Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 2 milyon 250 bin EYT'li için yaş sınırlamasının kaldırılacağı ve bu kişilerin emekli olma hakkına kavuşacağı açıklaması, seçimlerden önce halkın ekonomik sıkıntılarını azaltma girişimlerinin son adımı oldu. Ancak EYT'liler için alınan kararın hükümet harcamalarını rekor seviyede arttırması bekleniyor.
Reuters’ın analiz haberine göre, asgari ücret, doğalgaz faturaları ve diğer alanları da kapsayan mali teşvik, 20 yıldır iktidarda olan Erdoğan'ın karşı karşıya olduğu en büyük siyasi sınav öncesinde seçmenlere doğrudan yöneltildi.
Kamuoyu yoklamaları, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve partisi AKP'nin son dönemde liranın değer kaybetmesi ve hayat pahalılığının artması üzerine destek kaybettiğine işaret ediyor. Anketler, enflasyonun son 24 yılın en yüksek seviyesine çıktığı bu dönemde Mayıs ya da Haziran'da yapılacak seçimin sonucunun belirsiz olduğunu ortaya koyuyor.
Ekonomi
Türkiye'nin ekonomik büyüme oranının, Erdoğan'ın ihracatı ve harcamaları arttırmak için faiz oranlarını düşürme politikasına rağmen, seçimlere doğru daha da yavaşlaması bekleniyor.
Faiz indirimleri, bir yıl önce liranın değer kaybını tetikledi ve enflasyonun Ekim ayında resmi verilere göre yüzde 85'in üzerine çıkmasına neden oldu. Hane halkları gıda, enerji ve kira gibi temel ihtiyaçlarını gidermede zorlanmaya başladı.
Ancak lira, son aylarda dengeye oturmaya başladı. Enflasyonun önümüzdeki yıl hızla gerilemesi bekleniyor. Ankara, 2023 yılını yüzde 24,9 oranında enflasyonla kapatmayı hedefliyor. Ekonomistler ve yetkililer, seçim zamanı enflasyonun yüzde 40 olacağı öngörüsünde bulunuyor.
Bütçe
Türkiye, gelişmekte olan diğer ülkelerle kıyaslandığında, kamu finansmanı açısından daha güçlü görünüyor. Bu durum, ekonomik teşvik için yeterli manevra alanı yaratıyor. 2023 yılı bütçesinde harcamalara 4,47 trilyon lira ayrılırken bu ve önümüzdeki yıl için gayrisafi yurtiçi hasılanın yüzde 3,5'i kadar bütçe açığı öngörülüyor.
Sosyal yardımlar, bütçeden yüzde 1,4 oranında pay alıyor. 2023 yılının ilk günlerinde enerji sübvansiyonları, öğrenci yardımları, kamu çalışanlarına maaş artışı, asgari ücret artışı ve borç affı gibi adımlar atılacak.
Seçim öncesi harcamalar, hükümetin borçlanma maliyetlerinin azalmasıyla ucuzladı. Bankalara getirilen hazine tahvilleri satın alma zorunluluğu, tahvillerin 10 yıllık getirisini yüzde 26'dan tek haneli rakamlara indirdi.
Emeklilik düzenlemesi
Erdoğan, dün, EYT'liler için yaş kısıtlamasının kaldırıldığını açıklayarak 2 milyon 250 bin kişi için emekliliğin önünü açtı. Uygulama, 1999 yılı Eylül ayından önce çalışmaya başlayan ve 20-25 yıllık sigortalılık süresini ve prim gününü tamamlayanları kapsıyor.
Reuters'a konuşan bankacılar, uygulama kapsamındaki herkesin hemen emekli olmasını beklemediklerini ve bu adımın enflasyonu yükselteceğini söyledi.
Bürümcekçi Araştırma ve Danışmanlık'ın kurucusu Haluk Bürümcekçi, EYT uygulamasında yapılan değişiklikle birlikte 1 milyon 800 bin kişinin emekli olmacağı tahmininde bulunuyor. Bu sayı, Türkiye'de her ay emekli olan 40 ila 50 bin kişinin üzerine eklenecek.
Yıllık maaş yükünün yaklaşık 150 ila 180 milyar liraya ulaşacağını tahmin eden Bürümcekçi, işten çıkarılanlara verilen tazminat yükününse hem özel sektöre hem de kamuya 300 milyardan fazlaya mal olacağını söylüyor.
Erdoğan, işten çıkarılanlara verilecek tazminatın maliyetini karşılamaları için işverenlere kredi imkanları sunulacağını, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın, Kredi Garanti Fonu'nun desteklediği bir kredi paketi hazırladığını söyledi.
Tera Yatırım, bunun, merkezi hükümet bütçesi harcamalarının artacağı ve enflasyonun körükleneceği anlamına geldiğini kaydetti. Ancak beklentilerin üzerinde performans gösteren bütçe, 2022 yılı Kasım itibarıyla gayrisafi yurtiçi hasılanın sadece yüzde 1,2'si oranında açık verdi. Faiz dışı fazla ise yüzde 1 oranında gerçekleşti.
Asgari ücret
AKP hükümeti geçen hafta aylık asgari ücreti 2023 yılı için 8 bin 500 liraya çıkardı. Bu, bir yıl öncesine kıyasla yüzde 100'lük artışa işaret ediyor.
Enflasyonun etkilerini azaltmak için asgari ücrete yapılan zam, işverenler açısından maliyetlerin artması ve işten çıkarmaların başlaması kaygılarını beraberinde getirdi. Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği Başkanı Ramazan Kaya, fiyatların artacağını, bunun sonucu olarak işten çıkarmaların başlayacağını söyledi.
Türkiye İhracatçılar Meclisi eski başkanı olan ve şu anda İstanbul Sanayi Odası Örme Kumaş Sanayi Komitesi üyeliği yapan İsmail Gülle, hükümetin iş kayıplarını engellemek için kısa çalışma ödeneği gibi bazı adımlar atabileceğini söyledi.
Enerji ve tarıma destek
Özellikle yakıt, elektrik ve doğalgaz gibi enerji kalemlerinin sübvansiyonuna ilişkin harcamalar 2023 yılında 530 milyar liraya çıkabilir. Bu miktar, 2021 yılında 200 milyar liraydı.
2023 yılı için tarım sektörüne yardım programları ve yatırım ödemeleri için 142 milyar 900 milyon lira ayrıldı.
Sosyal yardımlar ve diğer harcamalar
2023 yılı bütçesinde sosyal yardımlara yapılacak harcamalar 258 milyar 400 milyon liraya yükseltildi. Eğitime 650 milyar lira harcanması beklenirken reel sektörü desteklemek için bütçeden 145 milyar 400 milyon lira ayrıldı.
