2015 yılında BM Güvenlik Konseyi'nin 5 üyesi ve Almanya ile İran arasında imzalanan, “Kapsamlı Ortak Eylem Planı" (JCPOA) olarak bilinen nükleer anlaşmaya geri dönüşle ilgili Viyana'da yürütülen müzakerelerden henüz olumlu bir sonuç alınmadı. Nükleer anlaşma BM Güvenlik Konseyi’nde de tartışıldı. BM Genel Sekreter Yardımcısı Rosemary Di Carlo, anlaşmanın nükleer silahların yayılmasını önlemenin temel taşı olarak kabul edildiğini, diyalog ve diplomasinin neleri başarabileceğinin bir örneği olduğunu belirterek, anlaşmanın devamı için sabır ve ek çaba gerektiğini söyledi.
BM Güvenlik Konseyi’nin 15 üyesine hitap eden BM Genel Sekreter Yardımcısı Di Carlo, konsey üyelerine Genel Sekreter Antonio Guterres’in anlaşmayla ilgili gelinen son durumla ilgili görüşlerini de aktardı. Di Carlo, BM Genel Sekreteri Guterres’in, Kapsamlı Ortak Eylem Planı’nın, ilk imza atıldığı tarihte varolan karşılıklı istek, bağlılık ve aynı ruhla hayata geçirilmesi gerektiğini düşündüğünü, anlaşmanın hayata geçirilmesinden başka bir alternatif yolun olmadığı düşüncesini taşıdığını ifade etti.
Di Carlo, Genel Sekreter Guterres’in ABD’nin de nükleer anlaşmada belirttiği gibi İran'a karşı bazı yaptırımları kaldırması gerektiğini düşündüğünü belirterek, “Buşehr Nükleer Santrali, Fordow Tesisi ve Arak Nükleer Reaktörü'nde yapılan sivil nükleer faaliyetlerle ilgili ABD'nın getirdiği muafiyetlerin uzatılması da önemli. Doğal uranyum karşılığında zenginleştirilmiş uranyumun İran dışına transferi için muafiyetin uzatılması gerekiyor” dedi.
İran’a 'taahhütlerinize uyun' çağrısı
BM Genel Sekreter YardımcısI Di Carlo, İran'ı da anlaşma kapsamında nükleer taahhütleri konusunda tutarlı olmaya çağırdı. Di Carlo, Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi'nin (IAEA), İran’daki uranyum üretimiyle ilgili araştırma ve geliştirme faaliyetleri konusunda çalışmalarının da sürdüğünü kaydetti. Dairenin İran'ın nükleer taahhütlerini yerine getirip getirmediğini denetleme faaliyetlerinin ciddi bir şekilde baltalandığını kaydetti. Di Carlo, bazı ülkelerin geçtiğimiz Mayıs ayında İran’ın balistik füze fırlatması ve sonrasında da iki uzay aracı testi yapması ve bu konudaki Güvenlik Konseyi kararı kapsamında alınan tedbirler hakkında da bilgi verdi. Di Carlo, İran’ın Suudi Arabistan’a yönelik saldırıda kullandığı altı balistik füze ve insansız hava araçlarının enkazlarının da incelendiğin,i bu konuda toplanan bilgilerin analiz edildiği bir raporun hazır olduğunu ifade etti.
ABD:” İran Viyana’daki görüşmelere iyi niyetle yaklaşırsa anlaşmaya geri dönülür”
ABD’nin BM Daimi Temsilcisi Linda Thomas-Greenfield, İran’la nükleer anlaşmaya yeniden dönüş için ülkesinin diplomasi yolunu izlemeyi sürdüreceğini belirterek, “Anlaşmaya dönüş konusunda İran'la ilgili tüm endişelerimizi gidermek için diplomasi yolunu izlemeye devam ediyoruz. İran'ın anlaşmanın ekonomik faydalarını elde etmesini sağlayacak taahhütlerimizle yaptırımları kaldırmaya tamamen hazırız. İran'ın Viyana'daki görüşmelere iyi niyetle yaklaşması halinde, karşılıklı olarak anlaşmaya yeniden dönüş konusunda bir anlayışa hızla varabileceğimize inanıyoruz. Ayrıca İran'ın nükleer programını hızlandırmasına da izin vermeyiz” dedi.
“İran’ın masada ciddiyet göstermesi gerekiyor”
Thomas-Greenfield, İran’ın nükleer anlaşmaya dönüş konusunda tutarsız davranışlarda bulunduğunu, nükleer konusundaki çalışmalarını arttırdığını belirterek, “Açık konuşmak gerekirse İran'ın bu tür eylemleri müzakerelerde bir koz sağlamaz. Sadece bizim İran'ın faaliyetleriyle ilgili endişelerimizi arttırır. Genel Sekreter'in bölgede insansız hava araçlarının kullanımına ilişkin raporunu takdirle karşılıyoruz. İran'ın birlikte hareket ettikleri savaşçılara İHA ve balistik füze teknolojisini yayma çalışmaları Yemen, Irak ve bölgedeki güvenliği istikrarsızlaştırıyor. Halihazırda sürmekte olan diplomatik süreç, bizi, İran'ın nükleer programını sınırlayacak ve bizim ve diğerlerinin İran'ın bölgedeki ve ötesindeki faaliyetleriyle ilgili tüm endişelerini giderecek bir yola sokmak için en iyi yaklaşım olmaya devam ediyor. Dünyanın İran'la ekonomik olarak ilişki kurması, diplomatik alanda işbirliğini genişletmesi için İran'ın önce masada ciddiyet göstermesi gerekiyor”
Fransa, İngiltere ve Almanya: "İran nükleer çalışmalarını arttırıyor"
Güvenlik Konseyi’ndeki kritik İran oturumu öncesinde İngiltere, Fransa ve Almanya'nın BM daimi temsilcileri ortak bir açıklama yaptı. Açıklamayı üç ülke adına Fransa’nın BM Daimi Temsilcisi Nicolas de Riviere yaptı. Riviere, İran’ın son iki yıldır nükleer çalışmalarını arttırarak anlaşma kapsamında yer alan maddeleri ihlal ettiğini öne sürdü.
Riviere, BM’nin izlediği nükleer çalışmaları da kısıtladığını, Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi'ne kısıtlı bilgiler verdiğini söyledi. Riviere, "Bu durum uluslararası barış ve güvenliği, küresel nükleer silahların yayılmasını önleme sistemini baltalıyor. Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık olarak, 2231 sayılı BM Güvenlik Konseyi kararının tam olarak uygulanmasına bağlı kalmaya devam edeceğiz. Nükleer anlaşmanın yeniden sağlanması için Viyana'daki tüm ortaklarla yorulmadan ve iyi niyetimizle çalışıyoruz. İran halkı yararına bir tercih yapmalı” dedi.
