İbrahim Reisi’nin geçen ay helikopter kazasında hayatını kaybetmesinin ardından İranlılar bugün yeni cumhurbaşkanını seçmek için oy kullandı.
88 milyon kişinin yaşadığı İran'da yaklaşık 62 milyon seçmenin, 59 binden fazla merkezde kurulan sandıklarda oy verme hakkı vardı; ancak kaç kişinin oy kullandığı henüz netleşmedi.
Devlet televizyonu, "insanlar oy kullanmak istediği için oy verme işleminin iki kez toplam dört saat daha uzatılarak yerel saatle 22.00'ye kadar uzatıldığını" bildirdi. İran'da oy verme işlemi genellikle gece yarısına kadar uzatılıyor.
İran devlet medyası Kerman kentinde Süleymani'nin mezarı yakınında sıraya girmiş seçmenlerin görüntülerini yayınlamaya özen gösterdi.
Devlet televizyonu daha sonra ülke genelinde mütevazı kuyrukların olduğu oy verme yerlerinin görüntülerini yayınladı. İzleyenler Tahran'daki birçok seçim merkezinde kaydadeğer bir katılım görmedi; bu da İran'da Mart ayında yapılan son parlamento seçimlerinde görülen düşük katılımı anımsattı.
Genç nüfusun çoğunlukta olduğu İran’da halkın siyasi ve sosyal kısıtlamalardan rahatsız olması daha önceki seçimlere katılım oranını düşürmüştü.
Oy pusulalarının elle sayılması nedeniyle nihai sonuçların ancak iki gün içinde açıklanması bekleniyordu; ancak yetkililer sonucun Cumartesi günü açıklanacağını söyledi.
Seçimlerde reformist aday Mesud Pezeşkiyan, muhafazakar adaylar Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf, eski Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Said Celili ve eski İçişleri Bakanı Mustafa Purmuhammedi yarıştı.
Anayasayı Koruyucular Konseyi’nin adaylıklarını onayladığı 6 isimden Tahran Belediye Başkanı Ali Rıza Zakani ve Emir Hüseyin Kadızadehaşimi, "muhafazakar kanatta birliği sağlamak için" seçime saatler kala adaylıktan çekildi.
Seçmenler sertlik yanlısı adaylar ile kalp cerrahı olan ve az tanınan reformist Mesud Pezeşkiyan arasında bir seçim yapmak zorunda.
1979'daki İslam Devrimi'nden bu yana olduğu gibi, kadınların ve radikal değişim çağrısı yapanların aday olması yasaklanırken, oylamanın kendisi de uluslararası kabul görmüş gözlemcilerin denetiminden geçmeyecek.
İran'da cumhurbaşkanı 4 yıl süreyle görev yapıyor ve en fazla iki defa üst üste seçilebiliyor. Adayların ilk turda seçilebilmesi için yüzde 50+1 oy alması gerekiyor.
İlk turda yüzde 50+1'e ulaşan aday olmaması halinde en fazla oyu alan iki aday ikinci tura kalacak ve 5 Temmuz'da yapılacak ikinci turda kazanan isim ülkenin dokuzuncu cumhurbaşkanı olacak.
Seçimin, İran’da büyük değişikliklere neden olması beklenmezken, seçim sonucu İran'ın 1989'dan beri iktidarda olan 85 yaşındaki dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'in halefini etkileyebilir.
Hamaney, ekonomik sıkıntılar ile siyasi ve sosyal özgürlüklerin kısıtlanmasından kaynaklanan halk hoşnutsuzluğunun yarattığı meşruiyet krizini dengelemek için seçime yüksek katılım çağrısında bulundu.
Ali Hamaney oyunu kullandıktan sonra devlet televizyonuna yaptığı açıklamada, "İslam Cumhuriyeti'nin dayanıklılığı, gücü, haysiyeti ve itibarı halkın varlığına bağlıdır. Yüksek katılım kesin bir gerekliliktir” dedi.
Yarışın tek reformist adayı olan Pezeşkiyan da destekçilerini harekete geçirmek amacıyla Batı ile "dostane ilişkiler" arayışına girme sözü verdi.
Başkent Tahran yakınlarındaki bir hastanede oy kullanan 69 yaşındaki Pezeşkiyan, bir gazetecinin cumhurbaşkanı olması halinde İran'ın Batı ile nasıl bir ilişki kuracağına dair sorusuna "İnşallah İsrail hariç tüm ülkelerle dostane ilişkiler kurmaya çalışacağız" dedi.
Pezeşkiyan'ın açıklaması, kendisinin ve müttefiklerinin ABD'ye yakınlaşmaları nedeniyle ülkenin dini lideri Ayetullah Ali Hamaney tarafından üstü kapalı bir şekilde uyarılmalarının ardından geldi.
Pezeşkiyan, ülke çapında gösterilere ve güvenlik güçlerinin şiddetli müdahalesine yol açan Mahsa Amini'nin 2022'deki ölümünün üzerinden iki yıldan az bir süre geçtikten sonra, zorunlu başörtüsü ya da tesettür nedeniyle kadınlara yönelik yeni baskılarla ilgili bir soruya da yanıt verdi.
Reformist aday, "Kızlarımıza, kız çocuklarımıza ve annelerimize karşı insanlık dışı veya istilacı hiçbir davranışta bulunulmamalı" dedi.
Pezeşkiyan'ın sözleri, yıllardır süren ekonomik sıkıntılar ve kitlesel protestoların ardından İslam Cumhuriyeti'nde halkın ilgisizliği yaygınlaşırken seçimi katılımı arttırma amaçlı olarak değerlendirildi.
Daha yüksek bir katılım genellikle Pezeşkiyan gibi Şii teokrasisini içeriden değiştirmeyi amaçlayan reformist hareket içinde yer alanlara yardımcı olur.
İran'ın 85 yaşındaki lideri Hamaney tüm devlet meselelerinde son sözü söylerken, cumhurbaşkanları ülkenin politikalarını Batı ile çatışma ya da müzakere yönünde şekillendirebiliyor.
Pezeşkiyan, Tahran'ın 2015 yılında dünya güçleriyle önemli bir nükleer anlaşma imzaladığı eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani gibi isimlerle aynı çizgide yer alıyor.
Son olarak İranlı Öğrenciler Anket Ajansı (ISPA) tarafından 26 Haziran'da ülke genelinde yüz yüze gerçekleştirilen kamuoyu yoklamasında, ilk sırada yüzde 33,1 ile Pezeşkiyan, ikinci sırada yüzde 28,8 ile Celili yer alırken diğer muhafazakar aday Muhammed Bakır Kalibaf ise yüzde 19,1 ile üçüncü sırayı aldı.
Oylama, Gazze Şeridi'ndeki İsrail-Hamas savaşı nedeniyle Ortadoğu'da ciddi gerilimlerin yaşandığı bir döneme denk geldi.
Nisan ayında İran, Gazze'deki savaş nedeniyle İsrail'e ilk kez doğrudan saldırı başlatırken, Tahran'ın bölgede silahlandırdığı Lübnan Hizbullahı ve Yemen'deki Husi isyancıları gibi milis gruplar da çatışmalara dahil oldu ve saldırılarını arttırdı.
Öte yandan İran uranyumu neredeyse silah düzeyinde zenginleştirmeye devam ediyor ve eğer isterse birkaç nükleer silah yapabilecek kadar büyük bir stok bulunduruyor.
Forum