ADIYAMAN - Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın depremden sonra yaşanan insan hakları ihlallerine ilişkin raporunda, AFAD, kaymakamlık ve kolluk kuvvetlerinin gönüllülerin topladığı bazı yardımlara el koyduğu öne sürüldü. Raporda, Halkların Demokratik Partisi (HDP) ile Gelecek Partisi’nin 8 TIR’ına el konulduğu iddia edildi.
Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Dokümantasyon Merkezi 6- 27 Şubat 2023 tarihlerinde, yazılı ve görsel basının, meslek örgütleri ile diğer insan hakları örgütlerinin yaptığı açıklama ve açıkladığı raporları tarayarak, “İnsan hakları ihlalleri raporu” hazırladı. Raporun girişinde, 11 ilde yıkıma neden olan depremlerde ölen herkesin yaşam hakkının ihlal edildiğine vurgu yapıldı.
Raporun “yaşam hakkı ihlalleri” başlığı altında, linç iddialarına yer verildi.
9-13 Şubat 2023 tarihleri arasında sosyal medyada 21 ayrı linç vakasına ilişkin görüntüler paylaşıldığına dikkat çekilen raporda, “Bu paylaşımların kimisinde resmi üniforma giymiş kişilerin de olduğu görülmektedir. Söz konusu 21 olayda en az 44 kişinin lince maruz kaldığı ve bunlardan 3’ünün yaşamını yitirdiği iddia edilmektedir. Her bakımdan teyide muhtaç bu iddialara dair maalesef henüz resmi bir açıklama yapılmamış, soruşturma ya da herhangi bir idari işlem başlatıldığına ilişkin bir bilgi edinilememiştir” görüşüne yer verildi.
Deprem bölgesindeki cezaevlerinde kolluk güçlerinin müdahalesi sonucunda 3 mahkumun yaşamını yitirdiği, 9 kişini ise öldüğü vurgulanan raporda, “En az bir kişi gözaltında işkence ve diğer kötü muamele sonucu yaşamını yitirdi” iddiasına yer verildi.
“82 çocuğun kimliği tespit edilemedi”
Depremden sonra kaybolan çocukların durumu da raporda yer aldı.
Deprem bölgesinde refakatçisi olmayan çocukların güvenliğinin sağlanmasında sorun yaşandığını vurgulayan TİHV, 82 çocuğun kimliklerinin tespit edilemediğini bildirdi.
Raporda kayıp çocuklarla ilgili şu bilgiler yer aldı: "Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, son olarak 27 Şubat 2023 itibarıyla deprem bölgesinde refakatçisiz olarak bulunan 1.902 çocuğun sisteme kaydedildiğini, bunların 1.476’sının ailelerine teslim edildiğini, 322 çocuğun hastanede olduğunu, 104 çocuğun bakanlığa ait kurumlarda bulunduğunu, 82 çocuğun ise kimliğinin tespit edilemediğini duyurdu.”
“22 gazeteciye müdahale”
Raporun “düşünce ve ifade özgürlüğü” başlığında ise, basın çalışanlarına yönelik baskılara dikkat çekildi. Deprem bölgesinden haber takibi yapan 22 gazeteciye kolluk kuvvetleri ya da sivil kişiler tarafından müdahale edildiği ifade edilen raporda, "1 gazeteci yaralandı, 4 gazeteci gözaltına alındı. 2 gazeteci sosyal medya paylaşımları gerekçesiyle tutuklandı” denildi.
Raporda yer alan bilgilere göre, sosyal medya paylaşımları nedeniyle 575 kişi hakkında işlem yapıldı, 141 kişinin gözaltına alındı, 27 kişi ise tutuklandı. RTÜK tarafından Halk TV, Tele 1 ve FOX TV kanallarına deprem ve arama kurtarma çalışmalarıyla ilgili yayınları nedeniyle cezalar verildiği de raporda yer aldı.
“246 kişi işkenceyle gözaltına alındı”
“Toplantı ve gösteri özgürlüğü” alanındaki ihlallere de yer verilen raporda, “Depremle ve deprem sonrasında üniversitelerde eğitimin uzaktan sürdürülmesi kararıyla ilgili 10 barışçıl toplantı ve gösteriye müdahale eden kolluk kuvvetleri, 246 kişiyi işkence ve diğer kötü muamele niteliğindeki uygulamalar ile gözaltına aldı. Ayrıca Adalet Bakanı’nı protesto eden 1 kişi ile Antep’in Şahinbey ilçesinin AKP’li Belediye Başkanı’na hasar gören binalarla ilgili soru soran 1 kişi Belediye Başkanı’nın şikâyeti üzerine gözaltına alındı” bilgileri paylaşıldı.
“El konulan yardımlar”
Deprem sonrasında birçok kesim depremzedeler için toplanan yardımlara el konulduğu iddialarını gündem gündeme getirdi. Bu iddialar da raporda yer verilen konular arasındaydı.
HDP ve Gelecek Partisi'nin 8 TIR ve bin 500 çadırına el konulduğu öne sürülen raporda şu bilgiler yer aldı: “En az 20 olayda depremzedeler için yardım toplayan yurttaşlar, sivil toplum örgütleri, siyasi parti ve belediyeler engellendi. 16 kişi gözaltına alındı, 6 kişi keyfi biçimde alıkonuldu. Bir kişi fiziksel şiddete uğrarken, bir kişiye para cezası verildi. Yardım toplama faaliyetine yönelik silahlı saldırıda 1 kişi yaralandı. En az 7 olayda yardım malzemelerine AFAD, kaymakamlık ve kolluk kuvvetleri tarafından el konuldu. Gelecek Partisi tarafından gönderilen 100 TIR’a, HDP tarafından toplanan 1500 çadır, 8 TIR ve 2 kamyon yardım malzemesine, 30 konteynere, 120 jeneratöre el konuldu."
“Doğal afet felakete dönüştü”
TİHV, doğal afetin büyük bir felakete dönüştüğüne dikkat çekti.
TİHV, bununla ilgili, “Asli etken depremlere hazırlıklı olmanın bilimsel gerekliliklerinin, bu konuda uzman kişi ve kuruluşlar, bilim çevreleri, meslek ve sivil toplum örgütleri tarafından yapılan tüm uyarı ve eleştirilere rağmen yetkililer tarafından yerine getirilmemesi, depremlerin öncesinde ve sonrasında yapılan ciddi hatalar, ihmaller, suiistimaller, koordinasyon ve planlama eksiklikleridir” yorumunu yaptı.
Kamu olanakları doğru biçimde kullanılamamasını “kriz yönetme krizi”ne yol açtığı, bunun da can kayıplarının artmasına neden olduğu vurgulandı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Adıyaman’da yaptığı “Maalesef ilk birkaç gün Adıyaman’da arzu ettiğimiz etkinlikte çalışma yürütemedik. Hava ve yol koşulları nedeniyle ilk günden gelemedik. Bunun için sizden ilk günler için helallik istiyorum” sözlerine de dikkat çekildi. Bu açıklamanın “kriz yönetme krizi”nin itirafı olduğu öne sürüldü.
