İran’la 2015 yılında imzalanan Ortak Kapsamlı Eylem Planı (JCPOA) adlı uluslararası nükleer anlaşmanın canlandırılması için uğraşan Avrupalı ülkeler Rusya’yı anlaşmaya varmayı zorlaştıracak yeni koşullar sunmaması için uyardı.
İngiltere, Fransa ve Almanya tarafından yapılan ortak açıklamada ‘‘Fırsat penceresi kapanıyor. Taraflara anlaşmayı şimdi tamamlamak için gerekli kararları almaları çağrısı yapıyoruz ve Rusya’dan ek koşullar sunmamasını istiyoruz’’ denildi. Rusya’nın sunduğu ek talepler müzakereleri bir kez daha çıkmaza sokmuştu.
Rusya İran’la ticaret, yatırım ve askeri-teknik işbirliğinin yaptırım engeline takılmayacağına dair ABD’den son dakika garantileri talep etmişti.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ise Estonya ziyareti sırasında Rusya’nın anlaşmanın yenilenmesi çabalarına katılmaya devam ettiğini belirtti ve İran'ın nükleer silah sahibi olmasının önlenmesinin Rusya’nın da çıkarına olduğunu söyledi.
‘‘İran kırmızı çizgilerinden geri adım atmayacak’’
Salı günü Amerika ve Fransa’nın anlaşmanın canlandırılması için çok az zaman kaldığı uyarısında bulunması üzerine İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, İran’ın kırmızı çizgilerinden geri adım atmayacağını belirtti.
Reisi, "Hükümet, dini lider tarafından belirlenen ilke ve çerçeveye tam olarak uygun şekilde nükleer müzakereleri sürdürüyor" diye konuştu. Tahran’ın kararları konusunda son sözü söyleyen isim ülkenin dini lideri Ayetullah Ali Hamaney.
Yarı resmi Fars haber ajansına göre Reisi, İran’ın bu kırmızı çizgilerin hiçbirinden geri adım atmadığını ve atmayacağını söyledi.
İran’ın nükleer programına kısıtlamalar getirmesi karşılığında ekonomik yaptırımların kaldırılmasını öngören anlaşmanın 11 aydır devam eden müzakerelerinde son aşamaya gelindi.
Avrupa Birliği (AB) bundan böyle Washington ve Tahran’ın anlaşma için gerekli siyasi kararları alması gerektiğini söylüyor.
İran yaptırımların tamamen kalkmasını ve ABD’den anlaşmadan bir kez daha çekilmeyeceğini garanti etmesini istiyor. Eski Başkan Donald Trump 2018 yılında ABD’yi JCPOA’dan çekmiş ve İran’a yaptırımları yeniden başlatmıştı.
İran’ın baş müzakerecisi Ali Bagheri Kani, Pazartesi günü istişarelerde bulunmak üzere Tahran’a geri döndü. Avrupalı ve İranlı yetkililer Kani’nin Çarşamba günü görüşmelerin yapıldığı Viyana’ya dönmesinin beklendiğini kaydetti.
AB yetkilisi Enrique Mora Pazartesi günü yaptığı açıklamada, müzakerelerin başarıyla sonuçlanması için gerekli siyasi kararların gelecek birkaç gün içinde alınması gerektiğini söyledi.
ABD, Birleşmiş Milletler (BM) nükleer gözlemcisinin yönetim kuruluna yaptığı açıklamada, anlaşmaya geri dönülmesi için çok az zaman kaldığını belirtti.
Fransa ise daha fazla gecikmenin anlaşmaya varma şansını azaltacağı uyarısında bulundu.
ABD, anlaşmaya dönülmesinde başarıya ulaşılmasının İran'ın nükleer programına yaklaşımda yeni bir döneme işaret edeceğini söylerken Merkezi İstihbarat Örgütü (CIA) başkanı William Burns anlaşma olsa da olmasa da zorlukların devam edeceği uyarısında bulundu.
Diplomatlar hala görüşmelerde ortaya çıkan birçok farklılığın üstesinden gelinmesi gerektiğine dikkat çekiyor.
Yeni bir savaşı tetikler mi?
Müzakerelerin başarısız olmasının Tahran'ın kısa sürede nükleer silah sahibi olması ve Ortadoğu'da yeni bir savaşı tetiklemesi riskini taşıyabileceği belirtiliyor. Bu durum ayrıca batının İran'a daha sert yaptırımlar uygulamasına ve Ukrayna ihtilafı nedeniyle zaten artan dünya petrol fiyatlarının daha da yükselmesine neden olabilir.
Fransa, İngiltere ve Almanya'nın müzakerecileri, müzakereleri geçici olarak bırakmış ve yaptırımların kapsamı da dahil olmak üzere önemli konularda anlaşmak artık İran ve ABD’ye kalmıştı.
İran devlet basını, son olarak Salı günü İran'ın ABD yaptırımları kapsamındaki Devrim Muhafızları Ordusu’nun ikinci bir askeri uyduyu yörüngeye fırlattığını bildirdi.
