Birleşmiş Milletler, COVID-19 aşısının dünya geneline henüz kapsamlı olarak yapılamadığını, fakir ülkelerde aşının yaygınlaştırılması için başlattıkları kampanyada karşılaştığı zorlukları beş ayrı başlıkta topladı. BM, dar gelirli ülkelere aşı desteği sağlamak için başlattığı COVAX programından henüz istenilen verimin alınamadığı kaydetti.
BM, küresel çapta aşılamanın yaygınlaştırılmasının COVID-19 salgınını sona erdirme çözümünün önemli ve temel bir parçası olduğunu, krizin ilk aşamalarından beri Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ), yalnızca zengin ve gelişmiş ülke insanların değil, herkesin dünyaya hızla yayılan bu virüsten yeterli düzeyde korunması için çalışmalar başlattığını kaydetti.
BM, şu anda sadece gelir düzeyi yüksel ülkelerde aşıya erişiminin sağlandığını, bu eşitsizliği gidermek için düşük gelirli ülkeler içinde aşının dünya çapında erişilebilir olması gerektiğini belirtti. BM, içinde hükümetler ve aşı üreticilerle birlikte çalışarak, adil erişimin sağlanması için başlattığı en önemli küresel girişim olan Global COVAX programına küresel çapta daha fazla katkı sağlanması gerektiğini kaydetti.
BM, gelişmiş ülkelerin gönüllü bağışlarıyla yürütülen programda karşılaştıkları zorlukları ve bu zorlukların nasıl üstesinden gelinebileceğiyle ilgili görüşlerini şöyle açıkladı:
1- “İhracata getirilen sınırlamalar”
BM yetkilileri, salgının başlarında BM Çocuk Vakfı’nın (UNICEF), üretici ülkelerin yurt dışındaki depolarından tam yarım milyar dolar tutarında şırınga satın alıp stokladığını belirterek,” UNICEF’in şırıngalarla ilgili öngörüsü karşılık buldu. Şırınga üreten ülkeler şırıngalar ihracata sınırlamalar getirdi, şırınga fiyatları arttı ve satın almalar sınırlandırıldı. BM, Dünya Sağlık Örgütü'nün, aşı üreten ülkeleri salgını kontrol almak amacıyla “aşı milliyetçiliği” yapmamaları konusunda uyarılarına rağmen, aşı üreticisi ülkeler ürettikleri aşıların başka ülkelere ihracatıyla ilgili önlemler aldı. Aşı sevkiyatı için çeşitli kısıtlamalar getirdi. Aşı yapılması için gereken şırıngayı oluşturan temel malzemelerin üretiminde sıkıntılar başladı" dedi.
BM yetkilileri, “Aşı şırıngasının üretilmesi için gerekli malzemelerden, cam ve plastik tıpa ve tüp gibi malzemelerin herhangi biri için getirilen ihracat yasakları veya sınırlamaları aşı uygulamasında büyük aksamalara neden oldu ve daha da olabilir. Fakir ülkeler kendi aşılarını üretebiliyorlarsa, vatandaşlarını koruma şansı çok daha yüksek olacaktır” dedi.
2- “İhtiyacı olanlara aşı yapmak hiç kolay değil”
UNICEF Tedarik Bölümü COVAX Koordinatörü Gian Gandhi, aşıların yoksul ülkelerde dağıtımının hiç de kolay olmadığını ifade etti. Gandhi, COVAX ile iş birliği yapan gelişmiş ülkelerin gönderdikleri aşıları paletlerle kargo uçaklarının soğutmalı depolara aktarmak için gerekli alt yapıya sahip olduğunu ancak bu işlemden sonrasındaki süreçte aşıların ihtiyaç sahibi ülkeye ulaşması sonrasında ise sıkıntı ve karmaşaların yaşandığını belirtti.
Ghandi, Başta Batı Afrika ülkeleri olmak üzere aşı sevkiyatının yapıldığı ihtiyaç sahibi ülkelerde aşı dağımı için gerekli soğuk hava depolarının yetersiz kalmasıyla, aşının sadece büyük şehirlerde yapılabildiği köy ve kasabalar söz konusu olunca da ciddi sıkıntılar yaşandığını ifade etti.
COVAX programıyla yoksul ülkelere ulaşan aşıların çoğunun büyük şehir merkezlerinde yapılabildiği, dağıtım her bölgeye ulaşmasa da en azından sağlık ve diğer ön saflardaki çalışanlarına aşı yapılabildiği kaydedildi.
3- “En fakir ülkelerde aşının yaygınlaşması için daha fazla finansmana ihtiyaç var”
BM yetkilileri, fakir ülkelere ulaştırılan aşı dağıtımının çoğunlukla büyük kentlerdeki depolara yapıldığını ancak bu ülkelerdeki kentlere uzak bölgelere aşı dağıtımını hızlandırmanın yolunun basit bir şekilde nakit para olduğunu belirtti.
BM yetkilileri, finansman sorunun salgına müdahalede kalıcı bir soruna dönüştüğünü, başta Avrupa Birliği (AB), İngiltere ve ABD olmak üzere çeşitli ülkelerden gelen finansal desteğinin aşı finansmanı açığını kapatmak için uzun bir mesafe kat etmesine rağmen, aşı dağıtımını yapmak için ciddi bir finansman sorunu yaşadıklarını belirtti.
Yetkililer, “BM programı COVAX'ın 190 üyesine aşı sağlamaya devam etmesi için, 2021 yılında en az 3,2 milyar dolara daha ihtiyaç var. Bu finansman hedefine ne kadar hızlı ulaşılırsa, aşılar insanlara o kadar çabuk ulaşabilir" dedi.
UNICEF, en yoksul 92 ülkeye aşı dağıtmak için ek finansmana ihtiyaç duyulduğunu belirterek, “Bu ülkelerde buzdolabı, sağlık çalışanlarının eğitimi, aşı masrafları ve frigorifik kamyonlar için yakıt sağlanması gibi temel ihtiyaçların karşılanması için ek olarak iki milyar dolara daha ihtiyaç olduğunu tahmin ediyoruz” dedi.
4 - “Zengin ülkeler aşıları dünyayla paylaşmıyor”
BM yetkilileri, küresel çapta aşı yapılmasını yaygınlaştırmak için başlattıkları COVAX programı kapsamında diğer bir başka zorluğun da aşı üreten ilaç şirketleriyle doğrudan anlaşma yapan ülkelerle rekabet içinde olmalarını gösteriyor.
BM, şu anda zengin ülkelerin "önce ben" yaklaşımının COVID-19 aşı tedarikiyle ilgili talepleriyle ilgili üretici firmalar üzerinde bir baskı oluşturduğunu, zengin ülkelerin aşırı bir şekilde aşı stokladığını, varlıklı ülkelerin bu yaklaşımın dünyaya çok pahalıya mal olabileceğini belirtiyor.
Daha zengin ülkelerin dünyanı diğer ihtiyaç sahibi ülkeleriyle paylaşımda bulunmasının gerekliğine dikkat çeken UNICEF Tedarik Bölümü COVAX Koordinatörü Ghandi, "Bu ülkeleri ellerindeki fazla dozlarını diğer ülkelerle paylaşmaya ve mümkün olan en kısa sürede COVAX ve UNICEF ile iletişime geçmeye çağırıyoruz ancak maalesef şu anda ellerindeki fazla aşı stoklarını paylaşmaya istekli çok fazla yüksek gelirli ülke görmüyoruz” dedi.
5 - “Aşı olmak için insanların yaşadığı tereddütler”
BM yetkilileri, COVID-19 salgının ortadan kalkması için en önemli yolun aşı olduğunu ancak küresel çapta aşı yapılan kişilerin hayatlarının salgında kurtarıldığına dair çok güçlü kanıtlar olmasına rağmen, birçok ülkede insanların aşı olup olmama yönündeki tereddütlerinin ele alınması gereken önemli zorluklardan biri daha olduğu belirtti.
BM yetkilileri, yaşanan salgınla birlikte aşı seçeneğin gündeme gelmesi sonrasında küresel çapta birçok gerçeklerle bağdaşmayan yanlış bilgilerin ortaya atıldığını kaydetti. Aşıyla ilgili bu dezenformasyonların birçok insan üzerinde etkili olduğunu, bu durumun insanlarda aşı olup olmama konusunda tereddüt yaşamasına neden olduğunu kaydetti. BM’nin geçtiğimiz yılın mayıs ayında bu yanlış bilgilere yönelik bir mücadele başlattığı, doğrulanmış bilgi kampanyası başlattığı kaydedildi. Ayrıca Dünya Sağlık Örgütü’nün, salgın sürecinde ortada dolaşan yanlış bilgilerle mücadele etmek, aşılara güven oluşturmak ve dünyanın çeşitli ülkelerinde yaşayan insanları ikna etmek için yoğun bir çalışma içine girdiği belirtildi.
