Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin liderleri, AB'nin Ukrayna'ya desteğini sürdürebilmesi ve sonrasında kendini savunabilmesi için gelecek 10 yıl içinde sektöre yapılacak 500 milyar Euro'luk yatırımın araç ve yöntemlerini tartıştı.
Brüksel’de dün ilk kez farklı bir formatta toplanan AB liderleri, savunma yatırımları için “ortak borçlanma” mekanizması üzerinde uzlaşıya varamadı.
AB'nin devlet ve hükümet başkanlarını biraraya getiren AB Konseyi’nin Başkanı Antonio Costa, ilk kez “savunma yatırımları” konulu özel bir toplantı organize ederek, NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ve Brexit ile 5 yıl önce AB’den ayrılan İngiltere Başbakanı Keir Starmer’ı da bu özel gündemli zirveye davet etti.
ABD Başkanı Donald Trump’ın Avrupa ülkelerinden askeri harcamalarını gayri safi yurt içi hasılalarının en az yüzde 5'ine çıkarmaları talebi de görüşüldü. Talep pek çok AB ülkesi tarafından “gerçekçi olmayan bir hedef olarak” değerlendiriliyor.
Savunma harcamalarının artırılması gerektiği konusunda bir görüş birliği olsa da zirvede bunun nasıl başarılacağı konusu hararetli tartışmalar yapıldı. AB liderleri, ortak savunma harcamalarını artırmaya yönelik temel seçenekler üzerinde bir araya gelmeyi başaramadı. Liderler, AB Komisyonu'nu öncelikle sektöre yönelik kendi ulusal yatırımlarını artırmanın yollarını araştırmaya çağırdı.
Komisyon’un, Birliğin gelecek 10 yılda savunmaya 500 milyar Euro daha yatırım yapılması gerektiğini açıklaması üzerine liderler Komisyon'u İstikrar ve Büyüme Paktı'nın savunma harcamalarında ulusal artışlara olanak sağlamak için hangi esneklikleri sunabileceğini incelemeye çağırdı.
Toplantının ardından AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve dönem Başkanı Polonya Başbakanı Donald Tusk ile ortak basın toplantısı düzenleyen AB Konseyi Başkanı Antonio Costa, “Bugün ek ortak seçenekler ve daha yenilikçi seçenekler de dahil olmak üzere başka fikirlerden de bahsedildi. Çünkü herkes için bundan daha hızlı hareket etmemiz gerektiği çok açık” dedi.
Ancak Costa ve Von der Leyen, basın toplantısına katılan Donald Tusk’ın hararetle savunduğu “Avrupa ortak borçlanması” konusunu dile getirmedi. Zirvede, Hollanda’nın başını çektiği “tutumlular” grubu ise Fransa, İspanya, İtalya, Polonya ve Baltık ülkelerinin savunduğu öneriye şiddetle karşı çıkmaya devam etti.
Ursula Von Der Leyen, “üye devletlerin kamu açıklarının gayri safi yurt içi hasılalarının (GSYH) ve borçluluk düzeylerinin yüzde 3'ü ile sınırlandırılmasını öngören bütçe kurallarında daha fazla esneklik getirilmesi üzerinde çalışılacağını” söylemekle yetindi.
AB’nin sekiz ülkesi takipte
AB İstikrar ve Büyüme Paktı uyarınca üye ülkeler, kamu açığını GSYH'nin yüzde 3'ünün, borcunu ise GSYH'nin yüzde 60'ının altında tutmayı amaçlayan bir bütçe politikası uygulamakla yükümlü. Aksi takdirde Komisyon tarafından cezai prosedür uygulanabiliyor ve para cezaları da dahil olmak üzere çeşitli cezalar gündeme gelebiliyor. Halen AB üyesi 8 devlet Belçika, Fransa, Macaristan, İtalya, Malta, Polonya, Romanya ve Slovakya böyle bir prosedüre tabi tutuluyor.
AB'nin karşı karşıya olduğu büyük savunma finansmanı açığını kapatmak için yenilikçi çözümler de aranıyor. Polonya, İtalya, Yunanistan ve Baltık ülkeleri de dahil olmak üzere birçok AB ülkesi, Komisyon'un hükümetlerin işletmelere ve vatandaşlara yardım etmesine olanak sağlamak için mali kuralları askıya aldığı Covid-19 salgını sırasında oluşturulan mekanizmaları gözden geçirilmesi çağrısında bulundu.
Von der Leyen, 19 Mart'ta savunmaya ilişkin “Beyaz Kitap” yayınlayacağını, bu çalışma içinde Avrupa Yatırım Bankası'nın (EIB) ve özel Avrupa bankalarının banka yapısında değişiklik yapılmasının da yer alacağını söyledi. Von Der Leyen, EIB'nin yetkilerinde yapılacak bir değişikliğin “özel bankacılık sektörünün de aynı şeyi yapmasını kolaylaştıracağını” ekledi.
EIB'nin yetkileri, daha özel amaçlı projelere para aktarabilmesi için 2024 yılında güncellendi ve güvenlik ile savunmaya yaptığı yatırımları yıllık 1 milyar Euro’ya çıkardı. Bunun 2025 yılında iki katına çıkarılması planlanıyor.
Von der Leyen, liderlerin Avrupa'nın savunma sanayi altyapısını güçlendirmek için Komisyon’a görev verdiği bir diğer konunun da AB kamu alımları kurallarının basitleştirilmesi olduğunu söyledi. Komisyon Başkanı, “Savunma koordinasyonumuz, örneğin ortak tedarik yoluyla güçlendirilmeli ve birlikte çalışabilirlik sağlanmalı. Bu, maliyetleri düşürür ve bize ölçek açısından fırsatlar ve avantajlar sağlar” diye konuştu.
NATO Genel Sekreteri Rutte de zirveye katıldı
NATO askeri ittifakının 2014 yılında belirlediği asgari hedef olan savunmaya GSYH'nın yüzde 2'sinin harcanması, sektöre yılda ilave 60 milyar Euro enjekte ediyor. Ancak bazı Avrupa müttefikleri henüz bu hedef eşiğine dahi ulaşamazken, Trump bu eşiğin yüzde 5’e çıkmasını istiyor. Zirveye katılan NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, zirvede gazetecilere yaptığı açıklamada, ittifakın Haziran ayı sonunda yapılacak liderler zirvesinde “bu hedefe önemli ölçüde ulaşmasının beklendiğini” söyledi.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, uzun süredir “Avrupa’nın her şeyden önce kendi savunma sanayisini finanse etmesi gerektiğini” öne sürüyor. Brüksel’deki toplantıda da “Satın almaya karar verirken, Avrupa'daki satın alımları tercih ederek daha bağımsız bir Avrupa oluşacak, bu çok basit” diyen Macron, savunma alımlarında Avrupa şirketlerinin tercih edilmesi gerektiğini yineledi.
Macron, stratejik özerkliği artırmak ve bağımlılıkları sona erdirmek için ortak borçlanma ve Avrupalı şirketlere öncelik verilmesinin gerekli olduğunu söyledi. Ancak Litvanya lideri Gitanas Nauseda gibi doğu kanadı ülkeleri Washington ile “yapıcı ve yıkıcı olmayan ekonomik gündem” çağrısı yaptı.
Bazı liderler, Avrupa endüstrisinin gelişmelere ayak uydurmak için mücadele ettiği bir dönemde “kriterlerin çok katı olmaması gerektiğini ve ABD'den silah satın almanın Trump'la en azından düzgün ilişkiler sürdürmenin bir yolu olabileceğini” dile getirdi.
Von der Leyen, tartışmayı “Vergi mükelleflerinin parasından milyarlarca dolar harcıyorsak bunun karşılığını Avrupa'da know-how'ı artırarak ve iyi işler yaratarak almalıyız” sözleriyle destekledi.
Liderler ayrıca özellikle NATO, ABD ve İngiltere ile güvenlik ve savunma ortaklıkları hakkında da görüş alışverişinde bulundu.
AB liderlerinin akşam yemeğine İngiltere Başbakanı Keir Starmer da katıldı. Costa, Brüksel ve Londra'nın 19 Mayıs'ta Birleşik Krallık'ta yapılacak zirvede görüşmelere devam edeceğini duyurdu.
“Hava savunma sistemleri” öncelikli
Liderler AB'nin öncelikli olarak hangi askeri yeteneklere para harcaması gerektiğini ele aldı. Costa, “Avrupa Birliği'nin net katma değer sağladığı alanlara” odaklanılması gerektiğini söyledi. Costa, “Bugünkü tartışmada, örneğin hava savunması ve füze savunması üzerinde duruldu ancak ayrıca sadece birkaçını saymak gerekirse füzeler ve mühimmatlar, askeri hareketlilik ve stratejik kolaylaştırıcılar da ele alındı” diye konuştu.
“Olası gümrük vergilerine yanıt için hazırız”
Toplantıda, savunma harcamalarının yanı sıra ABD Başkanı Donald Trump’ın gümrük vergileri konusunda Avrupa’ya yönelik uyarılarına karşı alınacak önlemler de tartışıldı. Kanada, Meksika ve Çin’e gümrük vergileri getiren Amerikan başkanının açıklamaları karşısında Avrupalı liderler toplantıda olası bir yanıt hazırlamak için doğru bir söylem bulmaya çalıştı.
Ursula von der Leyen, dün akşamki basın toplantısında bu konuya ilişkin sorulara, “Sadece hazır olduğumuzu söyleyebilirim. Ancak Avrupa'nın aynı zamanda çok pragmatik olması, gerekirse tartışması ve müzakere etmesi gerekiyor” diye konuştu.
AB liderleri, Trump’ın Grönland konusundaki açıklamaları karşısında da Danimarka'ya açık destek ifade etti.
Forum