NEW YORK - Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesinden birinin veto yetkisini kullanması halinde açıklama yapmasını isteyen bir karar tasarısını kabul etti. Karara göre, BM üyesi diğer ülkeler de vetoyla ilgili görüşlerini Genel Kurul'da dile getirme fırsatına sahip olacak. Üye ülkelerin çoğunluğunun desteklediği tasarı oylama yapılmadan kabul edildi.
Tasarı, Liechtenstein tarafından BM Genel Kurulu’na sunuldu. Aralarında BM Güvenlik Konseyi’nin iki daimi üyesi ABD ve İngiltere’nin yanısıra Türkiye'nin de destek verdiği tasarıya, 83 ülkenin sponsor olduğu bildirildi.
BM Genel Kurulu’nda kabul edilen yeni karara göre, Güvenlik Konseyi’nde veto hakkı olan ABD, Rusya, İngiltere, Çin ve Fransa, eğer bu haklarını kullanırlarsa 10 gün içinde neden bu adımı attıklarını BM Genel Kurulu'na açıklamak zorunda kalacak.
Yeni karar tasarısı, 193 üyeli küresel örgütün, BM Güvenlik Konseyi’ndeki beş daimi üyesinden “hesap sorma” tasarısı olarak değerlendiriyor. Karar, Rusya'nın Ukrayna'yı işgal girişimini başlatmasından bir gün sonra Konsey'de veto hakkını kullanmasının ertesinde geldi.
Liechtenstein: “Tüm üye ülkelere söz hakkı tanınacak”
Liechtenstein BM Daimi Temsilcisi Christian Wenaweser, hazırladıkları tasarıya destek veren 83 ülke adına söz alarak, Genel Kurul'a hitap etti. Wenaweser, BM’ye üye devletlerin, uluslararası barış ve güvenliğin korunmasında birincil sorumluluğu Güvenlik Konseyi’ne verdiklerine dikkat çekti. Wenaweser, konseyin daimi üyelerinin veto hakkını kullanarak görev ve yetkilerine uygun olarak hareket etmediği düşünülen durumlarda, tüm üyelere BM Genel Kurulu’nda söz hakkı verilmesi gerektiği görüşünde oldukları için bu tasarıyı hazırladıklarını ifade etti.
ABD: “Veto hakkını kullanan bir üyenin açıklama yapması bir erdem”
ABD’nin BM Daimi Temsilci Yardımcısı Büyükelçi Richard Mills de, BM Genel Kurulu’na hitaben yaptığı konuşmada, 1945 yılında San Francisco'da BM Şartı'nın belirlendiği toplantıda, Güvenlik Konseyi’nin daimi üyelerinin “veto hakkı” konusunda hararetli tartışmaların yaşandığını belirterek, "Veto bugüne kadar hala tartışmalı olmaya devam etti” dedi.
Büyükelçi Mills, ABD’nin, Güvenlik Konseyi’nin daimi üyesi olarak sorumluluklarını çok ciddiye aldığını belirterek, “BM Şartı'nın 24. maddesine göre üye devletler, BM Güvenlik Konseyi'ne uluslararası barış ve güvenliğin korunması için birincil sorumluluk vermiştir. Beş daimi üyeye veto hakkı tanımıştır. Bu tür bir yetki çok büyük sorumluluklar getiriyor. Bu yetki, BM’nin amaç ve ilkelerine uygun olarak ve uluslararası barış ve güvenliğin ilerlemesinin tam olarak dikkate alınmasıyla akıllıca ve makul bir şekilde kullanılmalıdır. Bu yüzden ABD, veto hakkını kullanan bir daimi üyenin Genel Kurul'a açıklama yapmasını bir erdem olarak görmektedir. Bugün kabul edilen karar tasarısını bu yüzden destekledik” diye konuştu.
“Rusya son on yılda veto hakkını kötüye kullandı”
Amerikalı kıdemli diplomat Büyükelçi Mills, özellikle Rusya'nın son 10 yılda veto hakkını kötüye kullanma biçiminden olağanüstü rahatsızlık duyduklarını belirterek, “Rusya’nın çok uzun ve ve utanç verici bir veto listesi var. Rusya, kimyasal silahlar konusundaki yetkisini sürdürecek kararlar da dahil olmak üzere Suriye'de hesap verebilirlik isteyen kararları hep veto etti. Rusya, Suriye'deki durumu Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne havale eden bir kararı da veto etti. Rusya, Kırım'ı yasadışı şekilde ilhak etmeye çalıştığında bir kararı veto etti. Ve son zamanlarda, en acımasız şekilde, Rusya, Ukrayna'ya karşı saldırganlığını kınayan, güç kullanımının sona ermesi gerektiğine ve tüm Rus kuvvetlerinin Ukrayna'nın uluslararası kabul görmüş sınırlarından çekilmesine karar veren bir Güvenlik Konseyi kararını veto etti. Rusya BM Sözleşmesi'ni çok kötü bir şekilde ihlal etti, BM Güvenlik Konseyi'nin çabasını engelledi. Bu kararı memnuniyetle karşılıyoruz. ABD, tasarıya destek vermekten ve bu karara ortak olmaktan memnuniyet duyuyor” dedi.
İngiltere: "Rusya 2011 yılından beri tam 17 kez veto hakkını kullandı”
İngiltere BM Daimi Temsilcisi Barbara Woodward da, veto hakkının kullanılmasının, dünyada barış ve güvenliğin sağlanması adına hafife alınamayacak ağır bir sorumluluk olduğunu ancak bu hakkın, hesabı sorulmadan kullanılmaması gerektiğini söyledi.
Veto hakkının konseyin görevini yerine getirmesini engellememesi gerektiğini vurgulayan Woodward, İngiltere'nin 1989 yılından beri BM Güvenlik Konseyi’nde veto hakkını kullanmadığının altını çizdi. Woodward, "Dikkatlice dinliyor ve anlaşmaya varmak için Güvenlik Konseyi'nde müzakere ediyoruz. Konseyi engellemek için veto hakkımızı kullanmaktansa müzakere yolunu tercih ediyoruz. Rusya, Konsey'in Suriye halkını koruma çabalarını engellemek için 2011 yılından bu yana tam 17 kez veto hakkını kullandı. Rusya, Ukrayna'daki yasadışı ve sebepsiz savaşa karşı konseyin harekete geçmesini engellemek için veto hakkını kullandı. Bu tasarıya destek vermemizin gerekçesi şeffaflık ve hesap verebilirlik. Bugün bu kararı kabul ederek, BM'nin uluslararası barış ve güvenliği koruması yolunda bir adım attık” dedi.
