Suriye'nin geçici cumhurbaşkanı Ahmed el-Şara, Suudi Arabistan'dan sonra ikinci durak olarak Ankara'yı ziyaret etti. Bu ziyaretin ardından, Türkiye'nin Suriye ile ekonomik ilişkilerinin nasıl şekilleneceği tartışılıyor.
Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, 4 Şubat’ta El-Şara ile yaptığı görüşmede, “Ticaretten sivil havacılığa, enerjiden sağlık ve eğitime kadar tüm alanlarda ilişkilerimizi çok boyutlu bir şekilde ilerletiyoruz” mesajını verdi. Ancak Ankara'daki görüşme sonucunda, sınır geçişleri, vize veya ekonomi alanlarında herhangi bir yazılı anlaşma imzalanmadı. Aynı gün Gaziantep'te düzenlenen “Türkiye-Suriye İktisadi İş Birliği Zirvesi” sırasında ise Türkiye tarafı, yeni dönemde ekonomik ortaklık anlaşması yapılması ve Türk iş insanlarına özel vize kolaylığı sağlanması taleplerini iletti.
Elektrik santralinde uzlaşma kesinleşti, havalimanı işletmesinde yetki alınamadı
Türkiye, Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) koordinasyonunda Şam ve Halep havalimanlarını işletme yetkisini almak istemişti. Ancak VOA Türkçe’nin edindiği bilgilere göre, 23 Ocak’ta Türk Hava Yolları'nın (THY) Şam seferine başlamasına ve yaklaşık bir aydır süren görüşmelere rağmen, Şam Havalimanı’nın işletme yetkisi henüz alınamadı.
Türkiye, Somali Mogadişu Havalimanı örneğini göstererek uluslararası havalimanı işletmeciliğinde deneyimli olduğunu vurgulamış ve Suriye’ye havalimanlarını hızlıca modern teknolojiyle yenilemeyi teklif ettiği, ancak el-Şara yönetiminden henüz olumlu bir geri dönüş alınamadığı belirtiliyor.
Ticaret Bakanı Ömer Bolat, el-Şara’nın Ankara ziyareti sırasında Türkiye ile Suriye arasında serbest ticaret anlaşması imzalanması için görüşmelerin sürdüğünü belirtti. Geçmişte Beşar Esat yönetimiyle imzalanan Türkiye-Suriye Serbest Ticaret Anlaşması ise 2011’de askıya alınmıştı.
Ticaret Bakanı Ömer Bolat, 8 Aralık'tan itibaren Suriye'ye ihracatın yüzde 53 arttığını ve şu an 250 milyon dolara ulaştığını belirtti. Ayrıca, Suriye’nin tüm ülkelere uyguladığı gümrük vergilerinin yüzde 300 ile 500 arasında değiştiğini, ancak Ocak ayı sonunda Türkiye'ye temel gıda malzemesi olan 296 üründe yüzde 70 oranında indirim yapıldığını söyledi. Bolat, Hatay’daki Yayladağ Sınır Kapısı’nın gelecek ay açılabileceğini de belirtti. Ancak, Suriye’ye ihracatta hala birçok ürün için yüksek vergilendirme sorunlarının devam ettiği ifade edildi.
“Özel sektör mali koşullar olmadan cengaver gibi ticaret ve yatırım için istekli olmaz”
Dış ticaret uzmanı Aydın Sezer, Suriye’deki iç savaşın ardından altyapı ve üstyapı inşaatları için büyük bir potansiyel olduğunu belirtti. Türkiye’nin bu potansiyelden büyük pay almak istediğini ifade eden Sezer, ancak özel sektörün mali kaynakları olmadığı sürece yatırım yapmaya pek hevesli olmayacağını vurguladı.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Sezer, Şam’ın inşaat ihtiyaçları için nasıl mali kaynak yaratacağı konusunda sorun yaşadığını belirtti. Ayrıca, üçüncü ülkelerin Suriye’ye "şartlı ve kontrollü mali destek" vereceğini ifade etti.
Sezer, başta Avrupa Birliği (AB) ülkeleri olmak üzere Suriye’ye yönelik ambargo kararlarının kaldırılmasının beklendiğini belirtti. Suriye’de büyük ekonomik kazanç potansiyeli olduğunu, ancak bununla birlikte büyük risklerin de bulunduğunu vurguladı. Altyapı ve üstyapı projeleri için mali kaynak yaratma sorununun yanı sıra, siyasi risklerin de mevcut olduğunu söyledi. Sezer, Türkiye için kuzeydeki Kürt yapısına yönelik olası askeri operasyonları ve yeni çatışmalar gibi risklerin olduğunu söyledi.
Türk şirketlerinin, Türkiye'nin kara sınırına sahip olduğu komşu ülkede projeleri üstlenmeye en yatkın ülke olduğunu belirten Sezer, ancak AB ve Körfez ülkelerinden Suriye'ye verilecek mali desteklerin şartlarının, Türkiye ile olan ilişkilerin ve ABD'nin tutumunun nasıl şekilleneceği gibi belirsizliklerin, özel sektörün yatırım konusunda çekingen olmasına neden olacağını söyledi.
Sezer, şu an için Türkiye'nin kamu kuruluşları aracılığıyla Suriye’de yatırımlar yapabileceğini, örneğin Toprak Mahsülleri Ofisi (TMO) aracılığıyla buğday ihracatı gerçekleştirebileceğini belirtti. Ancak büyük ölçekli ticari ve ekonomik yatırımların gerçekleşebilmesi için özel sektörün mali ve siyasi risklerin azalmasını beklemesi gerektiğini ekledi.
MÜSİAD hazırlıklı, istekli ama iş dünyası temkinli, TMB “çok erken” görüşünde
AK Parti iktidarına yakınlığıyla bilinen MÜSİAD (Müstakil Sanayici ve İş Adamları Derneği), iki ülke ilişkilerini geliştirme amacıyla Gaziantep'te "Türkiye – Suriye İktisadi İş Birliği Zirvesi" düzenledi. Zirveye Ticaret Bakanı Bolat da katıldı. MÜSİAD Başkanı Mahmut Aslanlı, zirvede, Ankara-Şam arasındaki siyasi işbirliği ve stratejik ortaklık anlayışı çerçevesinde, başta gümrük vergilendirmesi olmak üzere ticaret önündeki engellerin kısa süre içinde çözülebileceğini ifade etti.
Zirveye katılan MÜSİAD Mersin Şubesi Başkanı Mehmet Sait Kayan, VOA Türkçe’ye yaptığı açıklamada, MÜSİAD olarak Suriye’de uzun yıllardır kurumsal çalışmalar yürüttüklerini ve Suriye İş Adamları Derneği ile işbirliği içinde olduklarını belirtti. Mersin örneği üzerinden, Türkiye’deki Suriyeli misafirler aracılığıyla zaten bir ticaret hacminin mevcut olduğunu ve bunun daha da gelişmesini beklediklerini ifade etti. Kayan, MÜSİAD olarak İdlib’de bir temsilcilikleri bulunduğunu ve Şam’da da yeni bir temsilcilik açmayı planladıklarını, ayrıca Suriye’deki güven ortamının MÜSİAD üyeleri için uygun olduğunu vurguladı.
Suriye ile ticari ilişkilerde mali sorun olup olmayacağına dair soruya MÜSİAD Mersin Şubesi Başkanı Mehmet Sait Kayan, "Amacımız bu tür sıkıntılar karşısında güven ortamı oluşturmak. Önceliğimiz, Türkiye'de tercih edilen ürün gruplarında ticari zemini hazırlamak. Gümrük vergileriyle ilgili gerekli düzenlemelerin yapılacağını düşünüyoruz. Ticaret Bakanlığımız, Şam yönetimiyle yakın temas halinde ve çalışmalar yapıyor. Bu süreçte Suriye’nin yeniden yapılanmasında Türk şirketlerinin önemli roller üstleneceğine inanıyoruz. Ticaret Bakanlığımız güven ortamı için gerekeni yapıyor" şeklinde yanıt verdi.
Buna karşın, Türkiye’deki farklı sektörlerden bazı özel sektör temsilcileri, Suriye konusu söz konusu olduğunda temkinli bir tutum sergileyip, çok fazla konuşmaktan kaçınıyor.
DEİK Türkiye-Suriye İş Konseyi Başkanı İbrahim Fuat Özçörekçi, Ocak ayında AA’ya yaptığı açıklamada, Suriye ile ticarette sağlıklı bir ilerleme sağlanabilmesi için ticaret için gerekli kurumsal yapılar ve kararların beklenmesi gerektiğini ifade etti.
VOA Türkçe’nin, gümrük vergileri gibi gelişmeler ışığında Türkiye ile Suriye arasındaki son ticari durumu görüşme talebine ise Özçörekçi, şu anda Suriye ile ilgili konuşmak istemediğini belirterek yanıt vermedi.
Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Başkanı Erdal Eren, Bloomberg HT yayınında Suriye’deki olası inşaat yatırımlarıyla ilgili soruya, mali kaynak sıkıntısına dikkat çekerek, “Suriye’de projeleri ve finansmanı konuşmak için çok erken” dedi. VOA Türkçe, Suriye başlığıyla ilgili Eren ile görüşme talebini TMB’ye iletse de yanıt alamadı.
Forum