Türkiye'de Cumhurbaşkanlığı ve genel seçimler için seçmen 14 Mayıs'ta sandığa gidiyor ancak yurtdışında seçim heyecanı erken başlıyor. Fransa'da 6'sı konsolosluk binalarının olduğu iller olmak üzere toplam 9 ilde sandık kurulacak ve sandığa davet edilen yaklaşık 400 bin seçmen 27 Nisan'dan itibaren 2 hafta boyunca oy kullanacak.
Peki bir önceki seçimlerde AKP'nin rekor kırdığı Fransa'da yaşayan seçmenin eğilimleri neler, seçimlerde bu sefer hangi partiye ve adaya oy verecek?
Türkiye'de 2018'de yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, AKP birinci parti, HDP ikinci, CHP de üçüncü parti olmuştu. Fransa'da yaşayan Türk vatandaşı seçmenin yüzde 63,7'si Recep Tayyip Erdoğan; yüzde 19,3'ü Selahattin Demirtaş, yüzde 14,8'si Muharrem İnce, yüzde 1,6'sı Meral Akşener, yüzde 0,4'ü Temel Karamollaoğlu, yüzde 0,1'i de Doğu Perinçek için oy kullanmıştı.
Tüm kentlerde birinci gelen Cumhurbaşkanı Erdoğan, Strasbourg'da 69,2, Paris'te 51,7, Nantes'da 65,3, Marsilya'da Demirtaş ile birlikte yüzde 44,7, Bordeaux'da yüzde 58,6, Lyon'da ise bir rekora imza atarak yüzde 86,7 oy almıştı.
Ancak son seçimlerden bu yana oluşturulan 6'lı masa girişimi ve bu girişimin, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nu "ortak aday" olarak belirlemesi; üstelik, seçimlere Yeşil Sol Parti adıyla giren HDP'nin de aday göstermeyerek Kılıçdaroğlu'nu işaret etmesi, Türkiye'de olduğu gibi yurtdışında da dengeleri değiştirmiş olabileceği ihtimali üzerinde duruluyor.
Türk göçmenler ve azınlıklar uzmanı, Strasbourg Üniversitesi'nde öğretim görevlisi, siyaset bilimci ve tarihçi Prof. Dr. Samim Akgönül ile Türkiye'de değişen bu dengelerin Fransa'daki seçmene yansımalarını, Fransa'daki Türk diyasporasının siyasi eğilimlerini ve kime oy vermek istediğini konuştuk.
VOA Türkçe: Türk diyasporası ve azınlıklar üzerinde pek çok çalışmalarınız var. Önce Fransa'daki Türk seçmenin durumunu genel olarak tanımlayabilir misiniz?
Prof. Samim Akgönül: Fransa'da yaşayan yaklaşık 700 bin kişi var. Bunların yaklaşık 350 bini ise seçmen. Şimdiye kadar, Fransa'da seçimlere en yüksek katılım yüzde 50 oldu. Bu seçimlerde de 170-180 bin kişi katılacaktır sanırım.
VOA Tükçe: Yurtdışı oyların aritmetik olarak Türkiye'deki oylara etkisi nedir?
Prof. Samim Akgönül: Bunun milletvekili seçimlerine hemen hemen etkisi hiç yok. Çünkü Fransa'nın da dahil olduğu bir yurtdışı seçim bölgesi yok. Fransa'da yaşayan Türkler, kendi milletvkillerini seçmedikleri için, bütün oylar yurt sathına dağılıyor. Bu yüzden de diasporanın genelde milletvekili seçimlerinde hiçbir etkisi yok. Ancak, etkisi olan 3 alan var. Birincisi ve en önemlisi Cumhurbaşkanlığı seçimleri. Yüzde 0,5'in bile önemli olduğu bir seçim bu. Diasporanın genelinde 3 milyon 500 bin yurtdışı seçmen var. Bunun yüzde 50'sinin oy verdiğini düşünürsek, önemli bir etkisi var. İkincisi referanduma bir etkisi var. Referandum sonuçlarında yurtdışı oyları etki edebilir. Üçüncüsü de yerel seçimlere, yani Fransa'nın seçimlerinde etkisi olabilir.
"Milli Görüş AKP'yi değil, Saadet Partisi'ni destekliyor"
VOA Türkçe: Türkiye ve yurtdışında oy kullanan seçmenin eğiliminde geçtiğimiz seçimlerde önemli farklılıklar çıktı. Türk seçmenin Fransa'daki genel eğilimi nasıl ?
Prof. Samim Akgönül: Almanya ve Fransa gibi bölgelerde AKP hep birinci parti, Türkiye'den çok daha yüksek oy alıyor AKP. Fransa'da Lyon kentinde yüzde 86'yı aşan oyları hatırlarsınız. Kürt oyları da Türkiye'ye oranla yüksek çıkıyor. Örneğin, Türkiye'de Kürt oyları yüzde 9 civarında falansa, buralarda yüzde 15'e falan çıkıyor. Fakat İngiltere ve İsveç gibi İskandinav ülkelerinde Kürt oyları çok yüksek çıkıyor. Fransa özeline bakacak olursak, gene benzer bir tablo çıkacaktır. Ama AKP'nin oylarının düşeceğine dair çok bariz gelişmeler var. Biliyorsunuz, camilerin yönetimini elinde tutan Diyanet'e bağlı DİTİB'in yanısıra, Milli Görüş de çok güçlü bir ağ. Camilerde artık siyaset düşük profil, çok yumuşak ifadelerle gidiyor. Öyle liderlerin buraya gelip dev mitingler yapması da yasaklandı. Fransız hükümetinin "Ayrılıkçılık Yasası" insanların gözünü çok korkuttu. Öte yandan Milli Görüş mensupları, 1983'ten beri buradalar ve DİTİB'den sonra ikinici büyük cami ağına sahipler. Bir de politize olmuş bir dernekler ağı Milli Görüş. Ve Fransa'da Milli Görüş, Saadet'in arkasında.
VOA Türkçe: Fatih Erbakan AKP ile birlikte, oylar AKP'ye gitmez mi?
Prof. Samim Akgönül: Şimdiye kadar Milli Görüş'ün oylarının yarısı AKP'ye yarısı muhalefete gidiyordu. Merkezi Köln bilinir ama asıl merkezi Strasbourg'dur ve biz burada bu hareketi çok yakından gözleme şansına sahibiz. Milli Görüş oyları kitlesel olarak muhalefete, Saadet Partisi’ne gidecek. Bu da AKP oylarını düşürecek önemli bir faktör olacaktır.
VOA Türkçe: Cumhur İttifakı’nın ortağı MHP'nin oylarını nasıl izliyorsunuz?
Prof. Samim Akgönül: Fransız devleti "Bozkurtlar”ı yasakladı biliyorsunuz. Çok ciddi üzerine gidildi ve buradaki "Bozkurtlar" kriminalize oldu. MHP'lilere ait bazı mekanları kapattılar. Çok büyük bir sessizlik var. Ben 6 aydır MHP'den hiçbir etkinlik duymadım. Cumhur İttifakı’nı etkileyen bir başka faktör daha var. Burada örgütlü COJEP İnternational vardı, AKP'li gençliğin örgütü. AKP-MHP iktidarına destek veriyorlardı. COJEP'in kapanmasıyla AKP, Avrupa'da ciddi bir propaganda örgütünü kaybetti. Bütün bunlar üst üste geldiğinde, AKP'nin; birinci parti olarak yerini korusa bile, muhalefetle arasında oy farkının çok fazla olacağını sanmıyorum.
VOA Türkçe: Fransa'daki CHP ve HDP örgütlerinin çalışmasını nasıl gözlemliyorsunuz?
Prof. Samim Akgönül: CHP, Paris, Strasbourg ve Lyon'da çok sıkı çalışıyor. Strasbourg'da yeni büro açtılar, Lyon çok iyi çalışıyor. Kürtler her zamanki gibi yoğun çalışıyorlar. Paris'teki cinayetlerden sonra Kürtler Fransa'da yeniden görünür oldu. Bütün bu unsurlar biraraya geldiğinde, Fransa'da AKP'nin yenileceğini pek düşünmüyorum, belki yine birinci parti gelebilirler, ama geçtiğimiz seçimlerde olduğu gibi yüzde 63-65 oy alacağını da hiç zannetmiyorum. Kılıçdaroğlu, Fransa'da yüzde 35-40 gibi oy alabilirse, bu CHP için büyük başarı olur. Fransa'da AKP ve Erdoğan sanırım yine birinci parti olur. Ancak oyları o kadar yüksek olmaz ve CHP ve Kılıçdaroğlu ile de fark azalır. Özetle, COJEP'i, Milli Görüş'ü kaybeden, ortağı MHP'nin oylarının kaydığı bir AKP var. Ve karşısında da çok iyi çalışmaya başlayan bir CHP ve oyları değişmeyen bir HDP var.
"Muharrem İnce faktörü"
VOA Türkçe: Burada AKP oyları düşse de birinci parti olur diyorsunuz. Bu oran, Tükiye'ye nasıl yansır? Aynı eğilimi mi görebiliriz?
Prof. Samim Akgönül: Burada AKP oyları Türkiye'deki oranının hep çok üstünde oldu. O yüzden, burada birinci gelse de, AKP oylarının düşmesi; Türkiye'de Kılıçdaroğlu'nun birinci gelme ihtimalinin yükselmesi demektir. Ancak orada da Muharrem İnce faktörüne dikkat etmek gerekir tabi. CHP'den ne kadar oy götüreceğini görmek lazım.
VOA Türkçe: Fransa'daki Kürt oyları bir önceki seçime oranla nasıl seyreder? İyi Parti bir taban oluşturabildi mi?
Prof. Samim Akgönül: Fransa'daki Kürt oylarında hiçbir değişiklik olmaz. CHP ile ittifak konusunda hiçbir sorun yok. Selahattin Demirtaş ve Mithat Sancar aday göstermedi. Dolayısıyla oylar tartışmasız Kılıçdaroğlu'na gidecek. İyi Parti'den oy bölünür sanırım, bilemiyorum. İyi Parti'nin "göçmenler gitsin" söylemi, kendisi burada göçmen olan Türkler arasında prim yapmaz. Fransa'da önemli güçler AKP, HDP, CHP ve giderek azalan MHP ve Milli Görüş'ün seçmenleri ağır toplar. Sonucu onlar belirler, İyi Parti değil.
“Yurtdışı seçimlerinin iki hatası"
VOA Türkçe: Sandık güvenliği konusundaki tartışmalar hakkında ne diyorsunuz?
Prof. Samim Akgönül: Burada konu sandığa sahip çıkmak değil. Yurtdışı seçimlerinde iki hata yapılıyor. Birinci ilke sorunu, burada yurtdışı seçmenler milletvekili seçmiyor. İkinicisi ise, tüm seçimlerde prensip "gizli oy, açık tasniftir". Ancak burada bu prensip uygulanmıyor. Oylar gizli olarak kullanılıyor. Oy tasnifi Türkiye'de. Yani oy veren insan oyunu takip edemiyor. Buradan oylar açılmadan, Ankara'ya gidiyor. Kimse kendi oyunun peşinden gidemiyor. Bu çok büyük bir ilke hatası. Burada sandığın başında kişinin olması önemli değil, uçakta başında durması önemli.
