ABD, 2015 tarihli nükleer anlaşmayı yeniden canlandırmak için Viyana’da İran’la yürüttüğü dolaylı görüşmelerin son turunda bir miktar ilerleme sağlandığını ancak daha üzerinde çalışılması gereken çok iş olduğunu belirtti. Yetkili, İran’ın üzerine düşen adımları acilen atmaması halinde anlaşmanın “cesede dönüşebileceği” uyarısında bulundu.
Gazetecilere telefon üzerinden brifing veren ABD Dışişleri Bakanlığı’nın üst düzey bir yetkilisi, ABD, İran ve taraflar arasında arabuluculuk yapan 5 dünya gücü arasında yapılmakta olan görüşmelerde iki “ılımlı” ilerleme örneği verdi.
Yetkiliye göre, bunlardan birincisi, İran’ın BM denetçilerinin Karaj kentindeki bir nükleer tesiste gözlem yapmasına imkan verecek kameraların yeniden yerleştirilmesi için Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi’yle anlaşmaya varması. Kameralar Haziran ayında zarar görmüştü ve İran bunun İsrail’in bir sabotajı olduğunu öne sürmüştü. İsrail ise olayda rolü olduğunu ne doğruladı ne de yalanladı.
Amerikalı yetkili ikinci örnek olaraksa, Tahran’a yaptırımların kaldırılması karşılığında İran’ın nükleer programının hangi kısımlarının kısılabileceğine ilişkin müzakereler için bir temel oluşturacak metnin üzerinde iki taraf arasında ortak anlayışın varlığına işaret etti.
Bununla birlikte yetkili, metinden dolayı çok fazla heyecana kapılınmaması uyarısında bulunarak, “Önümüzde incelenmesi gereken konular yer alıyor, hala yapacak çok iş var” dedi.
Amerikalı yetkili ayrıca, İran’ın nükleer programı konusunda Batı’da endişe uyandıran son adımlarının, Tahran’ın Kapsamlı Ortak Eylem Planı (JCPOA) olarak bilinen 2015 yılındaki anlaşmada taahhüt ettiği programındaki kesintilere geri dönmesini daha acil hale getirdiğini belirtti.
Yetkili, “Bazı ilerlemeler sağladık ancak bu sürat, İran’ın nükleer atılımları JCPOA’yı yeniden canlandırılamayacağı bir cesede dönüştürmeden önce olmamız gereken noktaya ulaşmamız için yeterli değil” ifadesini kullandı.
Nükleer faaliyetlerinin barışçı olduğunu savunan İran, eski ABD Başkanı Donald Trump’ın ülkesini anlaşmadan çekmesi ve Tahran’a yeniden yaptırımlar getirmesinden sonra, JCPOA altındaki yükümlülüklerinden geri adım atmaya başlamıştı.
Başkan Joe Biden’sa, ABD’yi nükleer anlaşmaya yeniden dahil etmek istiyor ve İran’ın da anlaşmanın getirdiği yükümlülüklere geri dönmesi halinde bunun İran’ın nükleer programını silaha dönüştürmesini önlemenin daha iyi yolu olduğu mesajını veriyor.
İran’ın baş nükleer müzakerecicisi ve dışişleri bakan yardımcısı Ali Bagheri Kani dün Twitter üzerinden yaptığı açıklamada, Viyana’daki 7’inci tur dolaylı görüşmelerde “iyi ilerleme” sağlandığını kaydetti. Bagheri, İran’ın “birkaç gün aradan sonra görüşmelere devam edeceğini” belirtti. Ara verilen görüşmelerin tekrar ne zaman başlayacağı konusunda iki taraftan da bilgi verilmedi.
İran, Viyana’daki önceliğinin, ABD yaptırımlarının tamamının kaldırılmasını güvenceye olduğunu belirtiyor. Ancak Tahran, bunun karşılığında nükleer faaliyetlerinin hangilerinde kesintiye gideceğini kamuya açık ortamda beyan etmeyi reddetti.
Washington, kaldırılacak herhangi bir yaptırımın, 2015 nükleer anlaşması altında kaldırılan ve daha sonra Trump tarafından tekrar yürürlüğe konan nükleer bağlantılı yaptırımlarla sınırlı olması gerektiğini, İran’ın füze geliştirme faaliyetleri, bölgedeki taşeronlarını silahlandırması ve insan hakları ihlalleriyle alakalı yaptırımların bunun dışında kaldığını vurguluyor.
Bagheri, Viyana’dan hareketinden önce İran resmi haber ajansı İRNA’ya açıklamasında, üç Avrupalı arabulucu ülke İngiltere, Fransa ve Almanya’yı, “ciddi ve etkili müzakerelere temel olarak İran’ın duruşunu kabul etmede” ikna ettiklerini öne sürdü.
Ancak üst düzey ABD Dışişleri Bakanlığı yetkilisi, Viyana’da VOA Farsça Yayın Bölümü muhabirinin bir sorusunu yanıtlarken, ABD’nin İran’ın duruşunun JCPOA’yle tamamen uyumlu olduğunu düşünmediğini kaydetti.
Amerikalı yetkili, İran’ın yakın zamanda Viyana’da 8’inci tur görüşmelere katılmayı kabul edeceğini umduğunu ifade etti.
Washington’daki düşünce kuruluşu Demokrasileri Savunma Vakfı’ndan İran uzmanı Behnam Ben Taleblu VOA’ye yaptığı değerlendirmede, ABD’nin İran’ın nükleer faaliyetlerini arttırması karşılığında cezalandırıcı adım atmamasıyla birlikte, İran’ın müzakerelerde ortaya koyduğu duruşta kendinden daha emin bir görünüm sergilediği görüşünü dile getirdi.
Taleblu, “Washington’un, sabrının sonsuz olmadığı sinyalini vermesi çok önemli. Washington ayrıca, nükleer programının yönünü değiştirmekten ziyade, baskıyı azaltmayı amaçlayan herhangi bir olası İran ‘tavizine’ gereğinden fazla değer verme konusunda da dikkatli olması gerekiyor” diye konuştu
