Florida eyaletinin Cumhuriyetçi Partili Valisi Ronald Dion DeSantis, Twitter Space'te Twitter CEO'su Elon Musk ile birlikte katıldığı canlı yayında, 2024 yılında yapılacak başkanlık seçiminde partisinin adayı olmak için yarışa gireceğini açıkladı. Böylelikle DeSantis, Cumhuriyetçi Parti'den daha önce aday adayı olduklarını açıklayan eski Başkan Donald Trump, eski Güney Carolina Valisi ve ABD'nin Başkan Donald Trump dönemindeki BM Daimi Temsilcisi Nikki Haley, Güney Carolina eyaletinin ilk siyah senatörü Tim Scott, Hint asıllı girişimci Vivek Ramaswamy ve Arkansas eyaletinin eski Valisi Asa Hutchinson'dan sonra yarışa katılan isim oldu.
Donald Trump döneminin Başkan Yardımcısı Mike Pence'in ise 2024'te yapılacak başkanlık seçimi için önümüzdeki haftalarda Cumhuriyetçi Parti'den aday adaylığını açıklaması bekleniyor. Ancak Cumhuriyetçi Parti'nin başkan adayı olmak için adaylığını açıklayacak isimler Pence'le sınırlı kalmayacak. Önümüzdeki gün ya da haftalarda New Jersey eski Valisi Chris Christie, Virginia Valisi Glenn Youngkin, New Hampshire Valisi John Sununu, Kuzey Dakota Valisi Doug Burgum, Teksas eyaletinden eski Temsilciler Meclisi Üyesi Will Hurd ve Miami Belediye Başkanı Francis Suarez'in de yarışa katılmaları bekleniyor.
DeSantis neden öne çıkıyor?
44 yaşındaki Ronald Dion DeSantis, son yıllarda Cumhuriyetçi Parti'de yıldızı hızla parlayan siyasetçilerin başında geliyor. DeSantis'in en önemli özelliği; ırk, LGBT, kaçak göçmenlik, kürtaj gibi tartışmalı meselelerde partisinin muhafazakar kanadında sesi en yüksek çıkan siyasetçilerden biri olması.
Yale Üniversitesi'nden tarih, Harvard Üniversitesi'nden ise hukuk derecelerine sahip olan, ABD Donanması'nın askeri yargı biriminde (JAG) altı yıl aktif görev yapan, Guantanamo üssü ve Irak'ta görevlerde bulunan DeSantis, bu hizmetlerinden ötürü Bronz Yıldız Madalyası, Küresel Terörle Mücadele Hizmet Madalyası, Irak Kampanyası Madalyası'na layık görüldü.
2012 yılında Florida eyaletinin kuzeydoğusundaki 6'ncı seçim bölgesinden Temsilciler Meclisi'ne seçilen DeSantis, 2014 ve 2016 yıllarındaki seçimlerde de aynı başarıyı tekrarladı ve 2015 yılında Temsilciler Meclisi'nde muhafazakar Cumhuriyetçi Partililer'i örgütlediği Özgürlük Grubu'nu kurdu. DeSantis, 2018'deyse dönemin Başkanı Donald Trump'ın da desteğini arkasına alarak Florida Valisi seçildi. Ancak bu zafer, çok dar bir marjla kazanılmış ve DeSantis, Demokrat Partili Andrew Gillum'un Florida'nın ilk siyah valisi olma iddiasıyla girdiği 2018 Florida valilik yarışını yüzde 49,2'ye karşı yüzde 49,6 gibi kıl payı farkla elde etmişti.
Ancak 2022'deki Florida Valiliği yarışı, DeSantis'in Demokrat Partili rakibi Charlie Crist'e karşı 19 puan gibi çok büyük bir fark atmasıyla sonuçlanmış ve genç muhafazakar siyasetçi, Cumhuriyetçi Parti'nin en etkili olduğu eyaletlerden Florida'daki yerini pekiştirmişti.
Kürtaj, idam, silah: DeSantis tüm muhafazakar meselelere “eğildi”
Liberallerle muhafazakarlar arasındaki kültür savaşlarında sesi en yüksek çıkan siyesetçilerden biri olan Florida Valisi Ron DeSantis, başkan aday adaylığı açıklaması öncesinde seçmen tabanındaki yerini pekiştirmek için bir dizi tartışmalı yasa tasarısını imzalayarak yürürlüğe koydu.
ABD Anayasa Mahkemesi'nin kadınlara ulusal çapta kürtaj hakkı tanıyan 1973 tarihli Roe v Wade kararını geçen yıl geri çevirmesinden cesaret alan DeSantis, Nisan ayında hamileliğin ilk altı haftası sonrasında kürtajı yasaklayan tasarıya imza attı. Böylelikle DeSantis, daha bir yıl önce Nisan'da kürtajı 15 haftayla sınırlayan yasaya imza atmasının ardından kürtajı, kadınların hamile olup olmadıklarının farkına bile varamayacakları altı haftayla sınırlandırarak Florida'yı kürtaja erişimin en zor olduğu eyaletlerin başına yerleştirdi.
DeSantis, bu ayın ortasındaysa 18 yaş altındaki gençlerin cinsiyet değişimi için tıbbi bakım ve sağlık hizmeti almasını yasakladı, yetişkinlerin aynı hizmetlere erişimini de kısıtladı. Yasa uyarınca 18 yaş altındaki gençlere ergenlik hormonlarını baskılayarak buluğ çağındaki cinsel gelişimi engelleyici tedavi uygulayan doktorlara beş yıllık hapis cezası getirildi. Aynı yasa ayrıca “drag show” gibi yetişkinlere hitap eden canlı performanslara 18 yaş altındakilerin izlemesine izin veren işletmelere ceza uygulanmasını öngörüyor ve kişilerin doğuşta sahip oldukları cinsiyetle uyumlu olmayan umumi kadın ya da erkek tuvaletlerini kullanmalarını suç kapsamına alıyor. Bu, doğrudan trans bireyleri hedef alan, ayrımcı bir uygulama olarak kabul ediliyor.
Kürtajın ve transların tıbbi bakım ve tedaviye erişimlerinin kısıtlanması, Florida'nın aşırı sağa kayışının son noktası olmadı. DeSantis, idam cezasının da 12 kişilik jürinin oybirliği kararıyla alınması zorunluluğunu kaldırarak 4'e karşı 8'lik çoğunlukla jürilerin idam cezası kararı alabilmelerinin önünü açtı. Amerika'da idam cezasının yasal olduğu 27 eyalet, Alabama dışında, idam kararının 12 kişilik jüri tarafından oybirliğiyle alınmasını zorunlu kılıyor. Alabama'daysa 2'ye karşı 10'luk çoğunluk, bu kararı alabiliyor. Florida, bu bakımdan idam cezası kararının jüriler tarafından daha büyük rahatlıkla alınmasına ön ayak olmuş durumda.
Florida, DeSantis sayesinde, kitlesel silahlı saldırıların artış gösterdiği ve silah sahibi olmanın önünde daha fazla engel oluşturulması gerektiği yönündeki çağrılara rağmen Nisan ayından itibaren artık kamuya açık alanda daha rahat silah taşınmasına da olanak sağladı. DeSantis'in geçen ay imzaladığı yasa uyarınca Floridalılar, 1 Temmuz'dan itibaren gizli silah taşımak için ruhsat edinmek, silah satın alırken de özgeçmiş taramasından geçmek ve güvenlik kursuna katılmak zorunda kalmayacak.
DeSantis, 2024 yarışına girmeden önce aday adayı olarak kendisine avantaj sağlayacak bazı yasaları da imzalayarak stratejik bir adım attı. Bu yasalar uyarınca DeSantis'in Florida eyaleti dışına yapacağı siyasi geziler kamu kayıtları haricinde tutulabilecek. Yasanın güvenlik gerekçesiyle geçirildiği savunulsa da bu durum, DeSantis'in gezilerinin kim tarafından finanse edildiği, Florida Valisi ve başkan aday adayı olarak zamanını nasıl kullandığının önündeki şeffaflığı kaldırmış olacak. DeSantis ayrıca Florida Eyalet Meclisi'nin aldığı karar uyarınca başkanlık yarışına girmek için Florida Valiliği'nden istifa etmek zorunda kalmayacak.
DeSantis'in tartışmalı politikalarının son ayağı: Disney ile savaş
Her şey, 8 Mart 2022'de, Florida eyaletindeki kamu okullarında anaokulundan ilkokul dördüncü sınıfa kadar cinsel eğitime düzenleme getiren Ebeveynlik Hakları Eğitim Yasası'nın kabul edilmesiyle başladı. Yasa, kamu okullarında ilkokul dördüncü sınıftan önce cinsiyet ve cinsellikle ilgili konularda sınıflarda öğrencilere eğitim verilmesini yasaklıyor. Florida'daki muhafazakar Cumhuriyetçi Parti seçmen tabanını memnun etmek için çıkarıldığı söylenilen ve çok tartışma yaratan yasa, kamuoyunda “Don't say gay - Eşcinsel kelimesini ağzına alma yasası” olarak biliniyor. Yasayı destekleyenler, ilkokullarda eşcinselliği ve transseksüelliği de kapsayan cinsel eğitim verilmesini savunanları çocuk istismarcılığı ve çocukları cinsel hayat yaşamaya teşvik etmekle suçluyor.
Florida eyaletinin en büyük işverenlerinden biri olan medya ve eğlence şirketi Disney'nin hem çalışanları hem de hayranları ve müşterileri, yasanın Florida Eyalet Meclisi'nin gündemine ilk geldiği 2022 yılı Ocak ayından itibaren, şirketin o dönemdeki CEO'su Bob Chapek'e yasayı kınaması için baskı yapmaya başladı. Yasa, muhalifler tarafından eşcinsellere ve trans bireylere ayrımcılık içerdiği gerekçesiyle eleştiriliyor.
Disney'den DeSantis'e “LGBTQ ayrımı yapan yasayı kınıyoruz” mesajı
Bunun üzerine Disney CEO'su Chapek, yasanın Eyalet Meclisi'nde kabul edilmesinden bir gün sonra, 9 Mart 2022'de, yasanın “eşcinsel, lezbiyen ve trans çocukları ve ailelerini hedef alabileceği” gerekçesiyle DeSantis'i arayarak duyduğu hayal kırıklığını ve kaygılarını aktardı ve şirketin LGBTQ bireylere destek olmak için yasayla mücadele eden kurumlara 5 milyon bağışlayacağını açıkladı. Disney 10 Mart'ta da Cumhuriyetçi Parti'nin Florida eyaletindeki tüm siyasi kampanyalarına verdiği desteği geri çektiğini bildirdi. DeSantis, Fox Haber kanalında çıktığı programda Disney'yi “anaokullarındaki çocukları cinsel varlıklar olarak teşvik etmekle” suçladı.
DeSantis ve Disney arasındaki çekişmeyse bunun üzerine başladı ve ipler koptu. Disney'yi kendisini eleştirmesi nedeniyle adeta cezalandırma yoluna giden DeSantis, 19 Nisan 2022'de, Orlando kenti yakınındaki Disney World'un ve diğer eğlence parklarının bulunduğu bölgede Disney'ye özerklik tanıyan düzenlemenin kaldırılması için harekete geçti.
Disney'ye tanınan olağanüstü ayrıcalık: Orlando ve civarındaki özerk bölge
1967 yılında Reedy Creek Kalkınma Bölgesi adı altında oluşturulan özerk yapı, Orlando ve civarında 25 bin hektarlık alanı kaplayan Disney eğlence parkları, otel ve diğer işletmelerine özel vergi statüsü tanıyor ve şirkete, kendi imar planlamasını yapma, inşaatlarda kendi ruhsatlandırma sürecini yönetme, kendi itfaiye ve ambülans hizmetleri için vergi toplama, kendi elektriğini üretme yetkisi tanıyor.
DeSantis'in yasa teklifini getirmesinden 48 saat sonraysa Florida Eyalet Meclisi, Disney'nin 1 Haziran 2023'ten itibaren özerklik statüsünün kaldırılmasına karar verdi. Yasa, Disney'nin özel vergi bölgesi statüsünü korumasını kabul etti, ancak DeSantis'e bölgeyi yönetecek bir idari kurul ataması yapması kararı aldı. DeSantis de kurula muhafazakar yandaşlarını atadı. Hatta atananlar arasında şebeke suyundaki kimyasalların insanları eşcinsel yaptığını savunan rahip Ron Peri da vardı.
Tansiyon, Disney'nin gizli anlaşma yaptığının ortaya çıkmasıyla fırladı
Ancak Disney, Reedy Creek Kalkınma Bölgesi'nin yönetim kurulundaki söz hakkını kaybetmeden önce gizlice hazırladığı bağlayıcı bir anlaşmayla kurulun yetkilerinin büyük çoğunluğunu şirkete aktardı. Ancak anlaşmanın gizli olması nedeniyle DeSantis, oluşturduğu kurulun yetkilerinin ciddi olarak kısıtlandığını, ancak Disney'nin özerk bölgesinin yetkilerini kendisine teslim edecek yasayı imzaladıktan sonra öğrendi. Kurulun şebeke suyunun insanları eşcinsel yaptığını iddia eden üyesi Ron Peri, gizli anlaşma açığa çıktıktan sonra, ”Bu anlaşma Disney'yi resmen hükümet yapıyor. Burada yol tamirinden başka birşey yapamayız” ifadelerini kullandı.
DeSantis'ten “Disney World'un yanına hapishane inşa ederim” tehdidi
DeSantis-Disney düellosu, DeSantis'in Disney'e soruşturma açılması talebiyle daha da tırmandı. Disney World'un cazibesini azaltmak ve şirket üzerinde baskı kurmak için DeSantis, bölgeye bir hapishane, başka rakip eğlence parkları ve dar gelirliler için konut projeleri inşa edilebileceğinin işaretini verdi. Tam bu dönemde Florida Eyalet Eğitim Kurulu, cinsel kimlik ve yönelim eğitimi yasağının kapsamını, lise son sınıfı da içine alacak şekilde genişletti.
Disney'nin bu adıma cevabı, 2026 yılına kadar 1400 daireden oluşan kendi hesaplı toplu konut projesini inşa edeceğini açıklamak oldu. Disney ayrıca DeSantis aleyhine “hükümet güçlerini silah olarak kullanmak, şirketin anayasal ifade özgürlüğü haklarını kullanmasını engellemek ve bölgenin ekonomik geleceğini tehlikeye atmak” suçlamalarıyla 26 Nisan 2023'te dava açtı.
DeSantis de boş durmadı ve birkaç gün içinde Reedy Creek Kalkınma Bölgesi'nin kontrolunu devrettiği yeni eyalet kurulu, Disney'e karşı dava açarak mahkemeden, eski kurulla Disney'nin vardığı gizli anlaşmanın “yok hükmünde” sayılması için talepte bulundu. DeSantis, davayı, “Tek bir şirketin yerel hükümeti kendi dükalığı gibi, hukuksuz olarak idare etmesi ve kimseye tanınmayan hakların tadını çıkarması yanlıştır” sözleriyle savundu. Her iki dava da sürüyor ve kısa zamanda sonuçlanacak gibi görünmüyor.
Cumhuriyetçi Parti'nin 2024 kışında başlayacak önseçim süreci çok çekişmeli geçeceğe benziyor
Cumhuriyetçi Parti'nin 2024 başkanlık yarışındaki en güçlü aday adayı olarak nitelenen Donald Trump karşısındaki kalabalık rakip aday adayı listesinde Trump'a alt edebilecek bir numaralı isim olarak öne çıkan Ron DeSantis'in Disney'e karşı açtığı kültür savaşlarının etkisi ne olacak? DeSantis, Amerika'nın en güçlü şirketlerinden Disney'yi karşısına alarak başkanlık adaylığı hayallerini kendi elleriyle yıkmış olabilir mi? Bu soruların yanıtını önümüzdeki kış başlayacak olan önseçim sürecinde alacağız.
Muhafazakar seçmen arasında ciddi bir karşılığı olan Donald Trump, DeSantis-Disney kavgası hakkında kendi sosyal medya platformu Truth Social'da “DeSanctus” adını taktığı DeSantis'in Disney'e açtığı dava hakkında, “Disney DeSanctus'u parçalıyor. Orijinal PR planı yattı, şimdi kendini kurtarmak için yeni plan yapıyor. Disney'nin bir sonraki adımı, Florida'ya yatırımları durdurmak olacak. Hatta bazı varlıklarını ya da Disney World'un tamamını yavaş yavaş satmaya başlayabilirler. İzleyin görün bakalım. Bu Florida için ölüm olur. Tüm bunlar çok gereksiz siyasi bir numara. Ron, Florida'daki varoşlarla ilgilensin!” ifadelerini kullandı. Bu ifadeler, Cumhuriyetçi Parti'nin önseçim sürecinin son derece çekişmeli, atışmalı ve kavgalı geçeceğinin de işaretini verdi.
