Stockholm Uluslararası Barış Araştırma Enstitüsü’nün (SIPRI) Pazartesi günü yayınladığı küresel silah transferi verilerine göre, Türkiye’nin son beş yılda yaptığı silah ihracatı, bir önceki beş yıllık dönem olan 2015 ve 2019 yılları arasındaki satışına kıyasla yüzde 103 arttı.
Son beş yılda BAE, Türkiye’nin en büyük müşterisi olurken, bir önceki dönemde Türkiye’ye en fazla silahı satan ABD artık bu konumda değil. ABD’nin Türkiye’ye silah ihracatındaki azalmayı VOA Türkçe’ye değerlendiren SIPRI araştırmacısı Zain Hussain, düşüşü Ankara’nın 2019’da satın aldığı S-400'lerden sonra uygulanan CAATSA yaptırımlarına bağladı. Öte yandan Hussain, “ABD ile Türkiye arasındaki yakınlaşma gözönüne alındığında, Türkiye'ye yeni F-16 teslimatları dahil ABD'nin Türkiye'ye yaptığı silah satışlarında bir miktar artış görebiliriz” değerlendirmesinde bulundu.
SIPRI, 2020 ve 2024 yılları arasındaki beş yıllık dönemde dünya genelinde 64 ülkenin silah tedarikçiliği yaptığı tespitinde bulundu. Bu beş yıllık dönemdeki silah ihracatının yüzde 43’ünü gerçekleştiren ABD, dünyanın en büyük silah tedarikçisi oldu. ABD’yi yüzde 9,6 oranıyla Fransa ve yüzde 7,8 oranla Rusya takip etti.
Türkiye en fazla Birleşik Arap Emirlikleri’ne silah sattı
Küresel silah ihracatının yüzde 1,7’sini gerçekleştiren Türkiye, 64 silah tedarikçisi ülke arasında 11. sırada yer aldı.
SIPRI verilerine göre, son beş yılda Türkiye’nin en fazla silah sattığı üç ülke sırasıyla Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Pakistan ve Katar oldu.
Türkiye son beş yıldaki silah ihracatının yüzde 18’ini Birleşik Arap Emirlikleri’ne gerçekleştirerek, Körfez ülkesine en fazla silah satan üçüncü tedarikçi oldu. SIPRI’nin internet sitesindeki veritabanına bakıldığı zaman Türkiye’nin bir önceki beş yıllık dönemde ihracatının sadece yüzde 4,7’sini Birleşik Arap Emirlikleri’ne gerçekleştirdiği görülüyor.
Bir önceki beş yıllık dönemde Türkiye’nin en fazla silah sattığı ilk üç ülke Türkmenistan, Umman ve Pakistan olmuştu. Türkiye o dönemde silah ihracatının yüzde 25’ini Türkmenistan’a gerçekleştirmişti.
Türkiye’nin BAE’ye artan silah satışını VOA Türkçe’ye değerlendiren SIPRI’nin Silah Transferi Programı’nda Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgelerine bakan araştırmacı Zain Hussain, “BAE ve Türkiye arasındaki artan savunma işbirliği, iki devlet arasındaki artan yakınlaşma bağlamında gerçekleşiyor. Her iki taraf da bu çabalarda karşılıklı faydalar görüyor” yorumunu yaptı.
2011’de başlayan Arap Baharı sonrasında Türkiye bir süre BAE ile ilişkilerinde gergin bir dönem geçirmişti. İki ülke arasındaki normalleşme adımları, Ağustos 2021’de BAE Ulusal Güvenlik Danışmanı Tahnun bin Zayed el-Nahyan'ın ve Kasım 2021’de Abu Dabi'nin veliaht prensi Muhammed bin Zayed el-Nahyan'ın Türkiye’yi ziyareti ile başlamış, bu gelişmeleri Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Şubat 2022’deki BAE ziyareti takip etmişti. Erdoğan’ın ziyareti sırasında iki ülke arasında savunma alanında işbirliği anlaşması imzalanmıştı.
Ukrayna, dünyada en fazla silah ithal eden ülke
SIPRI yine 2020 ve 2024 yılları arasında dünya genelinde 162 ülkenin silah ithal ettiğini tespit etti. Şubat 2022’den beri Rusya ile savaş halindeki Ukrayna, küresel silah ithalatının yüzde 8,8’ini gerçekleştirerek dünya genelinde en fazla silah satın alan ülke oldu. Bir önceki beş yıllık döneme kıyasla Ukrayna’nın silah ithalatı yaklaşık 100 kat arttı.
SIPRI verilerine göre 2022’de savaşın başlamasından bu yana en az 35 ülke, bazıları yardım olmak üzere Ukrayna’ya silah sağladı.
ABD, Ukrayna’nın son beş yılda edindiği silahların yüzde 45’ini sağlayarak ülkenin en büyük tedarikçisi oldu. SIPRI, 2024'te Ukrayna'nın daha uzun menzilli saldırı yeteneğinin, bazı ülkelerin Kiev’e uzun menzilli füzeler ve uçaklar tedarik etmesi ve bu ülkelerden bazılarının Ukrayna'nın bu silahları Rus topraklarındaki hedeflere saldırmak için kullanmasına izin vermesiyle arttığını kaydetti.
SIPRI, Kiev’in yanısıra Avrupa’daki NATO üyesi ülkelerde silahlanmanın arttığını not etti. Rusya’nın 2014 yılındaki Ukrayna’ya saldırısının bu artışa sebep olduğunu belirten SIPRI, Avrupa’daki NATO üyesi ülkelerin son beş yıldaki toplam silah ithalatının yüzde 65’ini ABD’nin sağladığını açıkladı. SIPRI, ABD’nin bu payının 2015-2019 arasında yüzde 52 oranındaki silah tedarikine kıyasla kaydadeğer bir artış olduğunu belirtti.
SIPRI Silah Transferleri Programı Kıdemli Araştırmacısı Pieter Wezeman, kuruluşun yayınladığı açıklamada, “Avrupa’daki NATO ülkeleri, giderek daha saldırgan bir Rusya ve Trump’ın ilk başkanlık döneminde stres altında olan transatlantik ilişkiler nedeniyle, silah ithalatına olan bağımlılıklarını azaltmak ve Avrupa silah endüstrisini güçlendirmek için adımlar attılar” ifadelerini kullandı. Wezeman, “Ancak transatlantik silah tedarik ilişkisinin derin kökleri var. ABD'den ithalat arttı ve Avrupa’daki NATO ülkelerinin ABD'den sipariş ettiği ve henüz teslim edilmemiş yaklaşık 500 savaş uçağı ve birçok başka silahı var” diye ekledi.
İspanya Türkiye’nin en büyük silah tedarikçisi
Küresel silah ithalatında payı yüzde 1,1 olan Türkiye, 162 ülkenin arasında 22. sırada yer aldı.
Türkiye’nin 2020 ve 2024 yılları arasında en fazla silah satın aldığı ülke İspanya oldu. Türkiye, silah ithalatının yüzde 34’ünü İspanya’dan yaptı. İspanya’yı, Türkiye’nin ithal ettiği silahların yüzde 24’ünü sağlayan İtalya ve yüzde 19’unu sağlayan Almanya takip etti.
2015 ve 2019 yılları arasında Türkiye’ye en fazla silah satan ülke ABD olmuştu. Türkiye’nin silah ithalatının yüzde 38’ini gerçekleştirdiği ABD’yi, yüzde 24 ile İtalya ve yüzde 19 ile İspanya izlemişti.
Son verilere göre ise ABD artık Türkiye’nin en büyük üç silah tedarikçisinden biri değil. SIPRI veritabanından bakıldığında ABD’nin son beş senede Türkiye’nin silah ithalatının yüzde 17’sini sağladığı görülüyor.
SIPRI, 2015-2019 döneminden verileri açıkladığı yazıda, ABD’nin 2019’da Ankara’nın Rusya’dan S-400 hava savunma sistemleri ithal etmesinin ardından Türkiye’ye planlanan 100 F-35 savaş uçağı satışını engellediğini not etmişti.
SIPRI araştırmacısı Zain Hussein Türkiye’nin ABD’den silah alımındaki azalmayı, “Türkiye'nin S-400 satın alması CAATSA yaptırımlarına yol açtı. İki ülke arasındaki artan gerginlikler ABD'nin Türkiye'ye yaptığı silah ihracatında büyük düşüşe neden oldu. ABD ile Türkiye arasındaki yakınlaşma göz önüne alındığında, Türkiye'ye yeni F-16 teslimatları dahil ABD'nin Türkiye'ye yaptığı silah satışlarında bir miktar artış görebiliriz” ifadeleriyle değerlendirdi.
Türkiye’nin Batı Afrika’da artan rolü
Son beş yıla ilişkin verilerini açıkladığı yazıda SIPRI, “Türkiye gibi yeni tedarikçiler dahil birçok silah tedarikçisi, dünyanın bu bölgesindeki etkilerini arttırmak için silah ihracatını kullanıyor” ifadelerini kullanarak Ankara’nın Batı Afrika’da artan rolüne dikkat çekti.
VOA Türkçe’ye konuşan Hussain, “Silah transferleri dahil Türkiye'nin Afrika'daki güvenlikle ilgili varlığı, Türkiye'nin Afrika'daki etkisini ve dayanağını arttırma ve kendi silah endüstrisini güçlendirme isteğiyle ilgili. Bazı Afrika ülkeleri için, kendi özel güvenlik ihtiyaçlarına yönelik özellikle insansız hava araçları gibi Türk silahlarının kullanışlılığı, silah ithalatıyla ilgili jeopolitik risklerin dikkate alınması, uygun fiyatlılık ve son kullanıcı gereklilikleri açısından kullanışlılığı, Türkiye'den ithalatı nispeten cazip kılan faktörler” dedi.
Son beş yılda Batı Afrika ülkelerinin en büyük silah tedarikçisi, ithalatlarının yüzde 26’sını sağlayan Çin oldu.
Çin’i yüzde 14 ile Fransa, yüzde 11 ile Rusya ve Ukrayna takip etti.
Forum