Başkan Donald Trump’ın İsrail-Suriye sınırında İsrail işgali altında olan Golan Tepeleri üzerinde İsrail’in egemenliğini tanıyacağı yönündeki açıklamasına çok sayıda ülkeden tepki geldi.
Suriye, Türkiye ve İran kararı uluslararası barışa tehdit olarak niteledi. Fransa da kararın uluslararası hukuka aykırı olduğunu savundu.
ABD Dışişleri Bakanlığı, yaklaşık 200 ülke ve bölgedeki insan hakları uygulamalarını değerlendirdiği raporunda Golan Tepeleri için “İsrail işgali altındaki” ifadesi yerine “İsrail kontrolundaki” ifadesini kullanmıştı. Bir hafta sonra Başkan Trump Twitter’dan “Golan Tepeleri üzerindeki İsrail egemenliğini tanıma zamanı geldi” mesajını paylaşmıştı.
Kararı “sorumsuzca” olarak niteleyen Suriye hükümeti Trump’ın bu adımının “uluslararası barış ve istikrara yönelik tehdit” olduğunu savundu. Suriye Dışişleri Bakanlığı Trump’ın açıklamasının “ABD’nin körü körüne Siyonist mevcudiyetin etkisi altında kaldığını doğruluyor. Bu açıklama Golan’ın Arap ve Suriye toprağı olduğu ve öyle kalmaya devam edeceği gerçeğini değiştirmiyor” ifadelerini kullandı.
Suriye Dışişleri Bakanlığı’nın yazılı açıklamasında “Şam Golan’ın mümkün olan her yolun kullanılarak özgürleştirilmesi konusunda şimdi daha da istekli” denildi.
Suriye hükümeti Trump’ın açıklamasının “Amerika’nın uluslararası meşruiyete saygı duymadığını, başta BM Güvenlik Konseyi’nin 497 sayılı kararı başta olmak üzere uluslararası hukukun kararlarını ihlal ettiğini, uluslararası barış ve istikrarı tehdit ettiğini” savundu.
İran’ın yarı resmi haber ajansı Tasnim’in aktardığına göre İran Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Bahram Ghasemi de “Trump’ın kişisel ve keyfi kararlarının bölgeyi yeni bir krize sürüklediği” açıklamasını yaptı.
Arap Birliği Genel Sekreteri Ahmed Ebul Geyt de Amerika’nın tavrını eleştirdi, “Karar uluslararası meşruiyetin dışında. Ne kadar önemli olursa olsun hiçbir ülke böyle bir karar alamaz” dedi.
Türkiye’den de karara tepki geldi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Trump’ın talihsiz açıklamasının bölgeyi yeni bir krizin eşiğine getirdiğini” vurguladı. Erdoğan, “Golan Tepeleri’nin işgalinin meşrulaştırılmasına asla izin vermeyiz” diye konuştu. Mısır da yazılı bir açıklama yaparak Golan’ın işgal altında bir Arap toprağı olduğunu vurguladı, uluslararası kararlara saygı gösterilmesi çağrısında bulundu.
Kremlin sözcüsü Dimitri Peskov gazetecilere yaptığı açıklamada Trump’ın açıklamasının Ortadoğu’da halihazırda hassas olan durumu istikrarsızlığa sürükleyebileceği” uyarısında bulundu. Peskov, “Şu anda bir açıklama düzeyinde. Umalım da bu şekilde kalsın” ifadesini kullandı.
6 ülkeden oluşan Körfez İşbirliği Konseyi de Trump’ın bu açıklamasının “1967’de İsrail tarafından askeri güçle işgal edilen Golan Tepeleri’nin Suriye toprağı olduğu gerçeğini değiştirmeyeceği” belirtildi. Körfez İşbirliği Konseyi Genel Sekreteri Abdullatif El Zeyani “ABD Başkanı tarafından yapılan açıklamalar adil ve kapsamlı bir barışın elde edilmesi olasılığına zarar veriyor” ifadelerini kullandı.
Fransa Dışişleri Bakanlığı da yaptığı açıklamada da İsrail’in Golan Tepeleri’ni ilhakını tanımadığını, ABD Başkanı Trump’ın yaptığı çağrının uluslararası hukuka ters olduğunu belirtti. Açıklamada “Golan 1967’den bu yana İsrail tarafından işgal edilen bir bölgedir. Fransa İsrail’in 1981’deki ilhakını tanımamaktadır” ifadelerine yer verildi. “Golan Tepeleri üzerinde İsrail’in egemenliğinin tanınması uluslararası hukuka aykırı olur” denildi.
Açıklamanın zamanlaması tartışma yarattı
Başkan Trump’ın yaptığı açıklama ABD’nin dış politikasında önemli bir değişime işaret etmiş, İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu’nun da çekişmeli geçen genel seçim yarışında elini güçlendirmişti.
Trump yönetimi bir süredir İsrail’in 1967’de ele geçirdiği Golan Tepeleri üzerinde İsrail’in egemenliğinin tanınmasını değerlendiriyordu. İsrail Başbakanı Netanyahu bu hafta İsrail’i ziyaret eden Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ile görüştüğünde konuyu gündeme getirdi ve adım atılmasını talep etti.
İsrail Golan Tepeleri’ni 1981 yılında tek taraflı olarak ilhak etmişti. İsrail’in bölgeyi ilhak etmesinin ardından kabul edilen BM Güvenlik Konseyi’nin 497 sayılı kararı İsrail için “işgalci güç” ifadesini kullanıyor. Kararda, “İsrail’in işgal altındaki Golan Tepeleri’nde kendi yasalarını ve yönetimini dayatma çabasının geçersiz olduğu ve bunun uluslararası hukuk alanında bir etkisinin olmadığı” belirtiliyor.
ABD, Trump’ın yaptığı açıklamayı somut karara dönüştürmesi halinde uluslararası toplumun geri kalanının İsrail işgali altında olduğunu ve statüsünün İsrail ve Suriye arasında yapılacak müzakerelerle belirlenmesi gerektiğini söylediği Golan Tepeleri üzerinde İsrail egemenliğini tanıyan ilk ülke olacak. Bugüne kadar İsrail ve Suriye’yi müzakere masasına çekme girişimleri başarısız oldu.
Şu anda Golan’da görev yapan BM barış koruma gücünün Amerika’nın bu hamlesinden nasıl etkileneceği belirsiz. Golan’daki BM barış gücünün görev süresi Haziran ayı sonunda sona eriyor.
