Güney Afrika'daki ulusal seçimlerin ilk sonuçlarına göre Afrika Ulusal Kongresi (ANC) 30 yıldır elinde tuttuğu parlamento çoğunluğunu kaybederek apartheid (ayrılık) rejiminin sona ermesinden bu yana en dramatik siyasi değişimi yaşayacak gibi görünüyor.
Seçim komisyonunun verilerine göre, sandıkların yüzde 13,9'undan gelen sonuçlarla dün akşam sona eren seçimlerde ANC'nin oy oranı yüzde 42,6 olurken, iş dünyası yanlısı Demokratik İttifak (DA) yüzde 25,8, Marksist Ekonomik Özgürlük Savaşçıları (EFF) ise yüzde 8,5'te kaldı.
Nihai sonuçların bu ilk verilere benzemesi halinde, 1994’ten beri hiç seçim kaybetmeyen ve ülkenin cumhurbaşkanını belirleyecek parlamento çoğunluğa sahip olan ANC ilk kez yüzde 50 oy oranının altında kalıyor.
Bunun gerçekleşmesi halinde ANC, hükümet etmek için bir ya da daha fazla partiyle anlaşma yapmak zorunda kalacak. Uzmanlar, bu durumun önümüzdeki haftalarda ya da aylarda benzeri görülmemiş bir siyasi dalgalanmaya yol açabileceğini dile getiriyor.
Monex Europe döviz analiz müdürü Simon Harvey, “ANC iktidarı üzerinde denge ve denetleme mekanizmaları olacaktır, ancak nihai risk, iç çekişmelerin yönetimi etkisiz hale getirmesidir” dedi.
Harvey, koalisyonun kurulma hızının, ileride neler olacağına dair bir gösterge olacağını da kaydederek, “Eğer uzun sürerse, ileriye dönük bir siyasi tıkanıklık konusunda endişelenmeye başlayabilirsiniz” dedi.
Belirsizlik Güney Afrika piyasaları üzerinde baskı yarattı. Güney Afrika para birimi rand, ABD doları karşısında yüzde 1'den fazla değer kaybederek son dört haftanın en zayıf seviyesine gerilerken borsada, yüzde 2'den fazla düşüş yaşandı ve ülkenin uluslararası tahvilleri dolar karşısında 1 sent kadar değer kaybetti.
ANC, apartheid'ın sona erdiği ve Nelson Mandela'nın başkanlığa yükseldiği dönüm noktası olan 1994 seçimlerinden bu yana her beş yılda bir yapılan altı genel seçimi de kazandı.
Ancak o parlak günlerden bu yana ANC'nin desteği, yüksek işsizlik ve suç oranı, sık sık yaşanan elektrik kesintileri ve yolsuzluk gibi sorunlar nedeniyle azaldı.
Devlet yayın kuruluşu SABC'ye tahminlerde bulunan Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Konseyi'ne göre, ilk sonuçlara göre ANC'nin sayım bittiğinde oyların yaklaşık yüzde 42'sine sahip olacağı tahmin ediliyor.
2019'daki bir önceki seçimde ANC oyların yüzde 57,5'ini, DA yüzde 20,8'ini ve EFF yüzde 10,8'ini kazanmıştı. Seçim komisyonu, kayıtlı seçmenlerin yüzde 66'sının katıldığı dün sona eren seçimler öncesinde, katılımın bir önceki seçimden daha yüksek olacağını belirtmişti.
Zuma faktörü
Güney Afrika anayasasına göre bir cumhurbaşkanını, yeni seçilen Ulusal Meclis seçiyor.
ANC hâlâ en büyük parti olma yolunda ilerlerken, lideri Cyril Ramaphosa'nın ülkenin başkanı olarak kalması muhtemel. Ramaphosa koltuğunu korusa dahi yeni dönemdeki olası bir kötü performans onu parti içindeki bir liderlik mücadelesine karşı savunmasız hale getirebilir.
İlk sonuçlara göre ülkenin ticari başkenti Johannesburg ile Soweto ve Alexandra gibi büyük şehirleri kapsayan kilit önemdeki Gauteng eyaletinde ANC yüzde 38, DA yüzde 27,8 ve EFF yüzde 10,9 oy aldı.
Büyük Durban şehrinin yer aldığı kalabalık bir doğu eyaleti olan KwaZulu-Natal'da, eski başkan Jacob Zuma'nın liderliğindeki yeni bir parti olan Mkhonto we Sizwe (MK), ANC'nin yüzde 21,4'üne karşılık yüzde 42,7 oy alarak güçlü bir performans sergiledi.
Bir dizi skandalın ardından 2018'de başkanlığı bırakmak zorunda kalan ve o zamandan beri partisi ANC ile arası açılan Zuma, ağırlığını MK'nın arkasına koymaya karar verdi. Adını ANC'nin apartheid dönemindeki silahlı kanadından alan parti, özellikle KwaZulu-Natal'da hem ANC'ye hem de EFF'ye oy kaybettiriyor gibi görünüyordu.
İlk iş Cumhurbaşkanını seçmek olacak
Yasalara göre, seçim komisyonunun kesin sonuçları ilan etmek için yedi günü var, ancak sonuçlar genellikle daha hızlı duyuruluyor. 2019’daki son seçimde kesin sonuçlar, seçimden üç gün sonra açıklanmıştı.
Yeni parlamentonun, kesin sonuçların ilan edilmesinden sonraki 14 gün içinde toplanması ve ilk iş olarak cumhurbaşkanını seçmesi gerekiyor.
ANC'nin çoğunluğu kaybettiğinin teyit edilmesi halinde bu, yeni hükümetin nasıl kurulacağı konusunda anlaşmaya varmak için iki hafta sürecek yoğun ve karmaşık müzakereler yapılabileceği anlamına geliyor.
Forum