İran’la uluslararası güçler arasında 2015’te imzalanan nükleer anlaşmayı canlandırmak için Viyana’da yürütülen görüşmelere yeniden ara verildi. Tahran’ın görüşmelerde masaya yeni talepler getirmesi, taraflar arasındaki gerilimi arttıran unsurlardan biri olarak öne çıkıyor.
Katılımcılar, görüşmelere süratle yeniden başlamayı hedeflediklerini söyledi ancak bunun için henüz kesin bir tarih belirlenmedi. Çin’in baş müzakerecisi Wan Qun, görüşmelerin yıl sonundan önce yeniden başlamasını ümit ettiklerini belirtti. Görüşmelere başkanlık eden Avrupa Birliği diplomatı Enrique Mora da benzer açıklamada bulunarak, “Umarım 2021’de yeniden başlanabilir” ifadesini kullandı.
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan da ABD'nin henüz anlaşmaya geri dönme yolunun olmadığını "İyi gitmiyor" sözleriyle ifade etti.
Çevrimiçi bir seminerde konuşan Sullivan, ABD'nin Avrupalı müzakereciler aracılığıyla İran'a, nükleer programında ilerlemesiyle ilgili alarmda olduğunu ilettiğini de söyledi.
Kapsamlı Ortak Eylem Planı (JCPOA) olarak bilinen nükleer anlaşmayla ilgili görüşmeler, İran’da hükümet değişikliği yüzünden 5 ay aranın ardından 29 Kasım’da yeniden başlamıştı. Görüşmelere geçen hafta da, heyetlerin hükümetlerine danışmak için ülkelerine dönmesi nedeniyle kısa bir ara verilmişti.
Eski Başkan Donald Trump döneminde 2018 yılında anlaşmadan çekilen ABD, Viyana’daki görüşmelere dolaylı olarak katılıyor. Başkan Joe Biden, ülkesini anlaşmaya tekrar dahil etmek istediğini kaydediyor.
AB yetkilisi Mora, “Sekizinci tur için önümüzde yapmamız gereken çok iş var, çok karmaşık bir görev. Zor siyasi kararlar alınmak zorunda” dedi.
Anlaşma, İran’ın nükleer programının seviyesini düşürmesi karşılığında, üzerindeki ekonomik yaptırımların gevşetilmesi düşüncesiyle imzalanmıştı. İngiltere, Fransa, Almanya, Rusya ve Çin hala anlaşmaya dahil.
Tahran, Trump döneminde ABD’nin anlaşmadan çekilmesi ve İran’a yaptırımları tekrar yürürlüğe koymasının ardından nükleer programına hız vermiş ve anlaşmada belirlenen sınırların çok üzerinde seviyede tekrar uranyum zenginleştirmeye başlamıştı. İran ayrıca Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi’nin denetçilerinin nükleer tesislerde yürüttüğü gözlem faaliyetlerine kısıtlamalar getirdi. Bu gelişme, Tahran’ın niyetlerine dair kaygıları arttırdı.
Üç Avrupa ülkesinden diplomatlar, son seçimlerin ardından aşırı muhafazakar bir hükümetin göreve geldiği İran’ın Viyana’daki görüşmelerde sergilediği duruşa tepki göstermişti. Diplomatlar bu hafta içinde, “İran’ın JCPOA’yla tutarsız duruşlarıyla uğraşmaktan dolayı değerli zamanı kaybediyor” açıklamasını yapmıştı.
Diplomatlar, İran’ın nükleer programına hız verdiğine dikkat çekerek, “Hızlı ilerleme sağlanmadığı takdirde JCPOA'nın çok yakında içi boşalacak” uyarısında bulundu.
Bununla birlikte, nükleer anlaşmada ilerleme sağlanması çabasıyla bağlantılı bir konuda bu hafta ilerleme kaydedildi. Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi ve İran, santrifüj parçaları imal edilen bir tesiste zarar gören kameraların yeniden yerleştirilmesi için anlaşmaya vardı. Ancak müfettişler hangi görüntülere erişim sağlayabilecekleri konusunda sınırlamalara tabi tutulmaya devam edecek.
Viyana’daki görüşmelerin başkanı Mora, 2015 tarihli anlaşmanın yeniden canlandırılmasının “aciliyet” taşıdığının altını çizdi.
Mora, anlaşma için kesin bir son tarih koşulu ortaya koymadı ancak “aylardan değil haftalardan bahsediyoruz” ifadesini kullandı.
