Geçen yıl Singapur’da, Donald Trump ve Kim Jong Un, Kore Yarımadası’nın nükleer silahlardan arındırılması amacıyla çalışmak konusunda anlaşmışlardı. Bu hafta Hanoi’deki zirvede, ikiliyi daha zorlu bir görev bekliyor. İki lider, nükleer silahlardan arınmanın tam olarak ne anlama geldiği ve sürecin nasıl ilerleyeceği konusunda uzlaşma yolu arayacaklar.
ABD Başkanı Trump ve Kuzey Kore lideri Kim Jong Un’un ikinci zirvesiyle alakalı öne çıkacak konular ve beklentiler şunlar olacak:
Hanoi zirvesi mevcut açmazı çözebilir mi?
Kim Jong Un’la ilk buluşmasının ardından Trump, “Kuzey Kore kaynaklı nükleer bir tehdit artık yok” demişti. Ancak aradan geçen 8 ayın sonunda Amerika ve Kuzey Kore nükleer konusunda çok az ilerleme sağlamış görünüyor. Bu noktada Trump’ın bahsettiği ilerlemeyi göstermesi konusunda baskı da artıyor.
Son döneme kadar Kuzey Kore, daha düşük seviyede yetkililerin konuya ilişkin düzenli görüşmeler yapmasını dahi kabul etmedi. Ancak Hanoi zirvesi yaklaşırken durum biraz daha düzeldi ve Amerikalı ve Kuzey Koreli yetkililer Trump ve Kim’in Hanoi’ye gelişinden birkaç gün önce bir dizi görüşme yaptılar.
İki taraf nükleer konusunda aynı noktada uzlaşabilir mi?
Geçen hafta Amerikalı bir yetkili, halen daha Kuzey Kore’yle nükleerden arınma konusunda ortak tanım üzerinde uzlaşmaya çalıştıklarını söyledi. Nükleerden arınma kavramının net bir teknik tanımının henüz olmadığı belirtiliyor.
Washington açısından nükleerden arınma, Kuzey Kore’nin tüm nükleer silahlardan arınması anlamına geliyor. Pyongyang içinse durum biraz daha karmaşık.
Kuzey Kore mevcut durumu, “Kore Yarımadası’nın nükleerden arınması” olarak görmeyi tercih ediyor. Yani Pyongyang, bu kapsamda Amerika’nın müttefiki Güney Kore’ye yönelik güvenlik taahhütlerini de azaltması ya da ortadan kaldırmasını istiyor.
Bu karmaşıklığın giderilmesi açısından Amerikalı yetkililer Hanoi zirvesinin her iki taraf için de bir yol haritasını ortaya koymasını umuyorlar. Ancak net olarak nasıl bir tanımlama ya da takvim olacağı konusu belli değil.
Kim ilerleme sağlamak için bir uzlaşma önerecek mi?
Bazı haberlere göre, Kuzey Kore nükleerden arınma niyetini göstermek adına, sınırlı sayıda nükleer silahı imha etme önerisinde bulunabilir.
Bu önerinin en azından Yongbyon’daki ana nükleer tesisinin bir kısmını ya da diğer nükleer tesisleri tamamen ortadan kaldırmayı içerebileceği ifade ediliyor.
Ancak Yongbyon’daki tesis Kuzey Kore’nin nükleer programının tamamını barındırmıyor. Amerika Dışişleri Bakanlığı’nın Kore uzmanı eski yetkililerinden Robert Manning, yine de bu tesisin önemli bir yer olduğuna dikkat çekiyor.
Atılması muhtemel diğer adımlar, bazı ufak ölçekli nükleer başlıklar ve füzelerin teslim edilmesi, nükleer ve füze tesislerinin listesinin verilmesi ve uluslararası denetçilere kapıların açılması olabilir.
Amerika ambargoları hafifletecek mi?
Trump yönetimi uzun zamandır Kuzey Kore nükleer programını tamamen bitirmeden ambargoları kaldırmayacağı konusunda ısrarcı. Anck son dönemde Beyaz Saray bu konuda yumuşama işaretleri gösteriyor.
CNN Televizyonu’na verdiği mülakatta Amerika Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Washington’un Kuzey Kore’nin atacağı önemli bir adım karşılığında ambargolarda kısmi bir gevşemeye gidebileceğini söyledi. Ancak Pompeo temel ekonomik ambargoların devam edeceğini belirtti.
Bu noktada bir olasılık; Amerika Kuzey Kore’ye ciddi miktarda nakit para sağlayan, arada tampon bölgedeki Kaesong Endüstri Kompleksi ve Kuzey Kumgang Dağı turizm alanlarının açılmasının da yer aldığı projelere izin verebilir.
Kore Savaşı resmi olarak bitebilir mi?
Amerikalı yetkililer Hanoi’deki zirvede, Kuzey ve Güney arasında kağıt üzerinde devam eden savaş halinin sona erdirildiğini açıklama fikri üzerinde düşünüyor. 1953 yılında imzalanan anlaşma barış anlaşması değil bir ateşkes anlaşmasıydı.
Bu tür bir beyanat esasen sembolik öneme sahip olacak olsa da, Amerika, Kuzey Kore nükleerden arınma konusunda ilerleme sağlayana kadar herhangi bir konuda taviz vermeye yanaşmayabilir.
Ancak yine de Kuzey ve Güney arasındaki savaşın resmi olarak sona ermesi Kuzey Kore’ye yönelik baskıları azaltabilir ve Amerika’nın Güney Kore’de ne kadar asker tutmaya ihtiyacı olacağını konusunu sorgulanır hale getirebilir.
Trump Güney Kore’deki Amerika askeri varlığında değişikliğe gidecek mi?
Trump Singapur’da Kim Jong Un’la ilk görüşmesinde, Amerika’nın Güney Kore’yle yaptığı askeri tatbikatları askıya almayı kabul etmişti. Trump Hanoi’de Kim’le yapacağı özel görüşmede benzer bir uzlaşı yine sağlayabilir.
Ancak gerek Trump gerekse Amerikalı üst düzey yetkililer, Amerika’nın Güney Kore’deki askerlerinin nükleer görüşmelerin bir parçası olmadığı mesajını ısrarla ortaya koydu. Bununla birlikte, uzunca bir süredir Trump, Güney Kore’deki 28 bin askerin maliyetleri konusunu sorguluyor.
Trump ve Kim nükleer görüşmeleri bilimadamlarına devredecek mi?
Silahların Yayılmasını Önleme ve Kontrolu Merkezi’nden siyasi analist James McKeon’a göre Hanoi’deki zirvenin en büyük başarılarından biri, nükleer görüşmelerin uzmanlara devredilmesi olur.
McKeon, “İki ülke lideri her şeyi kendi başlarına çözemezler. Bu kadar karmaşık konularda her noktayı anlayabilecek durumda olmalarının mümkün olmadığı kanaatindeyim. Dolayısıyla bu noktada bilimadamlarına ve teknik uzmanlara ihtiyaç duyarsınız” dedi.
Kendisinin Kim’le olan kişisel ilişkisinin etkisine vurgu yapan Trump, geçen hafta yaptığı bir açıklamada, yakın bir gelecekte Kuzey Kore lideriyle daha fazla biraraya gelebileceklerini söyledi.
