ABD Anayasa Mahkemesi’nin 83 yaşındaki en yaşlı üyesi, liberal görüşlü yargıç Stephen Breyer, adli tatilin başlayacağı Haziran sonunda emekli olacak. NBC ve CNN televizyonlarının verdiği habere göre bu, Demokrat Başkan Joe Biden’a, Breyer’den açılacak yargıçlık görevine yeni bir isim atama fırsatını sunacak.
Breyer, Anayasa Mahkemesi’ndeki görevi boyunca kürtaj hakkını, sağlık hizmetlerine erişimi, LGBT haklarının geliştirilmesini destekleyen kararlara imza attı ve ölüm cezasının anayasayı uygunluğunu sorguladı. Ancak Breyer ABD Anayasa Mahkemesi’nde ağırlığın 3’e karşı 6 yargıçla muhafazakarlar lehine olması nedeniyle birçok kez muhalefetle karşılaştı.
Breyer 1994 yılında Demokrat Başkan Bill Clinton döneminde Anayasa Mahkemesi’ne atanmıştı. Anayasa Mahkemesi’nde Breyer’den daha uzun süre görev yapan tek yargıç 1991’de atanan ve mahkeme tarihinin iki siyah yargıcından biri olan muhafazakar Clarence Thomas olmuştu.
Biden’dan siyah kadın yargıç atama sözü
Biden 2020 yılındaki başkanlık seçimi kampanyasında Anayasa Mahkemesi’ne siyah bir kadın yargıç atama sözü vermişti. Biden’ın sözünde durması durumunda bu, ülke tarihinde bir ilk olacak. Anayasa Mahkemesi’nde görev yapan yargıçları Senato onaylıyor. Mevcut durumda ABD Senatosu’nda Demokratlar çok az farkla çoğunluk durumunda.
Biden’ın aday gösterebileceği isimler arasında Breyer’in eski hukuk danışmanlarından Ketanji Brown Jackson ve California Yüksek Mahkemesi’nde görev yapan Leondra Kruger yer alıyor.
ABD tarihindeki diğer tek siyah yargıç ise 1967-1991 arasında görev yapan Thurgood Marshall olmuştu.
Biden’ın atayacağı isim mahkemenin ideolojik dengesini değiştirmeyecek ancak ömür boyu sürdürülen bu göreve daha genç bir yargıcın gelmesinin mahkemenin liberal kanadından bir canlanmaya neden olacağı sanılıyor.
Trump üç yargıç atamıştı
Biden’ın Cumhuriyetçi selefi Donald Trump, dört yıllık görev süresi boyunca Anayasa Mahkemesi’ne üç yargıç atamıştı. Bu isimlerin hepsi onlarca yıl mahkemeye hizmet verebilecek kadar genç isimler. O dönem, Cumhuriyetçiler’in çoğunlukta olduğu Senato, 2020 yılında liberal yargıç Ruth Bader Ginsburg’ün ölümünün ardından Trump’ın atadığı muhafazakar Amy Coney Barrett’ın adaylığını onaylamıştı.
Biden’ın 2020 seçimlerinde Trump’ı yenilgiye uğratmasının ardından bazı liberal aktivistler Breyer’e, Demokratlar’ın Senato’yu kontrol ettikleri bu dönemde görevden ayrılma çağrısı yapmış, aksi halde Cumhuriyetçiler’in yerine liberal bir yargıcın getirilmesi çabalarını Senato’da engelleyebileceği ya da Cumhuriyetçi bir başkanın göreve yeni bir isim atayarak mahkemeyi daha da sağ ideolojiye yatkın hale getirebileceği kaygısını dile getirmişti.
100 koltuklu ABD Senatosu’nda Cumhuriyetçi ve Demokratlar’ın dağılımı şu anda 50-50. Demokrat Başkan Yardımcısı Kamala Harris’in oyu, olası oy eşitliğini eşitliği bozabilecek tek unsur. Anayasa Mahkemesi yargıçlarının onaylanması Senato’daki Cumhuriyetçiler tarafından 2017 yılında yapılan bir değişikliğin ardından gereken 60 oy sınırını değil basit çoğunluğun sağlanmasını gerektiriyor. Cumhuriyetçiler 2017’de Senato’yu kontrol ederken ve Trump’ın ilk Anayasa Mahkemesi adayını onaylamaya çalışırken muhalefetle karşılaşmaları üzerine değişikliği yapmıştı.
Liberal aktivistler Trump’ın yargıç Ginsburg’un ardından mahkemeye atama yapmasıyla muhafazakar çoğunluğun artması durumunu tekrar yaşamak istemiyor.
Mahkeme’nin mevcut dokuz aylık çalışma dönemi Ekim’de başlamıştı. Mahkemede Haziran ayının sonuna kadar muhafazakar yargıçların kürtaj haklarını kısıtlama ve silah edinme haklarını genişletme şansına sahip olacakları kararların alınabileceği davalar görülecek.
Liberal kanatta yer alan Breyer mümkün olduğunda uzlaşma arayışındaki ılımlı bir yargıç olarak biliniyor.
Breyer geçen yıl, Obamacare adıyla bilinen sağlık sigortası yasasının geçersiz kılınması için Cumhuriyetçiler tarafından yapılan girişimi reddettiği bir kararı kaleme almıştı. Hesaplı Sağlık Hizmetleri Yasası olarak da bilinen yasa 2010 yılında kabul edilmesinden bu yana üç kez anayasa mahkemesi tarafından korundu. Breyer ayrıca geçen yıl gittiği bir lise tarafından küfürlü bir sosyal medya iletisi nedenyile cezalandırılan amigo kızın yanında yer alarak büyük bir ifade özgürlüğü davasının kararını kaleme almıştı.
Breyer, 2016 ve 2020'de Teksas ve Louisiana'daki kliniklere uygulanan kısıtlamaları ortadan kaldıran iki önemli kürtaj kararını kaleme almış, ayrıca 2015’te eşcinsel evliliği yasallaştıran dönüm noktası niteliğindeki kararda çoğunlukta yer almıştı.
Yargıç Breyer ölüm cezasına karşıtlığıyla biliniyor
Breyer son yıllarda ölüm cezasını düzenli olarak eleştirmiş ve bu cezanın Anayasa’nın zalim ve sıradışı cezalandırmayı yasaklayan sekizinci ek maddesine aykırı olmasının olası olduğunu belirtmişti.
Ölüm cezazına ırk ayrımcılığı ve siyasetin gölgesinin düştüğünü belirten Breyer, ölüm cezasının keyfi olarak uygulandığını savunuyor.
Breyer 1980 yılında Demokrat Başkan Jimmy Carter tarafından Boston merkezli 1. Bölge Temyiz Mahkemesi'nde 14 yıl boyunca görev almış, ayrıca Harvard Hukuk Fakültesi’nde profesörlük yapmıştı. Breyer Kongre ile Adalet Bakanlığı'nda da görevler yürütmüştü.
Mahkemenin diğer iki liberal yargıcı ise Sonia Sotomayor ve Elena Kagan.
