradan çıkarılması, sayısının azaltılması gerekiyor. Bir bütün olarak ele alınmadığı sürece sadece tanzim satış noktalarıyla tüketiciye kaliteli ve ucuz ürün ulaştırmak mümkün değil.”
“Satış noktalarının sayısı yetersiz”
Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Atalık, 20 milyonun üzerinde nüfusu olan İstanbul için 50 tanzim satış noktasının ve Ankara için 30 olarak belirlenen satış noktalarının yeterli olmayacağını, nüfusun çoğunluğunun bu alanlardan yararlanamayacağını ifade etti.
Atalık, son zamanlarda yaşanan sebze-meyve fiyatlarındaki artışın sebeplerini ise şöyle sıraladı:
“Özellikle 2018 yılında döviz kuru hızla yükseldi, ithal ettiğimiz tarım ilaçlarının yüzde 50-80 oranında fiyatı arttı. Gübrede ithalatçıyız, azotlu gübrelerde yüzde 70 oranında fiyat artışı yaşandı. Mazotta enflasyon oranında bir artış yaşandı.”
“İthalat artacak, sebze meyve üretimi daha da zorlaşacak”
Artan üretim maliyetlerine karşın çiftçinin yüzde 20’lik enflasyonda, yüzde 16’lık bir oranda kalarak enflasyonun altında ezildiğini, kullanılan girdi maliyetlerinin 3-4 kat artış göstermesine rağmen çiftçinin nihai eline geçen fiyatın enflasyonun altında kaldığını vurgulayan Ahmet Atalık, çitçinin mevcut şartlarda ezildiğini, üretememeye zorlandığını söyledi ve sözlerine şöyle devam etti:
“Çiftçi bu haldeyken tanzim satış noktaları aynı şuna benzer. Tıpkı ucuz et projesi gibi, nasıl ithalata bağımlı hale gelindiyse, içerideki hayvancılığımıza zarar veriyorsa ve hayvan varlığımız ithalata dayalı artıyorsa, fiyatlar buna rağmen yerinde tutulamıyorsa, sebze-meyvede de Türkiye üretim alanını düzeltmeden, tanzim satış noktaları üzerine ağırlık verdiğinde yine ithalata yönelecek. Bu sefer sebze-meyve üretimi daha da zora girecektir.”
Pazarcı esnafı ve vatandaş ne düşünüyor?
Peki bugün hayata gecen tanzim satış uygulaması hakkında pazarcılar ve halk ne düşünüyor? Uygulama sebze ve meyve fiyatlarının düşmesini sağlar mı?
24 yıllık pazarcı Abdullah Cesur’a göre, sebze ve meyve fiyatlarının düşmesi için çiftçinin desteklenmesi ve üretim artışının teşvik edilmesi gerekli. Üreticiye ucuz gübre, ucuz mazot sağlanmadığı ve kooperatiflerle işbirliği yapılmadığı sürece fiyatların düşmeyeceğini söyleyen Cesur, bu adımlar atılırsa mahsulün bollaşacağını, bunun da fiyatlara olumlu yönde yansıyacağını söyledi.
Pazarcı Faik Açık, üretimin kısıtlı olduğunu ve piyasada sebze-meyve bulamadıklarını söyleyerek bu durumun fiyatları yükselttiğini belirtti. Tanzim satışlarının belki bir-iki hafta fiyatları düşüreceğini ama fiyat artışını uzun vadede engelleyemeyeceğini ifade etti.
Emekli Yaşar Gürsel, tanzim satışlarının sistemli bir şekilde uygulanması halinde meyve-sebze Fiyatlarının düşeceğini belirtti.
Emekli Ayten Şen, tanzim satışlarının fiyatları düşürmede bir çözüm olmayacağını söyledi. Şen, ancak üreticinin desteklenmesiyle fiyatların aşağı çekilebileceğini ifade etti. Tanzim satış noktalarının çok kısıtlı olduğunu, insanların bu noktalara ulaşabilmek için yol parası ödeyeceğini söyleyen Şen, bunun da bir maliyet unsuru olduğuna dikkat çekti.
Ev Hanımı Hülya Şimşek, daha ucuza alışveriş yapabilmek için tanzim satış noktalarını tercih edeceğini söyledi.
Emekli Öğretmen Arife Yetkin, tanzim satış noktalarının belli başlı yerlerde olacağını ve bu satış noktaları yaygın olmadığı için çoğu insanın bu uygulamadan faydalanamayacağını söyledi.
Ev Hanımı Saliha Temel ise bu uygulamanın seçim öncesi propaganda olduğunu ve seçim sonrası tanzim satışlarının kalkacağını, fiyatların da yükselmeye devam edeceğini ifade etti.
